Του Δημήτρη Απόκη
Απομένουν κάτι παραπάνω από ενενήντα ημέρες από την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση των προεδρικών εκλογών στις Ηνωμένες Πολιτείες, και για πρώτη φορά μετά την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Μητρόπολη του Φιλελεύθερου Κόσμου, βρίσκεται με τόσα ανοικτά στρατηγικά μέτωπα διεθνώς.
Στα τρία, παραδοσιακά πιο κρίσιμα στρατηγικά μέτωπα για την εξωτερική πολιτική της Ουάσιγκτον και την γεωπολιτική σταθερότητα του πλανήτη, Ευρώπη, Μέση Ανατολή, και Ειρηνικό, οι Ηνωμένες Πολιτείες, με αποκλειστική ευθύνη της κυβέρνησης Ομπάμα, αντί να ηγούνται των εξελίξεων, τρέχουν πίσω από τις εξελίξεις.
Για πρώτη φορά, από τότε που η Ουάσιγκτον κατέλαβε την πρωτοκαθεδρία στο Φιλελεύθερο κόσμο, είναι υπερβολή να επικαλεστεί κανείς το γνωστό απόφθεγμα, “to lead the free world”, για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Είναι γεγονός ότι ποτέ στην ιστορία, λόγω των γερών θεμελίων του συστήματος των ΗΠΑ, η προεκλογική περίοδος των προεδρικών εκλογών, δεν αποτέλεσε πρόβλημα για το διεθνή ρόλο και παρουσία των ΗΠΑ.
Παρατηρητής, όχι ηγέτης...
Σε αντίθεση με αυτό το δεδομένο, δεν θα μπορούσε κανείς να πει το ίδιο με απόλυτη σιγουριά, για την παρούσα συγκυρία. Και αυτό για δυο λόγους.
Ο πρώτος, έχει να κάνει με το γεγονός, και θα το περιγράψουμε παρακάτω, ότι η οκταετής διακυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα με Υπουργούς Εξωτερικών τη Χίλαρι Κλίντον και τον Τζόν Κέρι, λόγω ανυπαρξίας στρατηγικής που αρμόζει σε μια υπερδύναμη, έχει περιορίσει τις ΗΠΑ σε ρόλο απλού παρατηρητή και όχι ηγέτη του διεθνούς συστήματος.
Ο δεύτερος και πιο άμεσα σχετιζόμενος με τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, έχει να κάνει με την παρουσία δυο πολύ χαμηλού επιπέδου και προβληματικών, για διαφορετικούς ο καθένας λόγους, υποψηφίων για την προεδρία. Σε καμία περίπτωση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το εκλογικό σώμα των Ηνωμένων Πολιτειών δεν βρέθηκε ενώπιον δυο τόσο κακών επιλογών, όπως είναι η Χίλαρι Κλίντον και ο Ντόναλντ Τράμπ.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους. Τα τελευταία οκτώ χρόνια, ο Μπαράκ Ομπάμα και η κυβέρνησή του, με δεδομένο ότι διακρίνονται από μια απέχθεια έναντι του ρόλου της μοναδικής υπερδύναμης για τις Ηνωμένες Πολιτείες, επέλεξαν μια πορεία απλού παρατηρητή στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα. Μια πορεία η οποία χαρακτηρίστηκε από βαρύγδουπες κενές περιεχομένου και ουσίας δηλώσεις. Ακόμα και αυτές τις δηλώσεις ο κ. Ομπάμα και η κυβέρνησή του, όταν χρειάστηκε να τις υπερασπιστούν, απέτυχαν παταγωδώς δημιουργώντας πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα από ότι υπήρχε πριν.
Το Ευρωπαικό δράμα...
Στον κρίσιμο στρατηγικά χώρο της Ευρώπης η κυβέρνηση Ομπάμα παρακολουθεί άβουλα την αποσύνθεση της Γηραιάς Ηπείρου, αδυνατώντας να αντιδράσει σε μια καταστροφική πολιτική η οποία στερείται οποιασδήποτε στρατηγικής και οράματος από την πλευρά των Βρυξελλών και κυρίως του Βερολίνου, στο οποίο έχει παραχωρηθεί, χωρίς να είναι βέβαιο ότι το επιθυμεί και το ίδιο, ο ρόλος του ηγέτη στην Ευρώπη.
Ταυτόχρονα, η εφαρμογή μιας χωρίς μπούσουλα, επιθετικής πολιτικής έναντι της Μόσχας στην οποία συνηγόρησαν και συνεχίζουν να συνηγορούν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι των ΗΠΑ, οδήγησε στην κίνηση ματ από τον Πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, με την τεράστιας κλίμακας εξευτελιστική σφαλιάρα για την Ουάσιγκτον και τη Δύση υφαρπαγή της Κριμαίας στην Ουκρανία χωρίς να ανοίξει ρουθούνι.
Εδώ να θυμίσουμε ότι ο εξαιρετικός σε θέματα διεθνούς πολιτικής Πρόεδρος, Ρίτσαρντ Νίξον, είχε πει ότι εάν η Δύση χάσει την Ουκρανία στην ουσία χάνει την Ευρώπη.
Το Μεσανατολικό κλάμα...
Το ίδιο σημαντικό για την ευρωπαϊκή αποσύνθεση είναι και το θέμα της τρομοκρατίας του Ισλαμικού Κράτους σε συνδυασμό με το προσφυγικό, για τα οποία είναι εξίσου τεράστια η ευθύνη της κυβέρνησης Ομπάμα.
Στον εξαιρετικά ευαίσθητο και κρίσιμο γεωστρατηγικά χώρο της Μέσης Ανατολής, η επίδραση της κυβέρνησης Ομπάμα, είναι εξίσου καταστροφική. Από πού να ξεκινήσει κανείς; Από την τραγική υποστήριξη, στην ουσία δημιουργία της Αραβικής Άνοιξης, που οδήγησε στην άνοδο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και στη σχεδόν καθολική ανάφλεξη της κρίσιμης αυτής περιοχής. Από το γεγονός της χειρότερης στην ιστορία των δυο χωρών σχέσης μεταξύ ΗΠΑ και Ισραήλ. Και τέλος από την τραγική με δραματικές, όχι μόνο για τη Μέση Ανατολή αλλά και την Ευρώπη πολιτική στη Συρία, που στην ουσία οδήγησε σε διάλυση και σε πολυετή εμφύλιο αυτή τη κρίσιμη χώρα.
Ξεχνούν πολλοί την βαρύγδουπη και κενή περιεχομένου κόκκινη γραμμή του Μπαράκ Ομπάμα για τη χρήση χημικών όπλων από το καθεστώς Άσαντ. Όταν αυτό έγινε ο κ. Ομπάμα σφύριξε αδιάφορα πλήττοντας θανάσιμα το κύρος της Ουάσιγκτον στη Μέση Ανατολή αλλά και διεθνώς. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να υπάρξει η επέμβαση της Ρωσίας στρατιωτικά στη Συρία καθιστώντας τον Άσαντ κυρίαρχο του παιχνιδιού και βάζοντας για πρώτη φορά στην ιστορία τη Μόσχα στο παιχνίδι της Μέσης Ανατολής με επιτόπου στρατιωτική παρουσία. Ομπάμα – Πούτιν, 0-2.
Και βέβαια η αμφιβόλου επιτυχίας συμφωνία για το πυρηνικά με το Ιράν. Εάν μάλιστα προσθέσει κανείς τις λεπτομέρειες από την απελευθέρωση των Αμερικανών Ναυτών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας τα τελευταία εικοσιτετράωρα (πληρωμή 400 εκ. δολαρίων στην Τεχεράνη), το πλήγμα στο κύρος της Ουάσιγκτον στην ευρύτερη περιοχή διευρύνεται δραματικά.
Και μιας και το κύρος μιας υπερδύναμης είναι εξαιρετικής σημασίας για τη σταθερότητα του διεθνούς συστήματος, ας μην ξεχνάμε και την ατιμωτική για τις ΗΠΑ δολοφονία του Αμερικανού πρέσβη στη Λιβύη, στα γεγονότα στη Βεγγάζη, τα οποία φέρουν ανεξίτηλα τη σφραγίδα της Χίλαρι Κλίντον.
Η κωμωδία του Ειρηνικού...
Και η κατάσταση δεν είναι καλύτερη στο στρατηγικό μέτωπο του Ειρηνικού, όπου στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, το Πεκίνο αψηφά παντελώς τις προειδοποιήσεις της κυβέρνησης Ομπάμα, αλλά και τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου, και συνεχίζει την προκλητική πολιτική του. Τις τελευταίες μάλιστα ώρες η Κίνα απέστειλε πολεμικά στα αμφισβητούμενα νησιά προκαλώντας ανοικτά και ανεβάζοντας επικίνδυνα την ένταση.
Εδώ για μια ακόμη φορά ο κ. Ομπάμα αφήνει ένα σύμμαχο που ακούει στο όνομα Ιαπωνία να βγάλει, ενώ είναι ξεκάθαρο ότι δεν μπορεί, να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Και εδώ φρόντισε να μπει σφήνα ο Βλαντιμίρ Πούτιν, αφού Πεκίνο και Μόσχα ανακοίνωσαν κοινά στρατηγικά γυμνάσια στην αμφισβητούμενη περιοχή το φθινόπωρο. Ομπάμα – Πούτιν 0-3.
Στην ευαίσθητη και εκρηκτική Χερσόνησο της Κορέας η κατάσταση μυρίζει μπαρούτι, με το καθεστώς Κιμ να προχωρά στη μια μετά την άλλη δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς και τη συνεχή προσπάθεια διεύρυνσης του πυρηνικού του προγράμματος. Σύμφωνα με ειδικούς, πέντε μόνο χρόνια χωρίζουν τον Βορειοκορεάτη ηγέτη απο τα να είναι σε θέση να βάλει πυρηνική κεφαλή σε εξελιγμένο πύραυλο μεγάλου βεληνεκούς!
Brexit, Ερντογάν και Αμερικανική αφωνία
Αξίζει επίσης πολύ περιγραφικά να αναφερθούμε σε δυο ζωτικής σημασίας γεωστρατηγικά θέματα, όπου είναι σαφές ότι η Ουάσιγκτον και η κυβέρνηση Ομπάμα στερούνται στρατηγικής αντιμετώπισης των εξελίξεων. Μιλάμε και τα κολοσσιαία θέματα του Brexit, και τις μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος εξελίξεις στην Τουρκία, με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, να έχει κυριολεκτικά ξεφύγει τσαλακώνοντας σε καθημερινή πλέον βάση το κύρος της Ουάσιγκτον.
Εν αναμονή μάλιστα της συνάντησης Πούτιν – Ερντογάν στην Αγία Πετρούπολη, μένει να δούμε εάν το σκορ στο ματς Ομπάμα – Πούτιν θα εξελιχθεί σε 0-4.
Αλλά, αυτά τα δυο κρίσιμα θέματα χρήζουν αποκλειστικής ανάλυσης το καθένα από μόνο του.
Με βάση το παραπάνω σκηνικό στα τρία στρατηγικής σημασίας μέτωπα, και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται από την παρούσα διακυβέρνηση Ομπάμα στην Ουάσιγκτον, η κατάσταση μπορεί επιεικώς να χαρακτηριστεί εξόχως ανησυχητική μέχρι το Νοέμβριο και την ανάληψη καθηκόντων από το νέο Πρόεδρο, στις 20 Ιανουαρίου του 2017.
Εάν μάλιστα αναλογιστεί κανείς αυτά που είπαμε για τους δυο προεδρικούς υποψηφίους και πιθανούς επόμενους ένοικους του Λευκού Οίκου, η ανησυχία εύλογα και πάλι διευρύνεται.
Η διεθνής παρουσία και στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών χρειάζεται επειγόντως, μετά από οκτώ σαφώς προβληματικά χρόνια, ριζική αναδιάρθρωση και ολική επαναφορά. Η μεν Χίλαρι Κλίντον, πολύ δύσκολα θα μπορέσει να απεμπλακεί από την πολιτική Ομπάμα, της οποίας για τέσσερα χρόνια ήταν επιτελικό στέλεχος και δημιουργός. Στερείται του ηθικού πλεονεκτήματος για κάτι τέτοιο και είναι πολύ πιθανό, με δεδομένο ότι θα αναγκαστεί να αντιδράσει στις διαφαινόμενα αρνητικές μελλοντικές εξελίξεις, η αντίδρασή της να είναι καταστροφική και αιματηρή. Ο δε Ντόναλντ Τράμπ είναι το μεγάλο και ανησυχητικό άγνωστο. Κρύβει κινδύνους αλλά και πιθανότητες. Παρόλα αυτά η παρούσα εικόνα δεν δημιουργεί ιδιαίτερα θετικό πρόσημο.
Συμπερασματικά, μετά από αυτή την ζοφερή εικόνα και σε μια προσπάθεια μιας νότας αισιοδοξίας, ως ένας άνθρωπος που αποτελεί επιστημονικά και επαγγελματικά προϊόν αυτής της εκπληκτικής μεγάλης χώρας που λέγεται Ηνωμένες Πολιτείες, θέλω να πιστεύω ότι οι εξαιρετικά γερές και με τεράστιες δυνατότητες δημιουργίας βάσεις του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, θα βρουν διέξοδο από αυτή την κρίση και πολύ σύντομα το απόφθεγμα “to lead the free world”, θα βρεθεί πάλι στη θέση που του αρμόζει, δηλαδή στη Μητρόπολη του Φιλελεύθερου Κόσμου, την Ουάσιγκτον και το Οβάλ Γραφείο στο Λευκό Οίκο.
*Ο Δημήτρης Απόκης είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος
