Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Οι διεθνολόγοι, οφείλουμε να κάνουμε τουλάχιστον δύο βασικά πράγματα. Να μην κάνουμε αναλύσεις με βάση τις ιδεολογικές μας πεποιθήσεις και να εκφέρουμε άποψη για περιοχές και χώρες που γνωρίζουμε καλά και έχουμε μελετήσει ή ζήσει. Διαφορετικά κινδυνεύουμε σοβαρά να απωλέσουμε την επιστημονική μας εγκυρότητα και η ίδια η ζωή να μας διαψεύσει.
Σημειώνω τα παραπάνω με αφορμή τα όσα διάβασα για την τελευταία επίθεση με χημικά στην πόλη Ντούμα της Συρίας (στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πάρα πολύ φτωχό και από το καθεστώς ξεχασμένο, απομακρυσμένο Σουνιτικό προάστιο στα βόρεια της Δαμασκού) με τραγικό απολογισμό δεκάδες αμάχους νεκρούς και τραυματίες.
«Αυτόπτες μάρτυρες» έσπευσαν να χρεώσουν την επίθεση στoν Μπασάρ αλ Άσαντ.
Στον υπόλοιπο κόσμο και κυρίως στη Δύση, αυτόκλητοι υπερασπιστές του Άσαντ έσπευσαν να μιλήσουν για κίνητρα τα οποία σίγουρα δεν είχε ο Άσαντ προκειμένου να διατάξει αυτή την επίθεση.
Τι στην πραγματικότητα έχει συμβεί;
Γνωρίζοντας καλά την ψυχοσύνθεση των αντιμαχομένων στη Συρία θα έλεγα, ως πρώτο σχόλιο, ότι ο Μπασάρ αλ Άσαντ είναι ο τέλειος Πρόεδρος για την δοκιμαζόμενη από τον πόλεμο Συρία, για όλες τις παρατάξεις. Απόλυτα βολικός. Δεν ελέγχει την πλειονότητα των φιλοκυβερνητικών δυνάμεων και υπάρχει ακόμη στη θέση του ελέω Ρωσίας, Ιρανών, των ελάχιστων πιστών του που συνιστούν τον Συριακό στρατό και των πολυπληθέστερων ισχυρών άτακτων που ολοκληρώνουν το πλαίσιο της δύναμης που τον υποστηρίζει. Εάν αύριο ο Μπασάρ αλ Άσαντ πάψει να είναι πρόεδρος της Συρίας, όλοι οι φιλοκυβερνητικοί θα ρίξουν το ανάθεμα σε εκείνον και θα δηλώσουν εξαπατημένοι και αναρωτώμενοι πως τους έμπλεξε σε ένα αιματηρό εμφύλιο με τα αδέλφια τους… Έτσι, θα «καθαρίσουν» οι φιλοκυβερνητικοί για όλα τα εγκλήματα στα τόσα χρόνια του πολέμου. Έτσι καθαρίζεις, νομικά και συνειδησιακά, στη Μέση Ανατολή! Το ίδιο ισχύει φυσικά για τους αντικαθεστωτικούς. Για όλα θα φταίει ο Άσαντ!
Μια δεύτερη παρατήρηση αφορά τα κίνητρα. Φιλοκυβερνητικοί και αντικαθεστωτικοί μοιράζονται εξίσου τις πιθανότητες να είναι οι αυτουργοί πίσω από το έγκλημα. Η εξήγηση είναι απλή και αφορά τη μελλοντική ανθρωπογεωγραφία της Συρίας. Για να στηθεί βιώσιμο τραπέζι διαπραγματεύσεων σε λίγους μήνες, θα πρέπει πρώτα να έχει τακτοποιηθεί η ανθρωπογεωγραφία της χώρας.
Στα νοτιοδυτικά τον έλεγχο θα έχει η κυβέρνηση της Δαμασκού. Στα βορειοδυτικά η περιοχή δορυφοριοποιείται από την Τουρκία και τον έλεγχο θα τον έχουν οι αντικαθεστωτικοί Σουνίτες. Ανατολικά του ποταμού Ευφράτη και κατά μήκος του μέχρι και την Deir ez-Zor τον έλεγχο θα έχουν οι Κούρδοι. Τέλος, στα νοτιοανατολικά ο έλεγχος θα είναι ασαφής, με την περιοχή να την ελέγχουν κυρίως δυνάμεις του ΙΚ και της παλαιάς Al Nusra.
Πέριξ της Δαμασκού βρίσκονται δύο ισχυρά προπύργια αντικαθεστωτικών. Το ένα στα ανατολικά (περιοχή ανατολικής Γούτα) και το άλλο στα βόρεια (περιοχή της Ντούμα). Πολύ πριν το ξέσπασμα του πολέμου και οι δύο αυτές περιοχές βρίσκονταν πραγματικά σε άθλια κατάσταση από πλευράς υποδομών και συνθηκών διαβίωσης λόγω του ότι κατοικούνται από Σουνίτες που δεν υποστήριζαν το καθεστώς Άσαντ, και με το να τους αφήνει στην τύχη τους το καθεστώς ουσιαστικά τους τιμωρούσε. Το καθεστώς πλέον θέλει να εγκαταλείψουν στο σύνολό τους την περιοχή και να μεταβούν όλοι βόρεια προς την Ιντλίμπ και το Αφρίν. Ορισμένοι τυχεροί το έπραξαν. Ορισμένοι όμως αρνούνται να εγκαταλείψουν, από επιλογή ή αδυναμία, τον τόπο τους και γίνονται στόχος των επιθέσεων. Άρα το «καθάρισμα» της περιοχής από Σουνίτες είναι ισχυρό κίνητρο για τους φιλοκυβερνητικούς να έχουν ρίξει τα χημικά. Δυστυχώς, θα αναγκαστώ να παραθέσω και αυτό το στοιχείο, αλλά είναι τόσο πυκνοκατοικημένη η κατεστραμμένη από τους συνεχείς βομβαρδισμούς Ντούμα, που οι απώλειες των αμάχων από την τελευταία ρίψη χημικών, ως ελάχιστο δείγμα «συμμόρφωσης» των υπολοίπων μπορεί να εκληφθεί, αν το έγκλημα τελικά το διέπραξαν οι φιλοκυβερνητικοί.
Σαφώς βέβαια υπάρχουν και ισχυρά κίνητρα το έγκλημα να το έχουν διαπράξει οι αντικαθεστωτικοί. Για να προκαλέσουν την επέμβαση των Δυτικών στη Συρία, και πλέον απέναντι σε Ρώσους και Ιρανούς να βρίσκονται ενδεχομένως οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί και οι Γάλλοι. Είναι ένα σοβαρό ενδεχόμενο!
Όμως ποιοι είναι αλήθεια οι αντικαθεστωτικοί που θα μπορούσαν να το έχουν κάνει; Μήπως οι δυνάμεις του ISIS που παραμένουν στη Συρία; Μα αυτοί έχουν πλέον συγκεντρωθεί στην έρημο, μεταξύ των συνόρων της Συρίας με την επαρχία Anbar του Ιράκ για μελλοντική χρήση… Μήπως είναι η Αλ Κάιντα της Συρίας που δεν έπαψε να είναι ισχυρά παρούσα στη χώρα; Αμφιβάλλω, διότι είναι εντελώς διαφορετική η στρατηγική της στην περιοχή. Μήπως είναι ο FSA που εσχάτως λειτουργεί ως ανταποκρίτρια δύναμη των Τούρκων στη Συρία; Και εδώ πάλι αμφιβάλλω, ειδικά αν αναλογιστώ τα όσα έχει πλέον κερδίσει η Τουρκία στα βορειοδυτικά της Συρίας.
Μήπως ενδεχομένως ο αυτουργός να βρίσκεται ανάμεσα στις διάφορες ομάδες των Κούρδων που δεν μετέχουν των SDF και που παράλληλα δεν χαίρονται καθόλου από την ενδεχόμενη απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία; Μην ξεχνάμε ότι η τελευταία επίθεση με χημικά έγινε την ώρα που η Τουρκία, έστω και σε μικρή έκταση, διεξάγει επιχειρήσεις εκκαθάρισης της περιοχής του Sinjar από τις δυνάμεις του ΡΚΚ και λίγες ώρες αφότου ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωνε την πρόθεσή του για απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία.
Συμπεράσματα δύσκολα μπορούν να προκύψουν τούτη την ώρα.
Δύο κράτη που θα μπορούσαν γρήγορα να θέσουν ένα τέρμα στο διαρκές έγκλημα της Συρίας είναι η Ρωσία και η Τουρκία. Θα μπορούσαν να επισπεύσουν τις μετακινήσεις των ανθρώπων και να ολοκληρώσουν γρήγορα τον νέο ανθρωπογεωγραφικό χάρτη της Συρίας. Τα φοβικά σύνδρομα του ΟΗΕ δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Σε αυτό το πλαίσιο, η αμερικανική στρατηγική εξελίσσεται ώστε να βάλει ακόμη πιο βαθιά την φιλόδοξη Γαλλία στη «μαύρη τρύπα» της Συρίας.
Αυτή η στρατηγική όλων των δρώντων αφορά και τα μεθεόρτια της ρίψης χημικών στη Ντούμα. Η προχθεσινή επίθεση που δέχθηκε η Συριακή βάση Τ4 στην οποία στρατωνίζονται Ρώσοι και Ιρανοί, από 8 πυραύλους (οι 6 λέγεται πως αναχαιτίστηκαν από την Συριακή αεράμυνα) αρχικά επιχειρήθηκε να χρεωθούν στις ΗΠΑ και όταν αυτό δεν έπιασε, στο στόχαστρο μπήκαν οι Ισραηλινοί. Κανείς βέβαια δεν συζητά ότι οι πύραυλοι μπορεί να ήταν και από τη Χέζμπολάχ για να νομιμοποιήσει και να δέσει ακόμη περισσότερο το ρόλο της και τη χρησιμότητά της στη Συριακή κρίση, και ενδεχομένως να εξασφαλίσει τεταρτημόρια εδάφους εντός της Συρίας όταν οσονούπω θα διωχθεί από το Λίβανο.
Το βέβαιο είναι ότι όσο θα εξελίσσεται αυτή η στρατηγική, των πολλών και διαφορετικών επιπέδων, οι άμαχοι της Συρίας θα συνεχίσουν να κινδυνεύουν.
*Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος
Φωτογραφία: AP
