Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Στα τέλη του 2014, με πρωτοβουλία της Σαουδικής Αραβίας και άλλων κρατών-μελών του Οργανισμού Πετρελαιοπαραγωγών Εξαγωγικών Κρατών (ΟΠΕΚ), ξεκίνησε ένας πόλεμος φθοράς εναντίον των Αμερικανών παραγωγών σχιστολιθικού πετρελαίου και αερίου προκειμένου να χρεοκοπήσουν, οι εταιρείες τους να τεθούν εκτός αγοράς και η τεχνολογία του σχιστολιθικού να παραμείνει μία πολύ ακριβή υπόθεση. Τότε στον ΟΠΕΚ πίστευαν πως αυξάνοντας την παραγωγή και μειώνοντας τις τιμές, οι Αμερικανοί παραγωγοί σχιστολιθικού θα καταστρέφονταν.
Η στρατηγική τους ήταν παιδαριώδης. Είχαν πλήρη άγνοια των τεχνολογικών εξελίξεων και του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στις ΗΠΑ. Πράγματι οι χρεοκοπίες δεν άργησαν να έρθουν, όμως λόγω της μοναδικότητας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος στις ΗΠΑ που ευνοεί τη συνεχή προσπάθεια δημιουργίας υπεραξιών και κέρδους, γίνονταν αναδιαρθρώσεις δανείων, εξυγίανση χαρτοφυλακίων και νέα κεφάλαια εκταμιεύονταν προς «καθαρές» επιχειρήσεις που με τη σειρά τους επενδύονταν εκ νέου σε νέες τεχνολογίες εξόρυξης σχιστολιθικού, σε βαθμό τέτοιο που το κόστος έφτασε σήμερα να είναι συγκρίσιμο έως ανταγωνιστικό των συμβατικών εξορύξεων. Και δεν είναι μόνο αυτό.
Αντίθετα από ότι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο, στις ΗΠΑ δεν υπάρχει κρατική εταιρεία πετρελαίων που να εκμεταλλεύεται τον πετρελαϊκό πλούτο της χώρας και να επηρεάζεται ο κρατικός προϋπολογισμός από τα πετρελαϊκά έσοδα. Οι χαμηλές τιμές ευνόησαν την Αμερικανική οικονομία, ενώ αντίθετα κατέστησαν επικίνδυνα ελλειμματικές τις οικονομίες των υπολοίπων πετρελαιοπαραγωγών κρατών. Παράλληλα, η εντατική εξόρυξη εξαντλούσε τα επιφανειακά αποθέματα και τα κράτη-μέλη του ΟΠΕΚ έπρεπε να σκάβουν βαθύτερα για να βρουν πετρέλαιο με αποτέλεσμα να αυξάνει σημαντικά το συμβατικό κόστος εξόρυξης.
Έτσι, γρήγορα οι όροι αντιστράφηκαν και οι Αμερικανοί γύρισαν το παιχνίδι υπέρ τους. Η Σαουδική Αραβία και οι κυριότεροι παραγωγοί πετρελαίου και αερίου, εκτός Βόρειας Αμερικής, άρχισαν να χάνουν πολύτιμα μερίδια αγοράς και να εγγράφουν τεράστια ελλείμματα στους προϋπολογισμούς τους.
Η στρατηγική της Σαουδικής Αραβίας είχε αποτύχει και έπρεπε να αλλάξει. Έτσι, από τον Σεπτέμβρη του 2016 ο ΟΠΕΚ μαζί με την Ρωσία προσπαθούν να συμφωνήσουν σε μείωση της ημερήσιας παραγωγής ώστε να αυξηθούν οι τιμές. Μία πρώτη συμφωνία επετεύχθη τον περασμένο Νοέμβρη, με πενιχρά αποτελέσματα. Τον Μάιο του 2017, ΟΠΕΚ και Ρωσία, συμφώνησαν εκ νέου σε χρονική και ποσοτική επέκταση της μείωσης της παραγωγής. Όμως και πάλι οι τιμές δεν ανεβαίνουν.
Πίσω από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου κρύβεται ένας πόλεμος φθοράς των ΗΠΑ εναντίον του ΟΠΕΚ και κυρίως εναντίον των Σαουδαράβων.
Η στρατηγική των ΗΠΑ στα ενεργειακά δεν διαφέρει καθόλου από έναν κλασσικό πόλεμο φθοράς. Ο πόλεμος φθοράς είναι μία στρατηγική εμπλοκής του αντιπάλου σε συνεχείς συγκρούσεις και πιέσεις με σκοπό τη φθορά και κατάρρευσή του λόγω απωλειών και εξάντλησης των αντοχών του.
Έτσι κέρδισαν τον Ψυχρό Πόλεμο οι Αμερικανοί έναντι της πρώην ΕΣΣΔ, έτσι σκοπεύουν και σήμερα να κυριαρχήσουν στην ενεργειακή σκακιέρα έναντι του ανεπίκαιρου ΟΠΕΚ και των στρατηγικά μυωπικών παιχνιδιών της Σαουδικής Αραβίας.
Η δημόσια προσφορά της Aramco θα είναι το σημείο καμπής;
Η Aramco δεν ήταν πάντα 100% Σαουδαραβική. Ιδρύθηκε από Αμερικανούς και πέτυχε λόγω της στήριξης των Αμερικανών σε όλα τα επίπεδα. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του '80, οι Σαουδάραβες πέταξαν εκτός μετοχολογίου και μάνατζμεντ της εταιρείας τους Αμερικανούς, και τους επέβαλαν μία εκβιαστική συμφωνία προκειμένου να τους διαθέτουν φθηνή ενέργεια ώστε να κρατήσουν οι ΗΠΑ ανταγωνιστική την οικονομία τους. Αυτό οι Αμερικανοί δεν το ξέχασαν!
Η ωρίμανση της τεχνολογίας εξόρυξης σχιστολιθικού μετά το 2008 ήταν η μεγάλη ευκαιρία για τους Αμερικανούς να αντεπιτεθούν. Δεν χρειάζονταν πια τους Σαουδάραβες για να έχουν φθηνή ενέργεια. Το 2015 έγιναν και εξαγωγείς σχιστολιθικού, έχοντας πλέον τα μεγαλύτερα αποθέματα παγκοσμίως μαζί με τον Καναδά.
Σε απάντηση της νέας Αμερικανικής στρατηγικής στα ενεργειακά, οι Σαουδάραβες από τη μία προσπαθούν να πετύχουν μία σημαντική αύξηση της τιμής του πετρελαίου, ενώ από την άλλη σχεδιάζουν την απεξάρτηση της οικονομίας τους από το πετρέλαιο. Αντιλαμβάνονται πλέον ότι έχασαν το παιχνίδι στον ενεργειακό τομέα!
Για να χρηματοδοτήσουν την στροφή της οικονομίας τους από το πετρελαίου προς σε άλλους τομείς, αποφάσισαν να πουλήσουν μέσω δημόσιας προσφοράς (IPO) το 5% της Aramco. Με βάση τις σημερινές τιμές του πετρελαίου, η αποτίμηση της εταιρείας δεν ξεπερνά τα 1,5 τρισ. δολάρια. Δηλαδή, το 5% δεν ξεπερνά σε αξία τα 75 δισ. δολάρια, ποσό ελάχιστα ικανό για να χρηματοδοτήσει την στροφή της Σαουδαραβικής οικονομίας.
Σκοπός των Αμερικανών είναι να κρατήσουν χαμηλά τις τιμές ώστε να αναγκαστεί η Σαουδική Αραβία να δώσει σε δημόσια προσφορά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό των μετοχών της εταιρείας. Ίσως κάτι περισσότερο και από το 20%, ώστε Αμερικανικά κεφάλαια να θέσουν υπό τον έλεγχό τους το μάνατζμεντ της εταιρείας και έτσι να πάρουν τη ρεβάνς από το «πραξικόπημα» στα τέλη του '80.
Με λίγα λόγια οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου που παρατηρούμε είναι ένα πολύ ακριβό μάθημα των Αμερικανών προς τους Σαουδάραβες και τους ενεργειακούς τους συμμάχους.
Τι να περιμένουμε;
Η εκτίμηση του γράφοντος είναι ότι το κομβικό σημείο για τις τιμές των Υ/Α είναι το πότε θα γίνει το IPO της Aramco. Μόλις οι αμερικανοί πάρουν αυτό που θέλουν, μετά θα έχουμε άνοδο των τιμών. Αυτό θα ικανοποιήσει τους Ρώσους, ενδεχομένως θα δυσαρεστήσει τους Κινέζους.
Εδώ οι Αμερικανοί ετοιμάζουν και μία ακόμη πρόκληση. Την αποδέσμευση της τιμής του σχιστολιθικού αερίου από το πετρέλαιο στις διεθνείς αγορές. Αυτό ήδη ισχύει στο εσωτερικό των ΗΠΑ σε ότι αφορά το φυσικό αέριο. Ιδιαίτερα όμως για το σχιστολιθικό αέριο, ενδεχομένως σκοπεύουν να συνδυάσουν ένα νέο δολάριο το οποίο θα ακουμπά στις τιμές του σχιστολιθικού. Και αυτό θα γίνει, αφού πρώτα οι ΗΠΑ καταφέρουν να ελέγχουν τα παγκόσμια αποθέματα σχιστολιθικού. Ενδιαφέρον έχει να αναφέρουμε πως σύμφωνα με εκτιμήσεις μία άλλη χώρα που συγκεντρώνει πολύ μεγάλα αποθέματα σχιστολιθικού είναι η Αλγερία…
Η νέα τιμολόγηση του φυσικού αερίου ίσως να επιδιωχθεί να αποσυνδεθεί και αυτή από το πετρέλαιο και να συνδεθεί με το σχιστολιθικό αέριο που θα ελέγχουν οι Αμερικανοί. Σε κάθε περίπτωση, μία τέτοια εξέλιξη θα αποτελέσει αντικείμενο σκληρής διαπραγμάτευσης μεταξύ των δύο 'frenemies' (friends and enemies together at the same time) ΗΠΑ και Ρωσίας.
Το παρόν αποτελεί δημοσιογραφική μεταφορά επιστημονικής ανάλυσης του γράφοντος και σε καμία περίπτωση δεν συνιστά επενδυτική συμβουλή.
*Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής.
