Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Μπλοφάρει ή έχει κάποιο καλά κρυμμένο μυστικό ο Erdogan και προβάλλει έντονο αναθεωρητικό λόγο και ρόλο στη γειτονιά μας; Αυτό είναι το ερώτημα που απασχολεί πολλούς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό! Περισσότερο από τις αναθεωρητικές δηλώσεις Erdogan, ανησυχία προκαλεί το άπλωμα της Τουρκίας σε πολλά θέατρα επιχειρήσεων ταυτόχρονα. Στρατηγική επιλογή ή ολέθριο λάθος;
Υπερβολικά πολλά τα ανοιχτά «μέτωπα»!
Ανοιχτό «μέτωπο» για την Τουρκία είναι το ζήτημα της Γενοκτονίας των Αρμενίων, το οποίο αυτή τη στιγμή κινείται σε παρασκηνιακό και διπλωματικό επίπεδο. Αυτό σημαίνει πως έστω και μικρή αποτελεί ανοιχτή πληγή για την Τουρκία και οπωσδήποτε ένα διπλωματικό όπλο στη φαρέτρα όσων θέλουν να την πλήξουν σε διεθνοπολιτικό επίπεδο. Τα παραδείγματα των κοινοβουλίων σε Γαλλία και Γερμανία είναι ηχηρά! Είναι ένα ανοιχτό θέμα που πάντα θα προβληματίζει τον Erdogan ο οποίος δείχνει ιδιαίτερη σπουδή για την προστασία των … αδυνάτων από κακούς ιμπεριαλιστές.
Ένα δεύτερο «μέτωπο» για την Τουρκία είναι οι σχέσεις με το Ιράν. Εκεί που πάει να υπάρξει προσέγγιση εκεί εμφανίζονται τεράστιες αποκλίσεις. Παρασκηνιακά υπάρχει αμοιβαία καχυποψία για τις πραγματικές προθέσεις του καθενός. Σίγουρα η Τεχεράνη δεν βλέπει με καλό μάτι τις επαφές της Άγκυρας με το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, όπως με τη σειρά της η Άγκυρα έχει λόγους να αμφιβάλλει για τις πραγματικές προθέσεις της Τεχεράνης σχετικά με το κουρδικό ζήτημα και τις σχέσεις των Κούρδων του Ιράν με το ΡΚΚ, όπως και για το ρόλο του Ιράν στις επιχειρήσεις που διεξάγονται για την ανακατάληψη της Μοσούλης στο Ιράκ.
Σε συνέχεια αυτού του «μετώπου» η Άγκυρα έχει ανοιχτεί και σε ένα τρίτο μέτωπο στο Ιράκ, στην ευρύτερη περιοχή της Μοσούλης. Παρά τις κατά καιρούς διαφωνίες τους, Τουρκία και Ανεξάρτητη Κουρδική Περιοχή του Βόρειου Ιράκ έχουν καλλιεργήσει σχέσεις στρατηγικού χαρακτήρα μεταξύ τους. Η Άγκυρα υποστηρίζει τους Κούρδους του Βόρειου Ιράκ μέσα από το στρατόπεδο της Bashiqa (τουρκική βάση εντός του Ιρακινού εδάφους μερικά χιλιόμετρα έξω από τη Μοσούλη) και απαιτεί να έχει ρόλο στο μεταπολεμικό Ιράκ ώστε να συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις προκειμένου να αποδοθεί ολόκληρο το παλαιό Βιλαέτι της Μοσούλης στους Κούρδους του Βόρειου Ιράκ και να σχηματίσουν ανεξάρτητο κράτος εκεί. Με ελάχιστο κόστος η Άγκυρα θα εξασφαλίσει σε αυτή την περίπτωση ένα κράτος δορυφόρο, που θα απομονώνει γεωγραφικά τους Κούρδους του Ιράν από τους Κούρδους της Συρίας και αυτούς του ΡΚΚ, θεωρώντας απίθανο το ενδεχόμενο ένωσης των παραπάνω και απόσπασης εδαφών από την Τουρκική ενδοχώρα.
Ένα πρόσθετο μέτωπο, με δυο μάλιστα κλάδους, για την Τουρκία είναι το Συριακό. Από τη μία οι Κούρδοι της Συρίας με την εμφανή στήριξη των ΗΠΑ έχουν δημιουργήσει μια δική τους γεωπολιτική πραγματικότητα κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων και ανατολικά του ποταμού Ευφράτη που έχουν ονομάσει «κράτος της Rojava». Αυτή την πραγματικότητα την έχουν de facto αποδεχθεί στην Άγκυρα. Όλο το παιχνίδι των ισορροπιών παίζεται στα δυτικά του Ευφράτη και δεν είναι καθόλου εύκολο παιχνίδι.
Δυτικά του ποταμού Ευφράτη οι παίκτες είναι πολλοί, οι στόχοι διαφορετικοί, και το πεδίο ανομοιόμορφο. Λύση μπορεί να υπάρξει μόνο με τα όπλα επί του πεδίου και αφού θα υπάρξουν νικητές και ηττημένοι. Ο Συριακός στρατός μαζί με Κούρδους που έχουν περάσει δυτικά του Ευφράτη κατέλαβαν την προηγούμενη εβδομάδα το χωριό Azrak (προπύργιο των τουρκικών ειδικών δυνάμεων στη βόρεια Συρία) και την πόλη Αλ Μπάμπ (προπύργιο Τουρκομάνων) που βρίσκονται ανατολικά του Χαλεπίου. Αυτό θεωρητικά σημαίνει πως ανοίγει διάδρομος μεταξύ Χαλεπίου και Rojava και αποκοπής της Ράκκα («πρωτεύουσας» του ΙΚ) από την έξοδο προς τα τουρκοσυριακά σύνορα. Αν αυτός ο διάδρομος ενωθεί με το Κομπάνι και από εκεί με το Efrin, τότε το ενδεχόμενο οι εχθροπραξίες να περάσουν στο τουρκικό έδαφος στην περιοχή της Αλεξανδρέτας είναι ορατό.
Πρόσφατα η Άγκυρα άνοιξε νέο μέτωπο με την Λευκωσία, δυναμιτίζοντας το σκηνικό «λύσης» για το Κυπριακό που συζητούνταν στην Ελβετία. Βλέποντας την ελληνοκυπριακή πλευρά έτοιμη να δεχθεί το σχέδιο «λύσης», ο Erdogan διέταξε τον Akinci να διακόψει τις συνομιλίες προβάλλοντας παράλογες δικαιολογίες. Και αντί να φανεί διεθνώς πως την ευθύνη την έχει ο Erdogan, τα φώτα της δημοσιότητας έπεσαν πάνω στην διάσταση απόψεων μεταξύ Ελληνικού ΥΠΕΞ, μεγάρου Μαξίμου και Λευκωσίας, με τον Έλληνα πρωθυπουργό έτοιμο να κάνει το λάθος αποδεχόμενος εξωθεσμική συνάντηση με τον Τούρκο Πρόεδρο, άραγε για να συζητήσουν τι;
Και ερχόμαστε τέλος στο μεγάλο μέτωπο που λέγεται Ευρωπαική Ένωση και που η Ελλάδα είναι ακριβώς μπροστά στο πρόβλημα και εγκλωβισμένη από εχθρούς και συμμάχους. Αυτό είναι το καθοριστικό μέτωπο της Τουρκίας και επιτρέψτε μου να θεωρώ πως αποτελεί και τον τελικό ΑΝΣΚ του Erdogan.
Κόντρα ΕΕ – Τουρκίας με την Ελλάδα (αυτο) εγκλωβισμένη!
Η στρατηγική ανάλυση οφείλει να μην εμπλέκεται σε μύθους και διεθνοπολιτικά περιτυλίγματα. Η ΕΕ ποτέ δεν εννοούσε ότι ήθελε την Τουρκία στην Ένωση και η Τουρκία του E ποτέ δεν εννοούσε ότι ήθελε να γίνει μέλος αυτής της Ένωσης. Και οι δύο πλευρές προσδοκούσαν οφέλη από την καλλιέργεια του μύθου και από μια ενδεχόμενη ειδική σχέση που θα προέκυπτε στο μέλλον.
Αυτή την ειδική σχέση ο Erdogan προπάθησε να την εκβιάσει με όπλο το προσφυγικό ως αποτέλεσμα του πολέμου στη Συρία. Το πρώτο κύμα μεταναστών μεταξύ 2015 αρχών 2016 συγκλόνησε την ΕΕ. Η ζημιά έγινε με την αναστολή της Συνθήκης Σένγκεν σε πολλά κράτη της ΕΕ και την άνοδο ακροδεξιών σε μια φιλελεύθερα ξενοφοβική Ευρώπη. Όταν στις Βρυξέλλες κατάλαβαν την παγίδα Erdogan ανασκουμπώθηκαν και προέβαλαν συντεταγμένη αντίδραση και μια αμφιλεγόμενη «λύση» στον σουλτάνο. Ο οποίος για καθαρά τακτικούς λόγους την αποδέχθηκε χωρίς ποτέ να την εφαρμόσει. Η απειλή αυτή τώρα ξαναέρχεται στο προσκήνιο με τις δηλώσεις Erdogan ότι θα πλημμυρίσει την ΕΕ με μετανάστες. Η ΕΕ κάνει πως δεν καταλαβαίνει από απειλές, αλλά ξέρει ότι δεν έχει και σχέδιο να τον αντιμετωπίσει.
Σε όλο αυτό το σκηνικό, Μόσχα και Ουάσιγκτον διαγωνίζονται για λάφυρα. Νίπτουν τας χείρας τους, με εκφράσεις του τύπου «βρείτε τα».
Και σε όλη αυτή την κατάσταση η Ελλάδα έχει (αυτο) παγιδευτεί και απειλείται! Και έχει (αυτο) παγιδευτεί διότι δεν είχε, ούτε έχει, πλάνο και σαφή εικόνα για το πως θα υπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα. Αμφιβάλλω αν γνωρίζει καν ποια είναι τα συμφέροντά της. Αμφιβάλλω στο αν υπάρχει πολιτικο-στρατιωτική και διπλωματική συμφωνία στο ποια είναι τα συμφέροντα της χώρας. Και φοβάμαι πως τα διεθνοπολιτκά μας ζητήματα έχουν μπει στο ισοζύγιο του χρέους.
Η Ελλάδα έχει (αυτο) παγιδευτεί σε μια νεκρή συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας για το ζήτημα των μεταναστών. Όσο αυτή η συμφωνία δεν ενεργοποιείται στην πράξη ή δεν ακυρώνεται ή συνεχίζει να εξυπηρετεί την ΕΕ και την Τουρκία, η Ελλάδα θα παλεύει με τους δικούς της εφιάλτες στα νησιά, με μετανάστες που δεν θα μπορεί να τους πάει πουθενά παρά να τους συντηρεί στα νησιά. Από πρόβλημα δημόσιας τάξης σταδιακά θα εξελιχθούν σε πρόβλημα εθνικής ασφάλειας. Δεν είμαι βέβαιος ότι μπορούμε έξυπνα να διαχειριστούμε μια τέτοια ασύμμετρη απειλή.
Παράλληλα, ο Erdogan δεν σταματά να μιλά για Συνθήκη της Λωζάνης. Τη μια μέρα την αποδέχεται, την άλλη την θεωρεί κακή Συνθήκη, την άλλη παριστάνει πως δεν υπάρχει γιατί τα σύνορα της καρδιάς του άλλα λένε... Δεν είναι τρελός και μάλλον μέσα από όλα αυτά τα αναθεωρητικά καπνογόνα προσπαθεί να κρύψει άλλα πράγματα.
Ο Kim εμπνέει τον Erdogan που υποστηρίζεται θερμά και από την Τουρκική αντιπολίτευση
Οι αναθεωρητικές βλέψεις της Τουρκίας – διαχρονικά – εναντίον της Ελλάδας είναι γνωστές για όσους δεν ζούσαν στον αστερισμό της χαράς! Εχθές, δια στόματος του αρχηγού της αξιωματικής αντπολίτευσης της Τουρκίας ενημερωθήκαμε πως διεκδικούν 18 Ελληνικά νησιά στο Αιγαίο. Το ίδιο έλεγαν και το 1996 στα Ίμια. Η διαφορά του Erdogan είναι ότι έχει αναβαθμίσει τις αναθεωρητικές βλέψεις της Τουρκίας σε πολύ επικίνδυνες απειλές. Και το χειρότερο από όλα είναι ότι κατ' επίφαση τουλάχιστο δυνάμεις status quo όπως είναι η Ρωσία και η ΗΠΑ και όχι μόνο, παίζουν εξίσου επικίνδυνα το χαρτί της Τουρκίας υπολογίζοντας στην στραβοτιμονιά που θα κάνει για να έρθουν να αποκομίσουν κέρδη χωρίς κόπο.
Ο Erdogan ανοίγεται σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα διότι ελπίζει πως θα τα ελέγξει, ελπίζει ότι θα μπερδέψει τον αντίπαλο για τους πραγματικούς αντικειμενικούς του σκοπούς, και ελπίζει πως αυτά τα μέτωπα θα του καλύψουν σοβαρά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ελλείμματα στο εσωτερικό του.
Στόχος του είναι η απόκτηση πυρηνικών κεφαλών από το Πακιστάν. Αν δεν το έχει ήδη κάνει, σκοπεύει να αποκτήσει πυρηνικά πολύ σύντομα. Και τότε θα έχει σοβαρά χαρτιά στα χέρια του για να απειλεί ή να διαπραγματεύεται από θέση ισχύος.
Το σχέδιο αυτό, εκτός απροόπτου, θα συνεχιστεί ακόμη και αν φύγει από το πολιτικό προσκήνιο ο Erdogan. Και απέναντι από την Τουρκία είναι η Ελλάδα... η Ελλάδα της χαράς!
Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής
