Του Γεωργίου Κ. Φίλη Ph.D.*
Τη στιγμή αυτή οι τύχες του πολέμου τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία φαίνεται να έχουν μεταβληθεί άρδην προς το χειρότερο για το Ισλαμικό Κράτος. Στο Ιράκ οι κυβερνητικές δυνάμεις έχουν καταγάγει μία στρατηγικής σημασίας νίκη στο Ραμάντι, στα δυτικά της Βαγδάτης. Στη Συρία, οι δυνάμεις που υποστηρίζουν το καθεστώς Άσαντ έχουν επιδοθεί στην ανακατάληψη εδαφών σε όλο το θέατρο των επιχειρήσεων, προς βορρά, ανατολάς και νότο. Επιπροσθέτως, δεν έχει περάσει καιρός από την ανακατάληψη της περιοχής του Σιντζάρ στο βορειοδυτικό Ιράκ από τους Κούρδους Πεσμεργκά.
Είναι προφανές πως αργά αλλά σταθερά, τόσο η Δαμασκός όσο και η Βαγδάτη κερδίζουν έδαφος, αλλά και αυτοπεποίθηση για να εισέλθουν στο επόμενο και αποφασιστικό στάδιο του πολέμου, το οποίο δεν μπορεί να είναι άλλο από την επιθετική κίνηση οι μεν προς την Ράκκα της Συρίας, οι δε προς την Μοσούλη του Ιράκ, με τελικό στόχο να εξολοθρεύσουν την όποια εδαφική παρουσία του Ισλαμικού Κράτους στις χώρες τους.
Ζητούμενο και η ιδεολογική επικράτηση, πέραν της οπλικής
Με βάση τις εξελίξεις επί του πεδίου αλλά και τις ζυμώσεις μεταξύ των κύριων γεωπολιτικών δρώντων τοπικών – περιφερειακών – παγκόσμιων, θα διακινδυνεύσουμε την εκτίμηση πως ο χρόνος μετράει πλέον αντίστροφα για το Ισλαμικό Κράτος, τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία, όσον αφορά την εδαφική και πολιτικο-στρατιωτική του ύπαρξη. Αναφορικά με την ιδεολογία του όμως θα πρέπει να σημειωθεί πως αυτή δεν είναι δυνατόν να ηττηθεί από τα όπλα, αλλά δύναται να καταπολεμηθεί μόνο μέσα από τις δομικές αλλαγές των κρατών αυτών αλλά και τους αναπόφευκτους κοινωνικούς μετασχηματισμούς που η τραυματική πολεμική εμπειρία θα επιφέρει.
Τη χρονική αυτή στιγμή και με το διαμορφούμενο momentum o σιιτικός «άξονας» Ιράν-Ιράκ (εννοώντας τη σιιτική πλειοψηφία όπως αυτή εκφράζεται από την κυβέρνηση της Βαγδάτης)-Συρία (υπό την ηγεσία των Αλαουιτών –όχι Αλεβιτών- του Άσαντ)- Χεζμπολάχ του Λιβάνου, σε συνεργασία με τους Κούρδους σε Συρία αλλά και Ιράκ και υπό την υψηλή προστασία τη Ρωσίας, πολύ δύσκολο θα αφήσει την ευκαιρία να πάει χαμένη.
Η Δαμασκός τη στιγμή όπου φαινόταν πως δυσκολευόταν να αντιπαρέλθει των συνδυασμένων χτυπημάτων από το Ισλαμικό Κράτος, της Τζαμπάντ Αλ-Νούσρα -«θυγατρική» της Αλ-Κάιντα στη Συρία- αλλά και των υπολοίπων «αντιπολιτευόμενων» (με εισαγωγικά ή μη) δυνάμεων, στην ουσία δέχθηκε ως «δώρο εξ ουρανού» την άμεση ρωσική επέμβαση η οποία αποτέλεσε και τον καταλύτη των εξελίξεων οι οποίες φαίνεται να οδηγούν σε πλήρη ανατροπή του σκηνικού στη Συρία.
Από την πλευρά της η Βαγδάτη επέλεξε να εξαπολύσει την από καιρό αναμενόμενη αντεπίθεση στο Ραμάντι, πόλη στρατηγικής σημασίας πλησίον της ίδιας της πρωτεύουσας, η ανακατάληψη της οποίας θα σταθεροποιούσε το μέτωπο και θα επέτρεπε στην κυβέρνηση να επικεντρωθεί στην προετοιμασία της για την κίνηση προς βορρά για την απελευθέρωση της Μοσούλης.
«Συνεννόηση» ΗΠΑ - Ρωσίας
Αξίζει να σημειωθεί πως τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία φαίνεται πως έχουν έρθει σε κάποιου είδους συνεννόηση αναφορικά με τις επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή. Είναι προφανές ότι η Μόσχα έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων στη Συρία, ενώ η Ουάσιγκτον είναι πολύ κοντά στην κυβέρνηση της Βαγδάτης, με τις αεροπορικές δυνάμεις της συμμαχίας υπό τις ΗΠΑ να λαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις επιχειρήσεις των ιρακινών δυνάμεων στο Ραμάντι.
Επιπροσθέτως, η υποστήριξη των Κούρδων και από τις δύο πλευρές είναι σημαντικότατη τόσο στη Συρία όσο και στο Βόρειο Ιράκ, με το Ερμπίλ να έχει δημιουργήσει στενότατους δεσμούς με τις ΗΠΑ, ενώ οι Κούρδοι της Συρίας να λαμβάνουν εδώ και λίγους μήνες οπλισμό από την Ουάσιγκτον. Από την πλευρά της η Ρωσία φαίνεται πως έχει αποφασίσει να παίξει το «χαρτί» των Κούρδων μέσα στην ίδια την Τουρκία, ενώ εκ των πραγμάτων λόγω των στρατιωτικών της επιχειρήσεων παρέχει υποστήριξη στους Κούρδους της Συρίας.
Με βάση τις έως τώρα κινήσεις της Δαμασκού και της Βαγδάτης, έχοντας υπόψη πως ο στρατηγικός σχεδιασμός του σιιτικού «άξονα» με τη Ρωσία (του 4+1, όπως έχει ονομαστεί –Ιράν-Ιράκ-Συρία-Ρωσία+Χεζμπολάχ) είναι κοινός αλλά και αναλύοντας τις κινήσεις και τις δηλώσεις Αμερικανών αξιωματούχων, εκτιμάται πως:
--- Πρώτον, στο Συριακό μέτωπο προτεραιότητα για κάθε κίνηση προς την τελική επίθεση των συμμαχικών δυνάμεων θα είναι το «σφράγισμα» των συνόρων μεταξύ Τουρκίας-Συρίας, της περιοχής που ελέγχει για την ώρα το Ισλαμικό Κράτος. Σκοπός αυτής της κίνησης θα είναι η αποκοπή των τζιχαντιστών στην Συρία και η αποστέρησή τους από το κέντρο λογιστικής υποστήριξης που είναι για αυτούς η Τουρκία. Επιπροσθέτως, η κίνηση αυτή θα τους αποκόψει και από την κύρια πηγή εσόδων τους που είναι η λαθραία μεταφορά πετρελαίου.
--- Δεύτερον, η απελευθέρωση του Ραμάντι θα δώσει την απαραίτητη βάση στις Ιρακινές δυνάμεις να «σφραγίσουν» τα σύνορα μεταξύ Συρίας και Ιράκ αποκόπτοντας την επικοινωνία των δυνάμεων του Ισλαμικού κράτους που βρίσκονται στις δύο χώρες με ότι αυτό συνεπάγεται σε στρατιωτικό, επιχειρησιακό, οικονομικό και λογιστικής υποστήριξης επίπεδο. Αξίζει να σημειωθεί πως η Κουρδική νίκη στο Σιντζάρ ακριβώς αυτή τη στρατηγική σημασία είχε αφού δυσκόλεψε την επικοινωνία της Μοσούλης με τη Ράκκα.
Με άλλα λόγια η αποκοπή των δυνάμεων του Ισλαμικού Κράτους της Συρίας από την ασφαλή τους «βάση» στην Τουρκία, καθώς και η δυσκολία στην επικοινωνία μεταξύ των δυνάμεων τους σε Ιράκ και Συρία εάν και εφόσον οι ιρακινές δυνάμεις κινηθούν προς βορρά θα εμποδίσει την εδαφική συνέχεια ενός ούτως ή άλλως εύθραυστου οικοδομήματος και θα συμβάλλει τα μέγιστα στο να του δοθεί το τελειωτικό χτύπημα μην αφήνοντάς του κανένα περιθώριο αντίδρασης.
Η δύσκολη θέση της Τουρκίας
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί πως μία τέτοια στρατηγική θα φέρει σε πολύ δύσκολη θέση και την Τουρκία, η οποία, με βάση την πρόσφατη εμπειρία, θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο –από υπόγεια έως και εμφανώς, άρα «άτσαλα»– να αποτρέψει μία τέτοια εξέλιξη, ειδικά στην περίπτωση που τα σύνορα στη μεθόριο με τη Συρία «σφραγιστούν» είτε από τους Κούρδους, είτε από τις δυνάμεις του Άσαντ. Ένας άλλος σημαντικότατος τοπικός παράγοντας του οποίου η θέση είναι πολύ ευαίσθητη είναι οι Κούρδοι του Βορείου Ιράκ οι οποίοι πρώτον είναι σε εμφανή –για την ώρα– συνεργασία με την Τουρκία, ενώ είναι σίγουρο πως δεν επιθυμούν την επανάκαμψη της Βαγδάτης στην περιοχή, διότι σε ένα τέτοιο σενάριο μειώνονται οι πιθανότητες για μία μελλοντική τους ανεξαρτητοποίηση.
Η τελευταία πράξη
Όπως μπορεί να γίνει αντιληπτό, οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί για την ιστορία της περιοχής, αφού εάν τα πράγματα εξελιχθούν με την τροπή που έχουν λάβει, τότε όλοι οι γεωπολιτικοί δρώντες που λαμβάνουν μέρος στο «δράμα» θα πρέπει να ετοιμάζονται για την τελευταία φάση του «παιγνίου» η οποία μπορεί μεν να οδηγήσει στο τέλος της εδαφικής ύπαρξης του Ισλαμικού Κράτους, τα «απόνερα» δε μίας τέτοιας εξέλιξης, τα οποία θα έχουν να κάνουν με τον έλεγχο μίας τεράστιας περιοχής της Συρίας και του Ιράκ από την Μεσοποταμία έως την Μεσόγειο στην οποία στην ουσία θα παρατηρηθεί ένα «γεωπολιτικό κενό ισχύος», μπορεί να δημιουργήσουν μία δεύτερη πράξη του «έργου» η οποία να εμπλέκει περισσότερους, πιο άμεσα και με την κρίση να εξαπλώνεται από τον Καύκασο και τα Στενά μέχρι την διώρυγα του Σουέζ και τον Περσικό Κόλπο.
Το σίγουρο είναι πως οι εξελίξεις τρέχουν και το 2016 θα αποδειχθεί είτε το έτος που επήλθε μία κάποια λύση στο θέμα, είτε το έτος που η κρίση από τοπική μεταβλήθηκε σε περιφερειακή…
*Ο κύριος Γεώργιος Φίλης είναι διδάκτωρ Γεωπολιτικής (Durham University, UK), Επισκέπτης καθηγητής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο τμήμα Διεθνών Επιχειρήσεων του DEREE – The American College of Greece και μέλος του Institute of Diplomacy & Global Affairs (DEREE) καθώς και του Ινστιτούτου Αναλύσεων Ασφάλειας & Άμυνας ([email protected]).
