Photo by Ulas Tosun / Stringer / Getty Images / Ideal Image
(Φωτ.: Η Ρωσία, αφού προέβη σε κινήσεις - απειλές πραγματικής και σκληρής ισχύος, φρόντισε να στηρίξει ανοικτά τους Κούρδους εντός Τουρκίας, βάζοντας τον «πόλεμο» εντός Τουρκίας.)
Του Αλέξανδρου Δρίβα*
Ο πόλεμος στη Συρία έχει φτάσει στο τελευταίο του επεισόδιο. Η Τουρκία επένδυσε μεγάλο μέρος της πολιτικο-στρατιωτικής της ισχύος, με άμεσο αλλά και έμμεσο τρόπο, σε αυτόν τον πόλεμο. Αυτό που κατάφερε είναι να εγκλωβιστεί σε μια περιοχή που, μέχρι το 2012, τη θεωρούσε «σφαίρα επιρροής» της. Αυτή η επένδυση από πλευράς της Τουρκίας χρειάστηκε να προστατευθεί από τους Τούρκους λήπτες απόφασης με ακροσφαλείς πολιτικές. Άλλωστε, από συστάσεως του τουρκικού κράτους, η Τουρκία κινείται μόνο όταν υπάρχει χώρος να κινηθεί και χώρος υπάρχει όταν σημαντικές δυνάμεις της διεθνούς πολιτικής έχουν συμφέροντα που διαμορφώνονται από παίγνια μηδενικού αθροίσματος. Έτσι, η Τουρκία, μολονότι στη Συρία αποτελεί μεγάλο μέρος του προβλήματος, αυτοπαρουσιάζεται ως λύση. Οι δικοί μας δρώντες αυτό δεν πρέπει να το ψέγουν, αλλά να το θαυμάζουν. Το πολιτικό marketing είναι μέρος της «δουλειάς» και μάλιστα, όσο περνούν τα χρόνια, γίνεται και το σημαντικό μέρος αυτής. Σε ποια παγίδα όμως έχει πέσει η Τουρκία; Γιατί ο χρόνος τελειώνει;
Η εκεχειρία που δεν έρχεται και που η Ρωσία περιμένει με... ανυπομονησία
Η εκεχειρία της Συρίας καλείται «τύποις» ως τέτοια. Πιο πολύ μοιάζει με «διάλειμμα ανασυγκρότησης» των εμπλεκόμενων δυνάμεων, παρά το happy end της Συρίας, η οποία ακόμη δεν έχει περάσει το στάδιο που θα καθορίσει την επόμενη μέρα της. Η ζώνη των Κούρδων στη Συρία, σε συνδυασμό με τη δυναμική αναζωπύρωση του Κουρδικού Ζητήματος εντός της τουρκικής επικράτειας, έχουν εγκλωβίσει την Τουρκία, με το –κατά τραγική ειρωνεία– έως τώρα «όπλο» της, τη χρήση της εσωτερικής πολιτικής ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής και τούμπαλιν.
Η μεταβλητή που δεν είχε υπολογίσει η Τουρκία σε αυτήν της την «επένδυση» στο Συριακό Ζήτημα ήταν εξ' αρχής η Ρωσία. Η Ρωσία, έχοντας περιορισμένες προσβάσεις στη Μεσόγειο, έχει ως γεωστρατηγικό πυλώνα της παρουσίας της στη Μεσόγειο τη Συρία. Η κρίση στην Ουκρανία, η κρίση της αγοράς των φυσικών πόρων και ο φυσιολογικός πολιτικός κορεσμός της κυβέρνησης του Προέδρου της χώρας, Vladimir Putin, δεν άφηναν επιλογή στη Ρωσία, παρά να παρέμβει δυναμικά στη Συρία. Επιπρόσθετα, η Τουρκία, δεν είχε υπολογίσει πως Ρωσία και ΗΠΑ θα συνεργάζονταν στα ελάχιστα αυτής της κρίσης (ελάχιστα, πλην όμως πολύ σημαντικά). Η –πάντα– εμπρηστική ρητορική του Τούρκου Προέδρου, Recep Tayyip Erdogan, εμπεριείχε, μεταξύ άλλων, και φράσεις όπως «συνωμότησαν οι ΗΠΑ με τη Ρωσία για να μας καταστρέψουν». Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ κερδίζουν τρία πράγματα από αυτήν την περιοχή και την κατάσταση που συνεχίζεται. Πρώτον, αφήνουν πολλές και διαφορετικές δυνάμεις να κατατριβούν μεταξύ τους σε μια περιοχή από την οποία σταδιακά αποχωρούν. Δεύτερον, βάζουν τη Ρωσία να υπερασπιστεί τα –μέχρι πρότινος– κεκτημένα της. Τόσο σε Ουκρανία, όσο και σε Συρία, η Ρωσία επαναδιεκδικεί την επιρροή της. Τρίτον, συμφέρει τις ΗΠΑ, που δε θέλουν να «μπλέξουν» πάλι με τη Μέση Ανατολή, να τακτοποιήσει την περιοχή η Ρωσία, που διατηρεί πυρηνική αποτροπή υπέρ της, και, ταυτόχρονα, ποντάρουν στη μέγιστη δυνατή φθορά της. Η Τουρκία, μολονότι είναι νατοϊκός τους σύμμαχος, δεν είναι εντός αυτού του κάδρου...
(Φωτ.: Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Barack Obama, σε συνάντηση με τον Ρώσο Πρόεδρο, Vladimir Putin, στα πλαίσια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 28/09/2015, συνοδευόμενοι ο πρώτος από τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, John Kerry, και ο δεύτερος από τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών, Sergey Lavrov. Συμφέρει τις ΗΠΑ, που δε θέλουν να «μπλέξουν» πάλι με τη Μέση Ανατολή, να τακτοποιήσει την περιοχή η Ρωσία, που διατηρεί πυρηνική αποτροπή υπέρ της, και, ταυτόχρονα, ποντάρουν στη μέγιστη δυνατή φθορά της.)
Η διασπορά του πολέμου σε διαφορετικές γεωγραφικές ζώνες...
Στις 16/12/2015 είχαμε τονίσει από το liberal.gr πως η ρωσο-τουρκική διένεξη (η οποία κορυφωνόταν μετά τις 24/11/2015) αναπάντεχα θα ενεργοποιούσε το «ρήγμα» του Καυκάσου. Μετά από περίπου 3 μήνες, το Ναγκόρνο Καραμπά, πήρε «φωτιά» για άλλη μια φορά, θυμίζοντάς μας πως οι συγκρούσεις μοιάζουν με ηφαίστεια, που απλά έχουν τη δική τους στιγμή για ενεργοποιηθούν. Ο Καύκασος είναι γεμάτος από τέτοιες «παγωμένες» συγκρούσεις. Η Αρμενία προστατεύεται από τη Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν από την Τουρκία (στον βαθμό, βέβαια, που «προστατεύει» η Τουρκία και τους... Ουιγούρους της Κίνας...).
Η Ρωσία, διατηρώντας το πλεονέκτημα της σφοδρής απάντησης σε πυρά που θα θίξουν τα ρωσικά συμφέροντα (διατηρώντας S-400 στην Αρμενία), δεν πέφτει στην τουρκική παγίδα, που προσπαθεί να μεταφέρει τον πόλεμο της Συρίας προς το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας προκειμένου η τελευταία να αφήσει τη Συρία. Η ανακοίνωση της αποχώρησης (σταδιακής και με όρους εξαιρέσεων) της Ρωσίας από τη Συρία είχε ακριβώς αυτόν τον στόχο –μεταξύ άλλων. Να παρουσιάσει τη Ρωσία ως «αμυνόμενη» και όχι ως ληστρική δύναμη του διεθνούς συστήματος και ταυτόχρονα, γνωρίζοντας πως η Τουρκία, αν δεν μπει στη Συρία, παραδέχεται την ήττα της. Αν όμως η Τουρκία κάνει την εισβολή στη Συρία, τότε πάλι η Ρωσία θα είναι σε θέση ισχύος και από την άποψη της νομικής κουλτούρας. Άλλωστε για να διεξάγεις έναν πόλεμο, πρέπει να είσαι (ή να φαίνεσαι πειστικά) ως ο πόλος που αμύνεται και όχι που επιτίθεται, κατοχυρώνοντας έτσι πολλά πλεονεκτήματα του Διεθνούς Δικαίου που κάνει λόγο για το αναφαίρετο δικαίωμα στην άμυνα του κάθε κράτους.
(Φωτ.: Η Ρωσία, διατηρώντας το πλεονέκτημα της σφοδρής απάντησης σε πυρά που θα θίξουν τα ρωσικά συμφέροντα (διατηρώντας S-400 στην Αρμενία), δεν πέφτει στην τουρκική παγίδα, που προσπαθεί να μεταφέρει τον πόλεμο της Συρίας προς το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας προκειμένου η τελευταία να αφήσει τη Συρία.)
Η Τουρκία προσπαθεί να «ερεθίσει» τη Ρωσία με τον ίδιο τύπου «πόλεμο» –δι' αντιπροσώπων– στην Ουκρανία, προσπαθώντας να βάλει στην εξίσωση τους Τατάρους. Η Ρωσία όμως, αφού έβαλε S-400 στη Συρία και στην Αρμενία, κατοχύρωσε το μέγιστο δυνατό πλήγμα, έβαλε όριο δηλαδή στο chicken game που θα μπορούσε να διαμορφωθεί. Ένα όριο που η Τουρκία δεν μπορεί να αγγίξει. Η Ρωσία επίσης, αφού προέβη σε κινήσεις - απειλές πραγματικής και σκληρής ισχύος, φρόντισε να στηρίξει ανοικτά τους Κούρδους εντός Τουρκίας, βάζοντας τον «πόλεμο» εντός Τουρκίας.
...που δεν μπορεί να συνεχιστεί επ'' άπειρον
Με παλιούς «ψυχροπολεμικούς» όρους, μια σύγκρουση φαίνεται δύσκολο να λάβει χώρα, όμως τα δεδομένα πρέπει να μας καταστήσουν ικανούς να δούμε πως το γεωπολιτικό πινγκ-πονγκ της διασποράς/μεταφοράς του πολέμου στο μαλακό υπογάστριο της κάθε πλευράς δεν μπορεί επ' άπειρον να συνεχιστεί, καθώς μια αναζωπύρωση σε κάποιο μέτωπο μπορεί να προκαλέσει αυτό που υποθετικά γίνεται προσπάθεια να αποφευχθεί. Την ανοικτή σύγκρουση. Η Τουρκία, αν δεν κάνει επιχείρηση στη Συρία (μέσα από το προσφυγικό εκβιάζει την Ε.Ε αλλά και τις ΗΠΑ για να στηρίξουν τις τουρκικές προσπάθειες), θα χάσει και μάλιστα θα έχει ισχυρό αντίκτυπο και στο εσωτερικό της. Αν δεν επιχειρήσει, τότε η Ρωσία δε θα αφήσει αναπάντητη την τουρκική επεκτατικότητα σε περιοχή που είναι ζωτική για την ύπαρξη της Ρωσίας. Συνήθως, όταν ένα δίλημμα οδηγεί σε ίδιο αποτέλεσμα (εν προκειμένω, ήττα της Τουρκίας), ο δρώντας που «υποφέρει» από το δίλημμα, ανάλογα με το πόσο έχει επενδύσει σε μια κατάσταση, τότε επιτίθεται, γιατί πολύ απλά δεν έχει τίποτε να χάσει. Άλλωστε η Τουρκία έχει πάντα στο πίσω μέρος της στρατηγικής της κουλτούρας τη «δυτική επέμβαση» που θα σπεύσει να σταματήσει μια ανοικτή σύγκρουση με τη Ρωσία.
Σήμερα όμως, τα πράγματα είναι αλλιώς και η Δύση το τελευταίο που σκέπτεται με όσα συμβαίνουν διεθνώς είναι να κάνει το παν για να σώσει μια χώρα η οποία γίνεται πλέον αντιληπτή ως πρόβλημα της περιοχής.
Αναφορικά με την Ελλάδα: Το Αιγαίο και τα μάτια μας, καθώς έγινε πάλι το Αιγαίο η Θάλασσα που δίνει «οξυγόνο» γεωστρατηγικό για αρκετές δυνάμεις. Η Τουρκία έχει κάθε λόγο να προσπαθήσει να αποτρέψει τη Ρωσία στην περιοχή των Δαρδανελλίων και του Αιγαίου. Άλλωστε το ΝΑΤΟ δεν έχει έρθει για τους πρόσφυγες (τουλάχιστον μόνο γι' αυτούς).
* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι Υποψήφιος Διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου - συντονιστής στο Παρατηρητήριο Ανατολικής Μεσογείου στον Τομέα Ρωσίας Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ).
