Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Την Δευτέρα 25 Ιανουαρίου έχει προγραμματισθεί να διεξαχθεί στην Γενεύη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, μία συνάντηση που φιλοδοξεί να ανοίξει τον δρόμο για την ειρηνική διευθέτηση της 6ετούς Συριακής κρίσης, η οποία έχει προκαλέσει μία φρικτή αιματοχυσία με 250 χιλιάδες και πλέον νεκρούς και μία τεράστια ανθρωπιστική κρίση με 6 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισθέντες και 5 περίπου εκατομμύρια πρόσφυγες σε άλλες χώρες.
Το δράμα αυτών των δύστυχων ανθρώπων εκτός από τις γειτονικές χώρες το ζει εδώ και πολλούς μήνες η Ευρώπη και ακόμα περισσότερο η Ελλάδα η οποία αποτελεί την πύλη εισόδου τους στην Ευρώπη.
Προβλήματα για την Συνάντηση της Γενεύης
Μόλις 5 ημέρες πριν την συνάντηση της Γενεύης δεν υπάρχει ακόμα συμφωνία για το εάν τελικά εκπροσωπηθούν οι αντιμαχόμενες πλευρές και με ποιο σχήμα, ιδιαίτερα η Συριακή αντιπολίτευση καθόσον αυτή ακόμα δεν συνιστά μία «συνεκτική οντότητα» με όργανα και δομές (παρά τις προσπάθειες που έγιναν τον Δεκέμβριο στην Σαουδική Αραβία) αποτελούμενη από ένα μωσαϊκό ετερογενών οργανώσεων που «σπονσονάρονται» από διαφορετικούς περιφερειακούς παίκτες. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να τεθεί επικεφαλής της αντιπολίτευσης ο μετριοπαθής, κοσμικός Free Syrian Army (Eλεύθερος Συριακός Στρατός) ενώ η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και το Κατάρ, η Ahar al Sham, η οποία συμπεριλαμβάνει αρκετές «υποομάδες» και θρησκευτικές φατρίες και θεωρείται επικίνδυνα ριζοσπαστική.
Αν και η δυστοκία των τελευταίων ημερών μειώνει τις υψηλές προσδοκίες που είχαν καλλιεργηθεί, για μία κατ' αρχήν πολιτική συνεννόηση που θα οδηγήσει στον πολιτικό διακανονισμό και τέλος στην ειρήνευση, υπάρχουν δεδομένα τα οποία βοηθούν το εξαιρετικά δυσχερές έργο του ειδικού απεσταλμένου του ΓΓ του ΟΗΕ, του 69χρονου έμπειρου Ιταλο-σουηδού διπλωμάτη Staffan de Mistura οποίος συντονίζει όλες τις ειρηνευτικές προσπάθειες. Ο κ. De Mistura έχοντας εμπράκτως αυτή την φορά την στήριξη των ΗΠΑ αλλά και της Ρωσίας, θα ήθελε οπωσδήποτε να προσθέσει άλλη μία επιτυχία στις ήδη 19 επιτυχείς διπλωματικές αποστολές που έχει στην μακρόχρονη διπλωματική σταδιοδρομία του.
Νέα δεδομένα ευνοούν την πολιτική συνεννόηση
Τα νέα δεδομένα που αλλάζουν το γεωστρατηγικό σκηνικό της Συρίας συνοψίζονται στα παρακάτω:
- H ισχυρή θέληση των δύο παγκοσμίων παικτών, ΗΠΑ και Ρωσίας για ειρήνευση, μετά την αλλαγή της στρατηγικής αντίληψης και της αμοιβαίας αποδοχής των στρατηγικών συμφερόντων αλλήλων στην περιοχή. Είναι αναμφισβήτητή πλέον η συστηματική, εντατική και πλέον συνδυασμένη διπλωματική προσπάθεια και των δύο, που υποδηλώνει το «κοινό έδαφος» μετά από τις αρχικά αδιάλλακτες προσεγγίσεις στο συριακό πρόβλημα. Οι ΗΠΑ δεν προτάσσουν πλέον ως προαπαιτούμενο για οποιαδήποτε περαιτέρω διακανονισμό την αποχώρηση του Bashar al-Assad ενώ οι Ρώσοι δεν θέτουν τον απαράβατο όρο της διατήρησης του στην εξουσία.
- Η σταθεροποίηση και η σχετική ισχυροποίηση του καθεστώτος Assad τις τελευταίες εβδομάδες μετά την στρατιωτική εμπλοκή των Ρώσων (με την σιωπηλή αποδοχή των ΗΠΑ και της Δύσης) και η ταυτόχρονη κόπωση στην οποία έχουν περιέλθει οι αντάρτικες ομάδες μετά από 6 χρόνια συγκρούσεων. Η εξάπλωση και η κυριαρχία του ISIS στις ανατολικές περιοχές της Συρίας δημιούργησε μία απρόσμενη… ευνοϊκή κατάσταση για το Συριακό καθεστώς καθόσον άλλαξε δραματικά η ιεράρχηση των απειλών.
- Η επιστροφή του Ιράν ως ισότιμου περιφερειακού «παίκτη» μετά την άρση των κυρώσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Η σταδιακή απομάκρυνση των ΗΠΑ από την Σαουδική Αραβία και η συνεχής βελτίωση των σχέσεων με το Ιράν και η ταυτόχρονη αναγνώριση από τις ΗΠΑ και τις άλλες χώρες της Δύσεως του ρόλου του στην Συριακή κρίση δημιουργούν νέες ισορροπίες.
- Η σταδιακή εξασθένηση των μαξιμαλιστικών ηγεμονικών θέσεων της Τουρκίας η οποία επιδιώκει την πλήρη ανατροπή του καθεστώτος Assad και μπορεί μεν να μην αναγνωρίζει κανένα ρόλο στους Κούρδους της Συρίας ως φιλικά προσκείμενους στο PKK αλλά για τις ΗΠΑ και την Ρωσία οι δυνάμεις του PYD συνιστούν μία αξιόλογη στρατιωτική δύναμη στο έδαφος εναντίον του ISIS.
- Η αυξανόμενη καχυποψία των ΗΠΑ και των δυτικών κρατών προς της Σ. Αραβία για τον ρόλο που έχει παίξει και συνεχίζει να παίζει σε ότι αφορά στον θρησκευτικό φανατισμό, και οι πρόσφατες ακραίες ενέργειες της στον ηγεμονικό της ανταγωνισμό με το Ιράν μειώνουν το ειδικό βάρος της ως περιφερειακού παίκτη.
Από την πολιτική συνεννόηση στον πολιτικό διακανονισμό και την…ειρήνευση
Μετά τα προαναφερθέντα φαίνεται ότι κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις η πρόοδος προς την κατεύθυνση μιας πολιτικής λύσης είναι εφικτή και μπορούν να υλοποιηθούν τα όσα συμφωνήθηκαν στην Βιέννη από το International Syria Support Group:
- Εντατικοποίηση και συστηματοποίηση των διπλωματικών προσπαθειών για τον τερματισμό της βίας με στόχο την κατάπαυση των εχθροπραξιών μέχρι τον Μάιο 2016. Η παύση των εχθροπραξιών μπορεί να μην είναι από μόνη της επαρκής συνθήκη αλλά είναι αναγκαία κατάσταση για να ακολουθήσει ο οποιοσδήποτε πολιτικός διακανονισμός.
- Μία ενιαία και κοσμική Συρία ενταγμένη μέσα στο διεθνές σύστημα με κατοχυρωμένες και προστατευμένες όλες τις εθνικές και θρησκευτικές ομάδες με διατήρηση των υφισταμένων κρατικών θεσμών.
- Ελεύθερη πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας σε όλους τους εκτοπισθέντες στο εσωτερικό και σε ολόκληρη την επικράτεια αλλά και διευκόλυνση της επιστροφής των προσφύγων.
- Το ISIS αλλά και οι λοιπές τρομοκρατικές και ακραίες οργανώσεις όπως η «θυγατρική» της Al Qaeda, Jabhat al Nusra πρέπει να εξαλειφθούν. Αυτές κατέχουν 45-50% της συνολικής εδαφικής επικράτειας της Συρίας.
- Ο ΟΗΕ θα έχει κυρίαρχο ρόλο στην «πολιτικοποίηση» μετά την κατάπαυση των εχθροπραξιών, με ισχυρή εμπλοκή και εποπτεία για την συγκρότηση μεταβατικής κυβερνήσεως με την συμμετοχή καθεστωτικών και μελών της αντιπολιτεύσεως με απώτερο σκοπό ένα νέο Σύνταγμα και κατόπιν εκλογές προκειμένου οι ίδιοι οι Σύριοι να αποφασίσουν για το μέλλον της χώρας τους (Μάιος 2017).
Το εμπόδιο για την πορεία ειρήνευσης
Το μεγάλο εμπόδιο που παραμένει είναι το πότε θα αποχωρήσει ο Bashar al-Assad μιας και φαίνεται ότι υπάρχει ήδη άτυπη συμφωνία ότι στην αυριανή Συρία δεν θα έχει θέσει ο ίδιος. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και οι λοιπές δυτικές χώρες δέχονται να έχει έναν μεταβατικό ρόλο αλλά μετά να παραιτηθεί και αυτό εκτιμάται ότι γίνεται αποδεκτό και από τον Πούτιν ο οποίος μάλιστα… έσπευσε να δηλώσει πριν λίγες ημέρες ότι ο Σύρος Πρόεδρος θα μπορούσε να «φιλοξενηθεί» με ασφάλεια στην Ρωσία προκειμένου να έχει παρόμοιο ρόλο με αυτόν του Slobodan Milosevic στην συμφωνία του Dayton αλλά όχι και την μετέπειτα τύχη του.
Συμπέρασμα
Ο δρόμος για την αποκλιμάκωση, την παύση των εχθροπραξιών και την τελική πολιτική διευθέτηση της συριακής κρίσης είναι δυσχερής, μακρύς και επίπονος. Στην «σκακιέρα» της Μέσης Ανατολής οι γεωπολιτικοί παγκόσμιοι και περιφερειακοί «παίκτες» κινούνται πρωτίστως για να εξασφαλίσουν τα συμφέροντα τους αλλά τουλάχιστον σε αυτή την νέα φάση παρατηρούμε κάποια σύγκλιση. Υπάρχει μία συγκρατημένη αισιοδοξία για έναν σε βάθος χρόνου πολιτικό διακανονισμό που θα επιτρέψει να έλθει η ειρήνη και το όνειρο των απλών ανθρώπων της Συρίας να γίνει πραγματικότητα έτσι ώστε να μπορέσουν να επιστρέψουν στις εστίες τους και ξανακτίσουν την πολύπαθη χώρα τους.
Μένει να δούμε τις εξελίξεις των επομένων ημερών και εβδομάδων καθόσον δεν μπορούμε να προβλέψουμε οτιδήποτε και πολλά θα εξαρτηθούν από την σημερινή συνάντηση Lavrof – Kerry στην Ζυρίχη. «Εάν η ιστορία μας διδάσκει κάτι αυτό είναι ότι η αυτή είναι απρόβλεπτη» είχε πολύ πετυχημένα πει ο Richard Holbrooke!
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Ερευνητής - Αναλυτής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας. Είναι απόφοιτος της ΣΕΘΑ και έχει περατώσει Στρατηγικές Σπουδές Ασφαλείας. Διατέλεσε Εκπρόσωπος Τύπου του Α/ΓΕΕΘΑ, Διευθυντής Διεθνών Σχέσεων στο ΥΕΘΑ/ΓΓΟΣΑΕ, ενώ υπηρέτησε σε διοικητικές και επιτελικές θέσεις στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ.
