Του Νίκου Μελέτη
Με άνοιγμα θέματος «γκρίζων ζωνών» για νησίδες που σήμερα ανήκουν στην Τουρκία απείλησε ο Νίκος Κοτζιάς, απαντώντας ουσιαστικά στην αμφισβήτηση του status quo στο Αιγαίο από τον Ταγίπ Ερντογάν αλλά και τον πρωθυπουργό Μ. Γιλντιρίμ.
Σύμφωνα με πληροφορίες, έξι τουλάχιστον νησίδες και βραχονησίδες στο σύμπλεγμα των Μοσχονησίων μεταξύ της Λέσβου και του Αϊβαλί (Κυδωνιών) θεωρείται ότι έχουν αποδοθεί στην τουρκική κυριαρχία κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάννης.
Παρά το γεγονός ότι η Αθήνα και ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών επιχείρησαν να αμβλύνουν τις εντυπώσεις από τα όσα είπε ο κ. Ερντογάν και εξειδίκευσε λίγες ημέρες αργότερα ο πρωθυπουργός Γιλντιρίμ, που απαντώντας στην κριτική της αντιπολίτευσης έκανε λόγο για 130 νησίδες που σήμερα κατέχει η Ελλάδα και είναι αμφισβητούμενης κυριότητας, η ελληνική πλευρά αντιλαμβάνεται ότι το casus belli και η θεωρία των «γκρίζων ζωνών» αποτελούν κεντρικό σημείο της τουρκικής πολιτικής.
Θα βρούμε «γκρίζες ζώνες» στην Τουρκία
Μετά τη συνάντησή του με τον Αρμένιο ομόλογό του, ο κ. Κοτζιάς προειδοποίησε ότι «...η Ελλάδα είναι μία πάρα πολύ φιλειρηνική δύναμη. Ξέρω ότι κάποιοι αμφισβητούν εδώ και δεκαετίες και μιλούν για «γκρίζες ζώνες», αλλά σας το λέω δημοσίως πρώτη φορά: αν εφαρμοστούν τα κριτήριά τους, μάλλον θα βρούμε γκρίζες ζώνες για την Τουρκία… Με τα κριτήρια που κάποιοι χρησιμοποιούν -όχι η κυβέρνηση της Τουρκίας- λέω, κάποιοι χρησιμοποιούν κριτήρια περί γκρίζων ζωνών, θα βρεθούν ορισμένες βραχονησίδες, που ανήκουν στην Τουρκία, σε αυτή την κατηγορία». Το ίδιο επανέλαβε ο κ. Κοτζιάς και στη συνέντευξή του στην ΕΡΤ1, γεγονός που σημαίνει ότι δεν πρόκειται για τυχαία αναφορά.
Οι έξι αμφισβητούμενες νησίδες
Στο σύμπλεγμα των Μοσχονησίων υπάρχουν τουλάχιστον έξι σχηματισμοί, που απέχουν περισσότερο από 3 ν.μ. από την τουρκική ακτή και συνεπώς, σύμφωνα με τη ρητή πρόβλεψη της Συνθήκης της Λωζάννης, τίθενται εκτός κυριαρχίας της Τουρκίας.
Οι νησίδες αυτές είναι:
Gunes ada (Λείος)
Yumurta (Δασκαλειό ή Ελιόπουλο)
Maden adasi (Πύργος)
Kara Ada (Κάλαμος)
Yuvarlak (Καλαμάκι η Καλαμόπουλο)
Goz adasi (Λειψός)
Βεβαίως η Τουρκία, προφανώς κάθε άλλο παρά αθώα, επιχείρησε να επεκτείνει την... ακτή, καθώς με δυο γέφυρες συνέδεσε τη μικρασιατική ακτή με το μικρό νησί Κρεμμύδι και ακόμη πιο δυτικά με το μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος, το Μοσχονήσι.
Ετσι θα μπορούσε να θεωρηθεί μέσω των τεχνητών αυτών παρεμβάσεων ότι οι βραχονησίδες βρίσκονται σε μικρότερη απόσταση των 3 ν.μ. από το... Μοσχονήσι, το οποίο επειδή συνδέεται με γέφυρα (με το Κρεμμύδι, και αυτό με άλλη γέφυρα με την ακτή) εκλαμβάνεται ως η ηπειρωτική βάση μέτρησης των 3 ναυτικών μιλίων.
Τα επίμαχα άρθρα της Συνθήκης της Λωζάννης
Αρθρο 12
Η ληφθείσα απόφασις τη 13η Φεβρουαρίου 1914 υπό της Συνδιασκέψεως του Λονδίνου εις εκτέλεσιν των άρθρων 5 της Συνθήκης του Λονδίνου της 17/30 Μαΐου 1913 και 15 της Συνθήκης των Αθηνών της 1/14 Νοεμβρίου 1913, η κοινοποιηθείσα εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τη 13 Φεβρουαρίου 1914 και αφορώσα εις την κυριαρχίαν της Ελλάδος επί των νήσων της Ανατολικής Μεσογείου, εκτός της Ιμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών νήσων (Μαυρυών), ιδία των νήσων Λήμνου, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας, επικυρούνται, υπό την επιφύλαξιν των διατάξεων της παρούσης Συνθήκης των συναφών προς τας υπό την κυριαρχίαν της Ιταλίας διατελούσας νήσους, περί ων διαλαμβάνει το άρθρον 15. Εκτός αντιθέτου διατάξεως της παρούσης Συνθήκης, αι νήσοι, αι κείμεναι εις μικροτέραν απόστασιν των τριών μιλίων της ασιατικής ακτής, παραμένουσιν υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν.
Αρθρο 16
Η Τουρκία δηλοί ότι παραιτείται παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών ή εν σχέσει προς τα εδάφη άτινα κείνται πέραν των προβλεπομένων υπό της παρούσης Συνθήκης ορίων, ως και επί των νήσων, εκτός εκείνων ων η κυριαρχία έχει αναγνωρισθή αυτή δια της παρούσης Συνθήκης, της τύχης των εδαφών και των νήσων τούτων κανονισθείσης ή κανονισθησομένης μεταξύ των ενδιαφερομένων. Αι διατάξεις του παρόντος άρθρου δεν θίγουσι τας συνομολογηθείσας ή συνομολογηθησομένας ιδιαιτέρας συμφωνίας μεταξύ της Τουρκίας και των ομόρων χωρών λόγω της γειτνιάσεως αυτών.
Η Ελλάδα ποτέ δεν έθεσε επισήμως θέμα βραχονησίδων που σήμερα ανήκουν στην Τουρκία, καθώς αποδέχθηκε την επί δεκαετίες άσκηση κυριαρχίας από την Τουρκία στους συγκεκριμένους σχηματισμούς.
Ο υπαινιγμός που άφησε ο Νίκος Κοτζιάς δεν είναι γνωστό εάν αποτελεί αλλαγή στάσης και εάν έχει γίνει επεξεργασία συγκεκριμένων σεναρίων στο ΥΠΕΞ για αμφισβήτηση της τουρκικής κυριαρχίας των συγκεκριμένων βραχονησίδων. Πάντως η τουρκική θεωρία των «γκρίζων ζωνών» σχετίζεται κυρίως με το επιχείρημα ότι όσες βραχονησίδες δεν αναφέρονται ρητά στις Συνθήκες δεν ανήκουν στην Ελλάδα και το καθεστώς τους είναι αμφισβητούμενο. Και φυσικά καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του Αιγαίου από τη Ζουράφα στο Θρακικό Πέλαγος μέχρι και τη Γαύδο.
*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Φιλελεύθερος».
