Του Νίκου Μελέτη
Άρχισε η αντίστροφη μέτρηση στην Μέση Ανατολή καθώς απομένουν μόλις εννιά ημέρες για το δημοψήφισμα στο ιρακινό Κουρδιστάν της 25ης Σεπτεμβρίου και το εάν θα ανοίξουν κανονικά οι κάλπες και κυρίως εάν ο κούρδος ηγέτης Μπαρζανί επιμείνει ή όχι στην κήρυξη της Ανεξαρτησίας, θα κρίνουν πολλά για το μέλλον ολόκληρης της περιοχής, τις περιφερειακές ισορροπίες αλλά και την τύχη του αγώνα για το ξερίζωμα του ISIS στην Μέση Ανατολή.
Μέχρι και τώρα καταβάλλονται ύστατες προσπάθειες ώστε να πεισθεί ο κούρδος ηγέτης Μπαρζανί να αναβάλλει το δημοψήφισμα, και στο πλαίσιο αυτό αντιπροσωπεία από τα Ηνωμένα Έθνη τις ΗΠΑ και την Βρετανία έφθασε στο Duhok του ιρακινού Κουρδιστάν σε απόσταση μόλις 5 χλμ. από το μέτωπο εναντίον του ISIS για να κάνει μια τελική «προσφορά» στον Μπαρζανί.
Η προσφορά «εναλλακτικών» δεν έγινε αποδεκτή καθώς ο Μπαρζανι γνωστός για την επιδεξιότητα των ελιγμών και των παζαριών, δήλωσε ότι «δεν είναι αυτός που αποφασίζει για την αναβολή του δημοψηφίσματος αλλά όλη η κουρδική ηγεσία» και επέμεινε ότι οποιαδήποτε «εναλλακτική» θα πρέπει να προταθεί από τις ηγεσίες των Ηνωμένων Εθνών, των ΗΠΑ, της Ε.Ε. και των άλλων διεθνών παραγόντων, οι οποίοι και θα δεσμευθούν και θα εγγυηθούν την εφαρμογή της.
Ο ίδιος ο Μπαρζανί πριν μερικές ημέρες είχε δηλώσει ότι αυτή η «εναλλακτική, θα πρέπει να είναι καλύτερη επιλογή για την επίτευξη του δικαιώματος των Κουρδών για αυτοδιάθεση από ότι το δημοψήφισμα.»
Το Ιράκ, η Τουρκία, το Ιράν, οι ΗΠΑ τάχθηκαν για διαφορετικούς λόγους η κάθε μια εναντίον του δημοψηφίσματος. Το Κουρδικό Ζητημα, το ενιαίο μέτωπο εναντίον του ISIS, η σταθεροποίηση του Ιράκ, η ειρήνευση στην Συρία, ο κίνδυνος Βαλκανιοποίησης και άτακτης αλλαγής συνόρων σε όλη την Μέση Ανατολή, είναι θέματα που έχουν εμπλακεί σε ένα πραγματικό γεωπολιτικό κουβάρι, με αφορμή το δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση του Ιρακινού Κουρδιστάν
Η Ανεξαρτητοποίηση θα σημάνει το τέλος του Ιράκ ως ενιαίου κράτους, για την Τουρκία θα ξυπνήσει τον «κουρδικό εφιάλτη» που δεν περιορίζεται μόνο στο Ιράκ αλλά εκτείνεται και στην Συρία και στις νοτιοανατολικές επαρχίες της χώρας, για το Ιράν θα δημιουργήσει ένα ανάχωμα στην προσπάθεια του να συγκροτήσει σιϊτικό άξονα προς την Δαμασκό και την Βηρυτό, και για τις ΗΠΑ δημιουργεί ένα σοβαρό πρόβλημα καθώς πάγια θέση είναι η διατήρηση της ακεραιότητας του Ιράκ και η Ανεξαρτητοποίηση θα θέσει σε κίνδυνο το ενιαίο μέτωπο εναντίον του ISIS στην πιο κρίσιμη στιγμή. Αίσθηση προκάλεσε φυσικά η ανοικτή στήριξη που προσέφερε στο Ερπίλ αλλά και στην προοπτική δημιουργίας ανεξάρτητου κουρδικού κράτους, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μ. Νετανιάχου. Για το Ισραήλ ένα Κουρδικό κράτος θα δημιουργούσε συνθήκες αποδυνάμωσης των άλλων παικτών της περιοχής (Τουρκία, Συρία, Ιράκ) και συγχρόνως θα αποτελούσε ισχυρό ανάχωμα στην προσπάθεια επέκτασης της ιρανικής επιρροής έως τα ανατολικά και βόρεια σύνορα του.
Το Κιρκούκ αποτελεί κομβικό σημείο, καθώς ο κυβερνήτης της πόλης και το περιφερειακό συμβούλιο αποφάσισαν την συμμέτοχή στο Δημοψήφισμα, ενώ τυπικά το Κιρκούκ που κατοικείται όχι μόνο από Κούρδους αλλά και από Τουρκμένους και Άραβες δεν ανήκει στην κουρδική περιοχή KRG. Οι Πεσμεργκά, οι ένοπλες δυνάμεις της KRG έχουν καταλάβει το Κιρκούκ από το 2014 όταν και απέκρουσαν το ISIS την ώρα που ο ιρακινός Στρατός είχε καταρρεύσει. Το Κιρκούκ με τα πλούσια κοιτάσματα σε υδρογονάνθρακες αποτελεί το μήλο της έριδος καθώς ούτε η Βαγδάτη θα το εγκαταλείψει αμαχητί, αλλά και παραδοσιακά διατηρεί βλέψεις για την συγκεκριμένη περιοχή η Άγκυρα.
Ο Μπαρζανί ο πιο σταθερός μέχρι σήμερα σύμμαχος και των ΗΠΑ αλλά και του Ερντογάν, καθώς αποτελούσε ανάχωμα στο ΡΚΚ και στο συριακό κουρδικό κόμμα PYD, αναδεικνύεται αυτή την στιγμή σε απρόβλεπτο παράγοντα, με όλους να θέλουν να πιστεύουν ότι στο τέλος θα βρει έναν τρόπο να αποφύγει την σύγκρουση αποσπώντας κάποια έστω και σημαντικά ανταλλάγματα. Είτε για να αναβάλλει το δημοψήφισμα είτε για να μην ενεργοποιήσει άμεσα την διαδικασία για την Ανεξαρτητοποίηση.
Τουρκία
Το Τουρκικό ΥΠΕΞ προειδοποίησε τους κούρδους του Ιράκ ότι «θα πληρώσουν το τίμημα» για την απόφαση τους να προχωρήσουν στο δημοψήφισμα ενώ και ο ίδιος ο Ερντογάν εκτόξευσε συγκαλυμμένες προς το παρόν απειλές, λέγοντας ότι ο Μπαρζανί και η κυβέρνηση του Iraqi Kurdish Regional Government (IKRG) θα διαπιστώσουν μετά τις 22 Σεπτεμβρίου πόσο σημαντικό είναι για την Τουρκία το θεμα του Δημοψηφίσματος. Την ημέρα εκείνη έχει προγραμματισθεί η ειδική συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας με αποκλειστικό θέμα το Δημοψήφισμα. Αλλά και ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ έκανε λόγο για «τεράστιο λάθος», επαναλαμβάνοντας την «φιλική έκκληση» προς τον Μπαρζανί να «διορθώσει αυτό το λάθος όσο ακόμη υπάρχει καιρός.»
Ο κ. Γιλντιρίμ μάλιστα δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο και επιβολής κυρώσεων εναντίον του Αρμπίλ, ένα θέμα που οι επιλογές της Τουρκίας είναι περιορισμένες και όχι χωρίς κόστος για την ίδια.
Η μεθοριακή διάβαση Habur στα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράκ αποτελεί τον μοναδικό εμπορικό διάδρομο του ιρακινού Κουρδιστάν προς τον εξ κόσμο ενώ και ο πετρελαιαγωγοί προς το τουρκικό λιμάνι Σεϋχαν στην Μεσόγειο από το οποίο εξάγουν πετρέλαιο οι Κούρδοι αυτόνομα από την Βαγδάτη, προσφέρει τον πιο σημαντικό πόρο της αυτόνομης σήμερα περιοχής.
Όμως η διάβαση Habur αποτελεί σήμερα και την μοναδική διέξοδο και της ίδιας της Τουρκίας προς την Μέση Ανατολή, καθώς όλες οι μεθοριακές διαβάσεις προς την Συρία παραμένουν κλειστές, ενώ και ο αγωγός από το Ιρακινό Κουρδιστάν μέσω του οποίου μεταφέρεται και το πετρέλαιο του Κιρκούκ προσφέρει οικονομικά και στρατηγικά οφέλη στην ίδια την Τουρκία. Οποιαδήποτε σκέψη για κυρώσεις που αφορούν είτε την μεθοριακή διάβαση είτε τον πετρελαιαγωγό είναι προφανες ότι θα πλήξουν και την Τουρκία.
Και φυσικά κάθε κίνηση εναντίον του Ιρακινού Κουρδιστάν θα στερήσει την Τουρκία από έναν παράξενο και ιδιόρρυθμο μεν, αλλά σημαντικό «σύμμαχο», τον Μπαρζανί, η σιωπηρή ανοχή του οποίου έδωσε την ευκαιρία στην Τουρκία να εξαπολύει τα τελευταία χρόνια επιθέσεις εναντίον των δυνάμεων του ΡΚΚ στο όρος Καντίλ στα τουρκοιρακινά σύνορα.
Επίσης για τον Ερντογάν μια ανοικτή σύγκρουση με τους Κούρδους του Ιράκ, που θεωρούνται μετριοπαθείς, θα έχει αντίθετα αποτελέσματα στους Κούρδους της Νοτιοανατολικής Τουρκίας και αυτό θα εχει και «εκλογικές» επιπτώσεις, καθώς ο Ερντογάν ενόψει των εκλογών του 2019 δεν θα ήθελε να έχει καμία απώλεια ειδικά όταν σχεδόν των 10% των ψήφων υπέρ του κόμματος του ΑΚΡ προέρχονται από τις κουρδικές περιοχές.
