Του Στέφανου Πέππα*
Χάγη και ΗΠΑ «κυκλώνουν» την Κίνα
Ιστορικό
Οι διαφορές της Νότιας Σινικής Θάλασσας περιλαμβάνουν νησιωτικές και θαλάσσιες απαιτήσεις μεταξύ πολλών κυρίαρχων κρατών εντός της περιοχής, όπως του Μπρουνέι, της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, της Ταϊβάν, της Μαλαισίας, των Φιλιππίνων και του Βιετνάμ. Οι Μη-ενάγοντες θέλουν τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας να παραμείνει στα διεθνή ύδατα με προτροπή των Η.Π.Α., ώστε οι ίδιες να μπορούν να διεξάγουν «ελεύθερη ναυσιπλοΐα».
Photo by Wikipedia
Παράλληλα, θα πρέπει να σημειωθεί η ύπαρξη σημαντικών θαλάσσιων, κυριαρχικών διαφορών ανάμεσα στα νησιά Spratly και Πάρασελ, καθώς και στα όρια του Κόλπου Tonkin και αλλού. Επιπλέον, φαίνεται να υπάρχει μια περαιτέρω διαφορά στα νερά κοντά στα ινδονησιακά νησιά Natuna, λόγω των συμφερόντων που προκύπτουν από την απόκτηση αλιευτικών περιοχών γύρω από τα δύο αρχιπελάγη μεταξύ διαφόρων εθνών.
Photo by Wikipedia
Με βάση τα παραπάνω η Θάλασσα της Νότιας Κίνας δε θεωρείται τυχαία «δεύτερη περσική Θάλασσα». Η Κίνα μέσω της κρατικής China Offshore Exploration Corp. σχεδίαζε να δαπανήσει 200 δισεκατομμύρια RMB (30 δισεκατομμύρια USD) μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, για να εκμεταλλευτεί το κοίτασμα πετρελαίου στην περιοχή σε βάθος 2.000 μέτρων, με εκτιμώμενη παραγωγή 25 εκατομμύρια μετρικούς τόνους αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου ετησίως, μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Οι δε Φιλιππίνες άρχισαν να εξερευνούν τις περιοχές δυτικά του Palawan για πετρέλαιο το 1970. Το 1976, το φυσικό αέριο ανακαλύφθηκε μετά από γεώτρηση, ωστόσο οι καταγγελίες της Κίνας σταμάτησαν την εξερεύνηση. Στις 27 Μαρτίου 1984 εκ νέου οι Φιλιππίνες ανακαλύπτουν κοίτασμα πετρελαίου ανοικτά του Palawan, το οποίο βρέχεται από τη Νότιο Σινική Θάλασσα και τη θάλασσα Sulu. Μέχρι σήμερα, αυτά τα κοιτάσματα πετρελαίου παρέχουν το 15% της ετήσιας κατανάλωσης πετρελαίου στις Φιλιππίνες.
Ωστόσο, δε θα πρέπει να παραλείψουμε τη διαφιλονικούμενη περιοχή των νήσων Spratly. Οκτώ από τις νήσους βρίσκονται υπό τον κινεζικό έλεγχο, ενώ τα στρατεύματα του Βιετνάμ ελέγχουν το μεγαλύτερο αριθμό των Spratly-29 τον αριθμό. Επιπλέον, οκτώ νησιά ελέγχονται από τις Φιλιππίνες, πέντε από τη Μαλαισία, δύο από το Μπρουνέι και ένα από την Ταϊβάν. Την ανησυχία της για την αύξηση της έντασης στην περιοχή εξέφρασε, όπως αναμενόταν και η Ινδία. Το 2012 ο Πρέσβης της Ινδίας στο Βιετνάμ δήλωσε ότι το 50% του εμπορίου περνά μέσα από την περιοχή και ζήτησε την ειρηνική επίλυση των διαφορών, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Η απάντηση της Χάγης
Η πολυαναμενόμενη λοιπόν, απόφαση του Διαρκούς Διαιτητικού Δικαστηρίου - Permanent Court of Arbitration (PCA) - σχετικά με τη διαφορά μεταξύ των Φιλιππίνων και της Κίνας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας πάρθηκε και εξεδόθη στις 12 Ιουλίου 2016. Το δικαστήριο ακύρωσε τις θαλάσσιες αξιώσεις της Κίνας στην περιοχή, βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Αν και στην ετυμηγορία δε διευκρινίζεται η πραγματική κυριαρχία στα εν λόγω ύδατα, το δικαστήριο έκρινε ότι η ΑΟΖ, που εκτείνεται από την ακτή των Φιλιππίνων δίνει στις Φιλιππίνες de facto δικαιοδοσία στη θαλάσσια περιοχή γύρω από τα Νησιά Spratly και συγκεκριμένα σε περιοχή που δεν υπάγεται στα χωρικά ύδατα άλλων χωρών. H Κίνα απέρριψε με σφοδρή έμφαση την απόφαση και δήλωσε ότι θα αρχίσει να εκτελεί εναέριες τακτικές περιπολίες πάνω από τον στρατηγικό αυτό χώρο, ενώ συνεχίζει να αναπτύσσει διαδρόμους προσγείωσης, λιμάνια και άλλες υποδομές στρατιωτικής αξίας στα νησιά, που ελέγχει. Σχεδιάζει, επίσης, κοινές ναυτικές ασκήσεις με τη Ρωσία στα ύδατα αυτά τον επόμενο μήνα, σε μια κίνηση, που έχει επικριθεί από τις Η.Π.Α. με το επιχείρημα πως βλάπτεται η περιφερειακή σταθερότητα.
Photo by China Institute for International Strategic Studies
Συγχρόνως, η Κίνα έχει την ελπίδα ότι οι Φιλιππίνες, υπό τη νέα ηγεσία του προέδρου Duterte, θα υπαναχωρήσουν από το σχέδιο των Η.Π.Α. να περικυκλώσουν τα εδάφη της. Τουλάχιστον θέλουν να αποτρέψουν την κυβέρνηση των Φιλιππίνων από τη λήψη μέτρων, που θα μπορούσαν να διακινδυνέψουν τις μεταξύ τους σχέσεις, στρέφοντας τη διεθνή κοινή γνώμη εναντίον τους ακόμη περισσότερο. Επιπρόσθετα, οι Φιλιππίνες έχουν αποφύγει δεσμεύσεις για τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και αρνήθηκαν να αποδεχθούν ανεπιφύλακτα τη θέση των Η.Π.Α. στα ύδατα, αφήνοντας το ίδιο διάστημα ανοικτό το ενδεχόμενο για διαπραγματεύσεις είτε με την Ουάσιγκτον, είτε με το Πεκίνο.
Στο μεταξύ το Πεκίνο επιδεικνύει τη στρατιωτική δύναμή του στην περιοχή. Στην ημερήσια διάταξη εντάσσονται πτήσεις στρατηγικών βομβαρδιστικών μεγάλης εμβέλειας «H-6K». Η δημοσιοποίηση των πτήσεων πάνω από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας προωθεί με δυναμικό τρόπο την κινεζική στρατιωτική ισχύ. Νέες δορυφορικές εικόνες επίσης δείχνουν πως η Κίνα έχει χτίσει ενισχυμένα υπόστεγα στα νησιά Spratly. Μάλιστα, την Κυριακή 21 Αυγούστου, η Κίνα πραγματοποίησε πολεμικά παίγνια στη θάλασσα της Ιαπωνίας με αεροσκάφη και πλοία επιφανείας, στη διάρκεια των οποίων παρουσίασε και την τελευταίας γενιάς φρεγάτα της. Επίσης, τη Δευτέρα 22 Αυγούστου η Ακτοφυλακή της Κίνας ξεκίνησε ασκήσεις βολών με πραγματικά πυρομαχικά στον Κόλπο Tonkin. Όλες αυτές οι στρατιωτικές ασκήσεις είναι αποτέλεσμα των εντάσεων, που προκάλεσε η αρνητική απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου εις βάρος των Κινεζικών συμφερόντων.
Photo by Center for Strategic and International Studies
Συνάμα, το Πεκίνο έχει ξεκινήσει ουσιαστικό εκσυγχρονισμό των θαλάσσιων δυνάμεών του. Αποκτά ναυτικές δυνατότητες για την επιβολή απαιτήσεων της κυριαρχίας και της δικαιοδοσίας του με τη χρήση όπλων, αν κι εφόσον χρειαστεί. Από το 2000 έχει εντάξει στο Στόλο της 30 σύγχρονα συμβατικά υποβρύχια, 14 αντιτορπιλικά, 22 φρεγάτες και περίπου 26 κορβέτες. Παράλληλα, αναπτύσσει ικανότητες, που θα θέσουν τις δυνάμεις των Η.Π.Α. στην περιοχή σε κίνδυνο σε μια ενδεχόμενη σύγκρουση, μιας και αρνείται την πρόσβαση του Ναυτικού των Η.Π.Α. στον δυτικό Ειρηνικό.
Σενάρια συγκρούσεων
Το πιο πιθανό και επικίνδυνο σενάριο θα ήταν μια στρατιωτική επιχείρηση των Η.Π.Α. εντός της ΑΟΖ της Κίνας, γεγονός που θα προκαλούσε μια ένοπλη κινεζική απάντηση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν ότι τίποτε στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) ή σε οποιαδήποτε κρατική πρακτική δεν αναιρεί το δικαίωμα των στρατιωτικών δυνάμεων όλων των εθνών να διεξάγουν στρατιωτικές δραστηριότητες στην ΑΟΖ, χωρίς προειδοποίηση ή συγκατάθεση του παράκτιου κράτους. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα επιμένει ότι οι δραστηριότητες αναγνωρίσεων, που αναλαμβάνονται χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση και χωρίς την άδειά της παραβιάζουν το Κινεζικό και Διεθνές Δίκαιο. Με άξονα αυτό το επιχείρημα, η Κίνα αναχαιτίζει τακτικά αναγνωριστικές πτήσεις, που πραγματοποιούνται στην ΑΟΖ της από αεροσκάφη των Η.Π.Α. Περιοδικά, το πράττει με επιθετικό τρόπο, αυξάνοντας τον κίνδυνο ατυχήματος, όπως συνέβη τον Απρίλιο 2001, όταν ένα αμερικανικό, αναγνωριστικό αεροπλάνο «EP-3» συγκρούστηκε με ένα κινεζικό μαχητικό «F-8», κοντά στο νησί Χαϊνάν.
Ένα δεύτερο σενάριο προβλέπει τη σύγκρουση μεταξύ της Κίνας και των Φιλιππίνων, λόγω των κοιτασμάτων φυσικού αερίου, κυρίως στη διαφιλονικούμενη περιοχή του Reed, που βρίσκεται ογδόντα ναυτικά μίλια από το Palawan. Τα πλοία έρευνας πετρελαίου των Φιλιππίνων, που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, παρενοχλούνται από Κινεζικά σκάφη. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Ηνωμένο Βασίλειο με βάση το «Φόρουμ Ενέργειας» σχεδιάζει να ξεκινήσει γεωτρήσεις για φυσικό αέριο στην περιοχή Reed αυτό το έτος, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει μια επιθετική κινεζική απάντηση. Το Φόρουμ για την Ενέργεια, είναι μόνο μια από τις δεκαπέντε συμβάσεις έρευνας, που η Μανίλα σκοπεύει να αξιοποιήσει τα επόμενα χρόνια για την υπεράκτια εξερεύνηση κοντά στο Palawan. Το Reed Bank, συνεπώς, είναι η κόκκινη γραμμή για τις Φιλιππίνες. Σε ενδεχόμενη εμπόλεμη κατάσταση η Αμερική θα μπορούσε να συρθεί σε αυτή, λόγω της Συνθήκης του 1951 για Αμοιβαία Άμυνα μεταξύ Η.Π.Α. – Φιλιππίνων. Όπως ορίζεται στην εν λόγω Συνθήκη: «Κάθε μέρος αναγνωρίζει ότι μια ένοπλη επίθεση στην περιοχή του Ειρηνικού, σε καθένα από τα συμβαλλόμενα μέρη, θα ενεργούσε εναντίον των κοινών κινδύνων, σύμφωνα με τις συνταγματικές διαδικασίες του».
Η Διπλωματική οδός να μην παρακαμφθεί
Οι προσπάθειες επίλυσης της εδαφικής και επί των υδάτων διαφωνίας της Νότιας Θάλασσας της Κίνας πρέπει να συνεχιστούν. Αφενός, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να επικεντρωθούν στη μείωση του κινδύνου για πιθανές ένοπλες συγκρούσεις, που μπορεί να προκύψουν είτε από εσφαλμένο υπολογισμό ή ακούσια κλιμάκωση της διαφοράς. Αφετέρου, για περαιτέρω μείωση του κίνδυνου ενός ατυχήματος μεταξύ Η.Π.Α. - Κίνας, οι δύο δυνάμεις θα πρέπει να εφαρμόσουν την κοινή τους δέσμευση για τη σύναψη συμφωνίας αέρος-αέρος, μέχρι το τέλος του έτους.
Πηγές:
1. https://www.stratfor.com/geopolitical-diary/south-china-sea-ruling-who-cares
2. http://www.businessinsider.com/why-the-south-china-sea-is-so-crucial-2015-2
3. http://www.cfr.org/asia-and-pacific/armed-clash-south-china-sea/p27883
*Ο κ. Στέφανος Πέππας είναι Ερευνητής Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων
