(Photo by Hamit Huseyin/Anadolu Agency/Getty Images/Ideal Image)
Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Αποτελεί πλέον κοινή πεποίθηση μεταξύ των αναλυτών, ότι τα σύνορα του Ιράκ και της Συρίας στη μετα-πολεμική Μεσοποταμία θα μεταβληθούν. Πολύ πρόσφατα, στην περιοχή του Βορείου Ιράκ λαμβάνουν χώρα καθοριστικές εξελίξεις για τη διαμόρφωση του τελικού χάρτη του μελλοντικού Ιράκ. Οι εξελίξεις αυτές ακολουθούν έναν άξονα που εκκινεί από την περιοχή Sinjar στα δυτικά του Βορείου Ιράκ, περνούν μέσα από τη Μοσούλη και καταλήγουν στη Sulaimaniyah στα νοτιοανατολικά της περιοχής.
Περιοχή Sinjar: PKK εναντίον KDP και στη μέση οι Yazidis
Από τα τέλη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η Sinjar αποτελεί διαφυλονικούμενη περιοχή μεταξύ του Ιράκ και της Συρίας. Με τη χάραξη τότε των συνόρων, η περιοχή πέρασε υπό τον έλεγχο του Ιράκ και η διάμαχη έληξε. Δεν έληξαν όμως τα προβλήματα για τους κατοίκους της, οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι της φυλής των Yazidis, που το καλοκαίρι του 2014 βρέθηκαν στο επίκεντρο της δημοσιότητας από την εθνοκάθαρση που υπέστησαν από τους τζιχαντιστές του ISIS.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, η περιοχή παίζει στρατηγικό ρόλο για τα συμφέροντα του ΡΚΚ (του παράνομου Κουρδικού Εργατικού Κόμματος που έχει έντονη παρουσία στην Τουρκία, στη Βόρεια Συρία και στο Βορειοδυτικό Ιράκ) και γι' αυτό είναι έντονη η παρουσία του και τα συμφέροντά του στην Sinjar.
Τον έλεγχο της ίδιας περιοχής φιλοδοξεί να αποκτήσει και το KDP (το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα που ελέγχει την κυβέρνηση στην Αυτόνομη Κουρδική Περιοχή του Βορείου Ιράκ) και το οποίο διατηρεί στενούς πολιτικούς και γεω-οικονομικούς δεσμούς με την Άγκυρα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την στρατιωτική και πολιτική στήριξη της Άγκυρας προς τους μαχητές και την ηγεσία των Κούρδων Peshmerga, καθώς και το γεγονός ότι οι εξαγωγές πετρελαίου από την περιοχή των Κούρδων του Βορείου Ιράκ και κατά παράβαση των συμφωνηθέντων με την Βαγδάτη, γίνεται μέσω αγωγού που έχει κατασκευαστεί από το 2013 και που συνδέει τις πετρελαιοπηγές του Βορείου Ιράκ με το λιμάνι Ceyhan της Τουρκίας.
Ο καθένας για τους δικούς του λόγους, Ιράν, Τουρκία, Κούρδοι του Βορείου Ιράκ και Βαγδάτη θέλουν την εκδίωξη του ΡΚΚ από την Sinjar και από τα όρη του Qandil στα βορειοανατολικά της χώρας. Οπότε μένει να δούμε πως θα εξελιχθεί η σύγκρουση σε αυτό το πεδίο, η οποία δεν αναμένεται να έχει κάποιο αποτέλεσμα πριν το φετινό καλοκαίρι.
Η μάχη της Μοσούλης
Το επόμενο πεδίο συγκρούσεων είναι η Μοσούλη. Ο συνασπισμός των κυβερνητικών δυνάμεων του Ιράκ πολεμά εναντίον του ISIS και μετά από περίπου δυο μήνες μαχών έχουν καταφέρει να ελέγχουν τη μισή πόλη στα ανατολικά με φυσικό σύνορο των αντιμαχόμενων τα νερά του ποταμού Τίγρη που διέρχονται από την πόλη. Η αντίσταση του ISIS είναι σκληρή και η κατάσταση δείχνει πως έχουν εξασφαλίσει ικανή επιμελητεία για τη συνέχιση των επιχειρήσεων. Προφανώς θύλακες στο νότο και στην σκληρή σουνιτική επαρχία Anbar υποστηρίζουν συνεχώς τον ISIS με πυρομαχικά, τρόφιμα και καύσιμα. Γι' αυτό και τμήματα του Ιρακινού στρατού σπεύδουν στην επαρχία Anbar προκειμένου να κάνουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις αποκόβοντας τις δυνάμεις του ISIS στη Μοσούλη από τα κέντρα ανεφοδιασμού του στην Anbar.
Ο έλεγχος της Μοσούλης από τις κυβερνητικές δυνάμεις θα πρέπει σε βάθος 2-3 μηνών να θεωρείται δεδομένος, διότι ο ποταμός Τίγρης που διέρχεται από την Μοσούλη και περνά και μέσα από την πρωτεύουσα Βαγδάτη πρέπει πάση θυσία να βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Βαγδάτης. Αντίθετα, δεν είναι καθόλου βέβαιο πως η μεγάλη επαρχία Anbar τελικά θα ελεγχθεί από τις κυβερνητικές δυνάμεις και πιθανότατα η εκδίωξη του ISIS από το βορρά να πυκνώσει τις τάξεις των σκληρών σουνιτών στα νοτιοδυτικά της Anbar.
Η «Αχίλλειος Πτέρνα» της Sulaimaniyah
Η ευρύτερη περιοχή της Sulaimaniyah αποτελεί τμήμα της Αυτόνομης Περιοχής του Βορείου Ιράκ και είναι πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου, αντίθετα διαθέτει μικρά κοιτάσματα φυσικού αερίου για το οποίο υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον από τις μεγάλες εταιρείες του πετρελαίου. Οι χαμηλές τιμές των υδρογονανθράκων τα δυο τελευταία χρόνια έχουν προκαλέσει οικονομική κρίση στους Κούρδους του Βορείου Ιράκ με την τοπική κυβέρνηση να μην μπορεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της έναντι των πετρελαϊκών εταιρειών. Επίσης οι πετρελαϊκές εταιρείες χρειάζεται να κάνουν επενδύσεις σε μια περιοχή η οποία όμως έχει έντονη Ιρανική επιρροή και εξαρτήσεις, ιδιαίτερα αν δούμε το όλο ζήτημα υπό το πρίσμα της αντιπαλότητας μεταξύ Erbil – Βαγδάτης.
Πρόσφατα η ExxonMobil, της οποίας ο πρώην πρόεδρος αναλαμβάνει χρέη υπουργού εξωτερικών στη νέα κυβέρνηση Trump, αποσύρθηκε από διάφορες επενδύσεις που είχε στην περιοχή, πράγμα που σηκώνει πολλαπλές ερμηνείες. Μπορεί να είναι καθαρά επενδυτικά και οικονομικά τα κίνητρα της απόφασης απόσυρσής τους από το Βόρειο Ιράκ ή ακόμη μπορεί να υποκρύπτουν και πολιτικά/γεωπολιτικά ζητήματα που σχετίζονται με τις σχέσεις του τριγώνου Erbil – Βαγδάτη – Τεχεράνη.
Αν οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες αποσύρουν το ενδιαφέρον τους από την περιοχή του Βόρειου Ιράκ τότε αποδυναμώνεται τάχιστα η παρούσα κυβέρνηση στο Erbil. Επειδή κανείς ωστόσο στη Δύση δεν θέλει να δει αύξηση της Ιρανικής επιρροής στο Erbil και στη Βαγδάτη, πιθανότατα μια αλλαγή πολιτικής φρουράς στο Erbil θα συνοδευτεί και από εδαφικές παραχωρήσεις για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου πλέον Βορείου Ιράκ (κράτος της Μοσούλης;) ακρωτηριάζοντας το Ιράκ.
Το 2017 πιθανότατα θα είναι η χρονιά των τελευταίων εξελίξεων επί του πεδίου για τη Μεσοποταμία. Από εκεί και πέρα, το λόγο θα τον έχει η διπλωματία...
*Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός αναλυτής
