Η Τουρκία θεωρεί ότι διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο. Στο ΝΑΤΟ συμμετέχει σχεδόν στα πάντα. Συμμετέχει ενεργά εντός της Συμμαχίας τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά. Επιδιώκει να έχει όσα περισσότερα νατοϊκά κέντρα και βάσεις μπορεί, με σταδιακή στρατηγική αναβάθμιση σε επίπεδο ΝΑΤΟ. Κι αυτό το επιτυγχάνει διεθνώς μέσω διμερών σχέσεων, σε όλα τα επίπεδα, στρατιωτικά, πολιτικά αλλά και εμπορικά.
Η Άγκυρα εμπλέκεται πολύ ενεργά στον πόλεμο εναντίον της παγκόσμιας τρομοκρατίας. Ιστορικά, με την ISAF στο Αφγανιστάν αλλά και με την KFOR στο Κόσοβο. Το τελευταίο συνιστά μια περιοχή που θέλει να θέσει πάση θυσία υπό τον έλεγχό της. Σήμερα, εμπλέκεται ενεργά στο Ιράκ, τη Συρία και το Αφγανιστάν. Κι όλα αυτά, μέχρι να αρχίσει να υλοποιεί τα δικά της πλάνα, κυρίως για λόγους «εθνικής ασφάλειας» όπως η ίδια επικαλείται, πάντοτε, όμως, με πρόσχημα τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και σε διεθνείς στρατιωτικές συμμαχίες υπό το όποιο πρίσμα. Έτσι, δημιουργεί, αντιλαμβάνεται και λειτουργεί το στρατηγικό της βάθος.
Χρησιμοποιεί το ΝΑΤΟ και την ΕΕ ως μοχλούς πίεσης. Πιέζει για τις τουρκικές θέσεις σε όλα τα πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά και θρησκευτικά και τεχνολογικά θέματα, για να μπορεί να είναι συμμέτοχη παντού. Είναι πάντα υποσχόμενη, με στρατηγική επικοινωνιακή πολιτική. Ωστόσο, θέλει να φαίνεται πάντα στην «άμυνα» και ως η χώρα με τα περισσότερα διπλωματικά «παράπονα». Ταυτοχρόνως, εξαπολύει υβριδικές επιθέσεις, όπως αυτή εναντίον της Ελλάδας το 2020, οπότε χρησιμοποίησε το μεταναστευτικό ως πολιτικό εργαλείο.
Η Τουρκία θεωρεί πως έχει σκοπό. Επιπλέον, στο Κυπριακό τηρεί αδιάλλακτη στάση. Η «τουρκική πραγματικότητα» αναφέρει τις «ξεχασμένες ανάγκες της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων». Παράλληλα, το «πολιτικό παράπονο ότι αυτές οι περιοχές τους ανήκουν ιστορικά».
Στην παρούσα χρονική στιγμή, το αίτημα της Φινλανδίας και της Σουηδίας για την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ συνιστά ευκαιρία για την Τουρκία. Γνωρίζει ακριβώς η Άγκυρα τι επιδιώκει από τις χώρες αυτές. Κι αυτό, από το χρονικό του κοινού ανακοινωθέντος των δύο χωρών με την Τουρκία, υπό το πολιτικό βλέμμα του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ. Αυτό που επιθυμεί είναι πολυδιάστατο: Τους «τρομοκράτες», συνεργασίες σε θέματα άμυνας, τεχνολογίας και εμπορίου.
Εξάλλου, επιθυμεί μια «καθαρή διαπραγμάτευση», με στόχο τη μεγιστοποίηση των συμφερόντων της. Υπό το πρίσμα αυτό, η Τουρκία αναβαθμίζεται και στο ΝΑΤΟ. Ταυτοχρόνως, γίνεται πιο αξιόπιστη στη νέα συμμαχία της με την Ρωσία και το Ιράν, ενώ στο βάθος «κλείνει το μάτι» και στην Κίνα. Εργαλειοποιεί πλήρως το ΝΑΤΟ για τα δικά της συμφέροντα και ταυτοχρόνως διαμεσολαβεί με την Ρωσία για την Ουκρανία.
Βάσει των παραπάνω, ο πραγματικός στόχος του προέδρου Ερντογάν είναι μία κατάσταση win-win, ήτοι να βρίσκεται ο ίδιος πάντα στο προσκήνιο, να δίνει ό,τι θέλει, με ανταλλάγματα, όπως για παράδειγμα τα αμερικανικά F-16 και τα F-35.
Αναρωτιέται εύλογα κανείς: Ποιο είναι το στρατηγικό βάθος της Τουρκίας; Μέχρι πότε θα βρισκόμαστε στην πολιτικά «βουβή» κατάσταση εμείς οι Ευρωπαίοι και ως κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ;
Οι 5+1 στρατηγικές επιλογές της Ελλάδας
Πρόσφατα έγινε ανακοίνωση από το ΝΑΤΟ πως οι διαπραγματεύσεις με τη Φινλανδία και Σουηδία αναστέλλονται επ’ αόριστον. Υπάρχει, βεβαίως, κάποιο ενδιαφέρον από τη Σουηδία και Φιλανδία για τις ελληνικές αντιδράσεις. Είναι πολλά τα θέματα που θα μπορούσαμε να θίξουμε, ιδίως ως προς το πώς πρέπει να υλοποιηθούν σε συνεργασία της Ελλάδας με τη Φινλανδία και τη Σουηδία.
Ωστόσο, στην παρούσα χρονική στιγμή, θα ήταν φρόνιμο να ξεχωρίσουμε έξι βασικά ζητήματα:
1. Πρέπει να γίνει σαφές διπλωματικά πως η Ελλάδα είναι σοβαρός και αξιόπιστος σύμμαχος. Δείτε την ημερομηνία επικύρωσης του πρωτοκόλλου εισδοχής της Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ από το Ελληνικό κοινοβούλιο.
2. Να ενισχυθεί ο ρόλος των τριών δυνάμεων σε τριμερές επίπεδο.
3. Να ενισχυθεί το εμπορικό και το τεχνολογικό σκέλος όπως και το ενεργειακό διά θαλάσσης αρχικά.
4. Να γίνουν κοινές μεταξύ μας ασκήσεις με πρόσκληση Ελλάδος με νέες συμμαχίες, σε περιφερειακό επίπεδο, στις οποίες θα ενταχθούν τόσο η Σουηδία όσο και η Φινλανδία.
5. Να δημιουργηθεί πλαίσιο συνεργασίας σε στρατηγικό επίπεδο. Να δημιουργηθεί νέος πυλώνας στρατηγικής επιστημονικής βάσης μεταξύ των κρατών αυτών με την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία.
6. Να καταστεί η Ελλάδα η «φωνή» της Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Έχει γίνει στο παρελθόν. Τώρα στα νέα υβριδικά πλαίσια απειλών χρειάζεται υβριδική πολιτική πλεύση και μάλιστα εκτός των τυπικών ορίων των συμμαχιών. Δεν είναι γεωγραφικό το θέμα. Υπενθυμίζεται η πρόσφατη στρατηγική συνεργασία ΗΠΑ, Ινδίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Ινδίας ως ένα παράδειγμα.
Υπάρχουν τρόποι και λόγοι σύγκλισης όσο και πεδίο κοινών συμφερόντων. Θα ακολουθήσουν και άλλες πρωτοβουλίες. Ας πράξουμε αυτά που πρέπει ως Δημοκρατίες. Μπορούμε να το κάνουμε. Και βεβαίως, μια τέτοια προοπτική θα έχει αντισταθμιστικά οφέλη σε θέματα διμερών σχέσεων. Οι εξελίξεις μέσα στο 2023 αναμένονται καταιγιστικές.
* Ο Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος είναι αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας, Πρόεδρος Τμήματος Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις στην Πάφος (Κύπρος) και Πρόεδρος του Strategy International (SI) Ltd. Ολοκλήρωσε την διατριβή του στα θέματα ΝΑΤΟ-Ρωσίας και το Στρατηγικό πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Έχει εκδώσει βιβλία σχετικά με τις σχέσεις ΝΑΤΟ-Ρωσίας και τα θέματα στρατηγικής ασφάλειας και διατλαντικές σχέσεις. Ειδικεύεται σε θέματα διεθνούς ασφάλειας και στρατηγικής και μεταξύ τους και θέματα ΝΑΤΟ.
