Του Ιωάννη-Σωτηρίου Ιωάννου*
Οι πρόσφατες εκλογικές διεργασίες στην παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς προσφέρονται για μια πρώτη εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με την αλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία της οργάνωσης. Νέος επικεφαλής του «πολιτικού γραφείου» τίθεται ένας παλιός γνώριμος, ο Ismail Haniyeh, με την όλη εκλογική (αν μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι μια διάσκεψη μέσω Skype) διαδικασία του θρησκευτικού συμβουλίου (η Σούρα της Χαμάς –Majlis al Shura- αποτελείται από τα 15 μέλη του πολιτικού γραφείου) να εκλέγει περισσότερα μέλη -18 αυτή την φορά, με τον μέχρι πρότινος επικεφαλής, τον Khaled Meshaal να παραμένει ενεργός στο 15μελές «σώμα».
Η διαδικασία της 6ης Μαΐου συνοδεύτηκε κι από ένα κείμενο με το οποίο η Χαμάς «αποδέχεται την δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους στα γεωγραφικά όρια της 4ης Ιουνίου του 1967», κίνηση που έκανε αίσθηση ασφαλώς σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή. Δεδομένου και του timing της συνάντησης Αμπάς-Τραμπ. Φυσικά η Χαμάς δεν αναγνώρισε την ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ με το βίντεο του Ισραηλινού πρωθυπουργού, Νετανιάχου, να πετάει στο καλάθι των αχρήστων το έγγραφο της Χαμάς να γίνεται αμέσως viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η επανεμφάνιση του Haniyeh στα πράγματα δείχνει να έρχεται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα περίοδο για ολόκληρη την διαδικασία του Παλαιστινιακού αλλά και δεδομένων των εξελίξεων σε ολόκληρη την υποπεριφέρεια της Μέσης Ανατολής και ιδίως στον άξονα εξελίξεων Ισραήλ-Συρίας-Αιγύπτου-Τουρκίας-Κατάρ. Η εμφάνιση μάλιστα του νέου αυτού εγγράφου της Χαμάς δείχνει να επαναπροσδιορίζει τους στόχους της οργάνωσης σε εσωτερικό και εξωτερικό με το πρώτο πεδίο να αφορά φυσικά την παλαιστινιακή κοινότητα, ορισμένη τοπογραφικά, σε Δυτική Όχθη, Γάζα, διασπορά καθώς κι εντός των ισραηλινών φυλακών.
O Haniyeh αποτελεί φυσικά παλιό γνώριμο των παροικούντων στην Ιερουσαλήμ με την πορεία του να φτάνει πίσω στις απαρχές της πρώτης Ιντιφάντα μέχρι τον πρωθυπουργικό θώκο της Παλαιστινιακής Αρχής μετά την νίκη της Χαμάς στην Γάζα το 2006. Η κόντρα του με την Φατάχ οδήγησε στην εκδίωξή του από την κυβέρνηση ωστόσο ποτέ δεν απώλεσε την επιρροή του –ιδίως στα εδάφη της Γάζας αλλά και ανάμεσα στους Παλαιστίνιους κρατούμενους. Σε γενικές γραμμές, ο Haniyeh δείχνει να παραμένει ένας υποστηρικτής της σκληρής γραμμής αναφορικά στο ζήτημα της ειρήνης με τους Ισραηλινούς. Το πολιτικό του comeback ωστόσο δείχνει να συνοδεύεται από μια σειρά ποιοτικών μεταλλάξεων που εξυπηρετούν μια ευρύτερη στρατηγική της παλαιστινιακής οργάνωσης. Μια στρατηγική εξομάλυνσης των σχέσεων της οργάνωσης τόσο με την Φατάχ όσο κι αναφορικά με τις διεθνείς της σχέσεις –ιδίως στον σιιτικό κόσμο μετά την κρίση στις σχέσεις της με το καθεστώς Άσαντ εξαιτίας του εμφυλίου στην Συρία.
Η εκλογή Haniyeh στη de facto ηγεσία της Χαμάς και η συνακόλουθη έκδοση της νέας πολιτικής στρατηγικής της οργάνωσης δείχνει να εξυπηρετεί τους ακόλουθους στόχους: α. Την γεωγραφική επαναγκαθίδρυση της ηγεσίας της Χαμάς στην Λωρίδα της Γάζας. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Συρία, ο Meshaal και ηγετικά μέλη της Χαμάς εγκατέλειψαν την Δαμασκό ερχόμενοι σε σύγκρουση με τον Άσαντ και εγκαταστάθηκαν σε Κατάρ και Τουρκία, ασκώντας τον έλεγχό τους από εκεί.
Ο Haniyeh δείχνει να θέλει να θέσει εκ νέου την Γάζα ως πολιτικοστρατιωτική βάση επιχειρήσεων. β. Η πλήρης επαναπροσέγγιση με το Ιράν και την Συρία –δεδομένων των εξελίξεων στην τελευταία. Ο Haniyeh δείχνει να θέλει να ξαναενωθεί πλήρως με το φιλοσιιτικό στρατόπεδο δεδομένης της αυξανόμενης επιρροής της Τεχεράνη σε ολόκληρη την περιοχή. Κλειδί σε αυτή την προσέγγιση η οποία μπορεί να αποφέρει σοβαρά οφέλη στην Χαμάς στην Γάζα θα διαδραματίσουν «βετεράνοι» της ηγεσίας της οργάνωσης όπως οι Mahmoud al-Zahar και Yahya Sinwar που διατηρούν απευθείας κανάλια επικοινωνίας με την Χεζμπολάχ του Λιβάνου και τους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης. γ. Μια διαδικασία «εθνικής συμφιλίωσης» με την Φατάχ η οποία φυσικά απορρέει τόσο από την αποδυνάμωση όλων των μερών μετά την κατάρρευση της ειρηνευτικής διαδικασίας το 2013-2014 αλλά και από όσα υπαγορεύουν τόσο η διαδοχή στην Παλαιστινιακή Αρχή στην μετά-Αμπάς εποχή όσο και το ιστορικό του ιδίου.
Επί τούτου είναι ενδεικτικό πως την εκλογή Haniyeh χαιρέτισαν τόσο μέλη της Φατάχ (πχ ο al-Ahmad και ο Abdullah), όσο και οι οργανώσεις της Ισλαμικής Τζιχάντ και το PFLP. Μια επαναπροσέγγιση με την Φατάχ οδηγεί αναπόφευκτα και στο ενδεχόμενο ανάδειξής του, μελλοντικά, σε Πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής σε περίπτωση εκλογών –δεδομένου ότι η Χαμάς θα «λειάνει» τις άκρες της και θα προσπαθήσει να αποφύγει έναν πόλεμο στη Γάζα. Τέλος, δ. Το ρίξιμο των τόνων εκ μέρους της Χαμάς αποβλέπει και στην σταδιακή αφαίρεσή της από τον κατάλογο τρομοκρατικών οργανώσεων διεθνώς καθώς και της βελτίωσης των σχέσεων με την Αίγυπτο και με τα υπόλοιπα αραβικά κράτη προκειμένου να υπάρξουν άμεσα οφέλη όπως η ανακούφιση της κατάστασης στην Γάζα.
Η Χαμάς δείχνει να κάνει rebrand στην τακτική της αποσκοπώντας σε ποιοτική αναβάθμιση σε εσωτερικό κι εξωτερικό. Το ενδιαφέρον του Τραμπ στην αραβοϊσραηλινή σύγκρουση έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτό, ενώ η τελευταία σύγκρουσή της, στην Γάζα το 2014, με το Ισραήλ δείχνει να άντλησε σημαντικά συμπεράσματα για το μέλλον της. Αυτό που μένει να διαφανεί είναι αν η Χαμάς θα κατορθώσει να επανακάμψει υπό την ηγεσία του Haniyeh ώστε να επανέρθει, δυναμικά στο εγγύς μέλλον, ως δυνητικός αντίπαλος του Ισραήλ σε μια γενικευμένη σύρραξη με την Χεζμπολάχ -και το καθεστώς Άσαντ αυτή την φορά. Διαβάζοντας κανείς πίσω από τις γραμμές του πολιτικού της κειμένου των αρχών Μαΐου συμπεραίνει πως παρά τις σημαντικές διαφοροποιήσεις της οι διαχρονικοί της στόχοι παραμένουν αναλλοίωτοι. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν ξεκάθαρα την κατεύθυνση που θα πάρει επί τούτου. Ο Haniyeh πάντως πριν την εκλογή του στην ηγεσία της Χαμάς περιόδευσε τους τελευταίους μήνες του 2016 σε Γάζα, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Κατάρ ερχόμενος σε επαφή με όλα τα ηγετικά στελέχη της οργάνωσης στο εξωτερικό. Και πολλοί εξ' αυτών, δείχνουν ότι θα επιλέξουν ξανά την Γάζα ως βάση των δραστηριοτήτων τους.
* Ο Ιωάννης-Σωτήριος Ιωάννου είναι δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Πολίτης» Κύπρου και αναλυτής στην Διπλωματική Ακαδημία του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Twitter: @JohnPikpas.
