Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Στις αρχές Μαρτίου, η Τουρκία έχασε μια πολύ μεγάλη ευκαιρία! Με αφορμή την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, έχασε την ευκαιρία να αναδειχθεί ως μεγάλη και υπεύθυνη περιφερειακή δύναμη στις διεθνείς σχέσεις. Να δείξει σε όλους, τόσο η χώρα όσο και το καθεστώς Ερντογάν, ότι έχει κάνει ρήξη με το κακό παρελθόν και ότι μπορεί να παίξει ως υπεύθυνος και αξιόπιστος εταίρος στη μεγάλη σκακιέρα των διεθνών υποθέσεων. Και να κεφαλαιοποιήσει αυτόν τον ρόλο που αναμφίβολα θα της αναγνωριζόταν, για κάθε χρήση και προς όλες τις κατευθύνσεις.
Δυστυχώς για την ίδια, αντί να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία, επέλεξε να συμπεριφερθεί με τον κλασσικό κουτοπόνηρο τρόπο. Ως μικροέμπορος παζαριού ή ακόμη χειρότερα ως πειρατής της Μεσογείου. Αποτελεσματική μεν στο «να πουλήσει ακριβά στους τουρίστες την πραμάτεια της», αναποτελεσματική ωστόσο να ξεφύγει από το επίπεδο του «μικροπωλητή» και να αναδειχθεί σε «πολυεθνική» των διεθνών σχέσεων. Από τα μεγάλα παζάρια των Βρυξελλών, της Ουάσιγκτον και αλλού, η Τουρκία του Ερντογάν προτίμησε να μείνει «εμποράκος στο παζάρι της Πόλης».
Υποδηλώνει η συμπεριφορά της έλλειψη κατανόησης των ευρύτερων κερδών που θα αποκόμιζε αν συμπεριφερόταν αξιόπιστα, όπως αρμόζει σε μια μεγάλη δύναμη ή μήπως η στάση της κρύβει μια μεγάλη αδυναμία; Την αδυναμία της Άγκυρας να ενταχθεί στην ομάδα των ώριμων περιφερειακών δυνάμεων ως αξιόπιστος συνομιλητής και εταίρος. Προτιμά να βρίσκεται σε μια παράλληλη διαδρομή, αφού πιστεύει ότι οι συνθήκες πάντα θα την ευνοούν να παίζει «πετροπόλεμο», ενοχλώντας, πιέζοντας και εκβιάζοντας καιροσκοπικά τους «μεγάλους» της διεθνούς πολιτικής. Το μέγεθος της αγοράς της, η γεωστρατηγική της θέση και η οριακή της συμμετοχή στα όργανα της διεθνούς κοινότητας, της εξασφαλίζουν προς ώρας, το πολύτιμο letter of marquee, για να μην χαρακτηριστεί «πειρατής».
Με τη στάση της στο προσφυγικό, η Τουρκία δείχνει ότι δεν την ενδιαφέρει να ενταχθεί στην κανονικότητα των διεθνών σχέσεων, ούτε την απασχολεί η συμμετοχή ή η υπόληψη που θα είχε σαν ώριμη μεγάλη δύναμη. Άλλωστε, μια τέτοια διεθνοπολιτική αναβάθμιση θα απαιτούσε και άλλες δομές εξουσίας στο εσωτερικό της, που η ηγεσία της είναι απρόθυμη να κάνει. Από φορέας αλλαγής, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο Ερντογάν και το ΑΚΡ έχουν μετεξελιχθεί σε ότι πιο συντηρητικό και αναχρονιστικό εκφράζει η Τουρκία στον κόσμο, διαψεύδοντας τις προσδοκίες της τουρκικής νεολαίας και του επιχειρηματικού κόσμου της χώρας που ήλπιζαν σε διαφυγή από την «Ανατολίτικη» απομόνωση.
Όσο οι συνθήκες θα ευνοούν τον Ερντογάν και τη σημερινή Τουρκία, οι αναφορές Ευρωπαίων, Αμερικανών και Νατοϊκών αξιωματούχων προς τις κυβερνήσεις τους θα αγνοούνται για πολιτικούς λόγους. Όμως η Τουρκία του Ερντογάν πιέζει πολύ την τύχη της… Πάντως, την μεγάλη της ευκαιρία την έχασε! Και την έχασε για άλλη μια φορά στα νερά του Αιγαίου.
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι διεθνολόγος, σύμβουλος εκτίμησης γεωπολιτικών κινδύνων.
