(Photo by Muhammed Nour/Anadolu Agency/Getty Images/Ideal Images)
Του Δρ.Ζήνωνα Τζιάρρα*
Η μάχη της Al Bab είναι σε αυτή τη φάση του συριακού πολέμου κρίσιμης σημασίας για διάφορους λόγους σε τακτικό αλλά και υψηλό-διπλωματικό επίπεδο. Αυτή τη στιγμή, η Al Bab που βρίσκεται στη βόρεια Συρία αποτελεί ένα πεδίο μάχης στο οποίο συγκρούονται οι τουρκικές δυνάμεις και οι αντιπρόσωποί τους (ισλαμιστικές και άλλες ομάδες υπό την ομπρέλα του Ελεύθερου Συριακού Στρατού – FSA), το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος, και ο Συριακός Αραβικός Στρατός (ΣΑΑ) του καθεστώτος Μπασάρ αλ Άσαντ (βλ. χάρτη υπ' αρ. 1).
(Φωτ: Με σκούρο πράσινο οι τουρκικές δυνάμεις («Ασπίδα του Ευφράτη»), με γκρίζο το «Ισλαμικό Κράτος» και με κόκκινο οι δυνάμεις του συριακού καθεστώτος.)
Το Τακτικό Επίπεδο
H προέλαση των τουρκικών δυνάμεων στην Al Bab έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό ενώ παράλληλα τις ίδιες προσπάθειες καταβάλλει ο ΣΑΣ. Για τον ΣΑΣ η κατάληψη της Al Bab σημαίνει πρωτίστως ανακατάληψη εδαφών, αποδυνάμωση του Ισλαμικού Κράτους και βελτίωση της θέση του καθεστώτος στο ισοζύγιο δυνάμεων τόσο στο πεδίο της μάχης όσο και σε διαπραγματευτικό επίπεδο. Ταυτόχρονα μια νίκη θα είχε θετικό αντίκτυπο στη δυναμική που έχει αποκτήσει η αντεπίθεση του καθεστώτος εδώ και αρκετό καιρό – με την υποστήριξη της Ρωσίας, του Ιράν, της Χεζμπολλάχ και άλλων σιιτικών ομάδων – τονώνοντας έτσι και το ηθικό των επιχειρήσεων.
Οι προθέσεις της Τουρκίας είναι γνωστές και επιβεβαιώνονται από τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: η κατάληψη της Al Bab αποτελεί μόνο ένα ακόμη βήμα στον δρόμο για το «αρχηγείο» του Ισλαμικού Κράτους στη Raqqah. Και βεβαίως αυτό που «καίει» περισσότερο τον Ερντογάν δεν είναι τόσο η κατάληψη της Raqqah ή η καταστροφή του Ισλαμικού Κράτους όσο η μη συμμετοχή των κουρδικών δυνάμεων σε αυτές τις επιχειρήσεις και κατ' επέκταση ο περιορισμός του εδαφικού τους επεκτατισμού.
Το σενάριο κατάληψης της Raqqah από τις Τουρκικές δυνάμεις κρίνεται σε αυτή τη φάση τουλάχιστον εξαιρετικά δύσκολο. Πρόκειται για μια απόσταση που από την Al Bab μετρά περισσότερο από 180 χιλιόμετρα μέσω κύριων οδών νοτίως του Ευφράτη, ενώ βρίσκεται περί τα 135 χιλιόμετρα (διαμέσου και βορείως του Ευφράτη) από την υπό κουρδικό έλεγχο Manbij – την οποία επίσης εποφθαλμιά ο Τούρκος πρόεδρος. Η συντομότερη απόσταση προς την Raqqah, η οποία ίσως για τακτικούς λόγους να ακολουθηθεί παράλληλα με μια εκ των προαναφερθεισών, έχει σημείο εκκίνησης το Akcakale στη νότια Τουρκία με κάθετη νότια κατεύθυνση και είναι γύρω στα 90 χιλιόμετρα.[i]
Σε κάθε περίπτωση οι τουρκικές δυνάμεις θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν είτε τους Κούρδους (βόρεια και ανατολικά του Ευφράτη) είτε το Ισλαμικό Κράτος στα νότια (βλ. χάρτη υπ' αρ 2). Γι' αυτούς και άλλους λόγους, όπως το αξιόμαχο και η αξιοπιστία των Κούρδων αλλά και η στάση του συριακού καθεστώτος και του Ιράν (βλ. παλαιότερο άρθρο στο Liberal.gr), οι επιχειρήσεις εναντίον του Ισλαμικού Κράτους στη Raqqah δεν θα είναι μια απλή υπόθεση. Αντιθέτως οι δυνάμεις των Κούρδων (SDF/YPG) βρίσκονται με την υποστήριξη του αμερικανικού Πενταγώνου μερικά χιλιόμετρα από τη Raqqah.
(Φωτ: Με κίτρινο οι περιοχές που ελέγχονται από τους Κούρδους από την Al Bab στη βορειο-ανατολική Συρία.)
Πάντως, οι δυνάμεις της «Ασπίδας του Ευφράτη» υπό την ηγεσία της Τουρκίας φαίνεται να σημειώνουν επιτυχίες στο μέτωπο της Al Bab τουλάχιστον στα δυτικά καταρρίπτοντας – προς το παρόν – τις διάφορες προβλέψεις περί τουρκικού ολέθρου. Ομολογουμένως, στα ανατολικά τα πράγματα αποδεικνύονται πιο δύσκολα καθώς απέτυχαν μέχρι στιγμής να καταλάβουν τις στρατηγικής σημασίας πόλεις Bzaah και Qabasin, κάτι το οποίο θα δυσκολέψει και την πτώση της Al Bab (βλ. χάρτη υπ' αρ. 3α και 3β). Υπό αυτό το πρίσμα, η μάχη της Al Bab (που κατά τα άλλα αποτελεί μόνο μια από τις σημαντικές μάχες που λαμβάνουν χώρα στη Συρία) θα αποδειχτεί σκληρή με πολλές ενδεχομένως απώλειες για όλες τις πλευρές.
Επιπλέον, το γεγονός ότι η Τουρκία έχει απομακρυνθεί αρκετά από την τουρκοσυριακή μεθόριο και οι πληροφορίες ότι συριακά αλλά και κουρδικά στρατεύματα έχουν εμπλακεί σε περιορισμένες συγκρούσεις με τις τουρκικές δυνάμεις αναδεικνύουν το βαθμό δυσκολίας και την περιπλοκότητα της κατάστασης. H πτώση της Al Bab μπορεί να είναι θέμα χρόνου, το μέλλον όμως του θεάτρου της βόρειας Συρίας δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο. Ενώ είναι πιθανόν να δούμε τον ΣΑΣ να συνεργάζεται εμμέσως με την Τουρκία για την εκδίωξη του Ισλαμικού Κράτους από την Al Bab, η κατάληψή της θα δημιουργήσει νέα προβλήματα μεταξύ Συρίας και Τουρκίας και κατ' επέκταση μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας ίσως και ΗΠΑ.
Το Υψηλό Στρατηγικό Επίπεδο
Η Ρωσία και οι ΗΠΑ, φαίνεται να διατηρούν σταθερά μια στρατηγική μεταξύ καρότου και μαστιγίου έναντι της Τουρκίας καθότι αφενός την χρειάζονται αλλά αφετέρου δεν θέλουν να επιτρέψουν την περαιτέρω αποθράσυνση της. Η Τουρκία το γνωρίζει αλλά, μέσω της χρήσης σκληρής στρατιωτικής ισχύος, κατάφερε να βρίσκεται σε θέση διαπραγμάτευσης και παζαρέματος με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ κρατώντας σημαντικά «χαρτιά» για την διασφάλιση των δικών της συμφερόντων παρά το μεγάλο ρίσκο αποτυχίας των τουρκικών επιχειρήσεων.
Αναμένεται ότι το αποτέλεσμα, ιδιαίτερα αναφορικά με το Κουρδικό, δεν θα ικανοποιεί πλήρως την Άγκυρα. Από την άλλη, η Τουρκία κατάφερε επιτυχώς να ανακόψει την προς δυσμάς επέκταση των Κούρδων και να τους κρατήσει εν ολίγοις μακριά από τη Μεσόγειο. Το επόμενο της στοίχημα εντοπίζεται στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη μείωση των κουρδικών εδαφών και την εγκαθίδρυση μιας ζώνης στη βόρεια Συρία η οποία θα βρίσκεται υπό την πολιτική της επιρροή και θα αποτρέπει την οποιαδήποτε σύνδεση μεμονωμένων κουρδικών περιοχών. Αυτό συμβαίνει μεταξύ άλλων διότι φαίνεται να δρομολογείται σταδιακά η ομοσπονδοποίηση της Συρίας: η αύξηση των τετελεσμένων επί του εδάφους για τον κάθε δρώντα σε αυτή τη συγκυρία θα μεταφραστούν πιθανότατα σε οφέλη και δικαιώματα στα πλαίσια μιας ομοσπονδιακής Συρίας.
Παρόλο που η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπό τον Ντόλαντ Τράμπ δεν έχει ξεκαθαρίσει πλήρως, είναι τουλάχιστον εμφανές ότι η Ουάσιγκτον επιδιώκει τη διατήρηση και ενίσχυση του «φιλο-κουρδικού» της προσανατολισμού. Το ίδιο πράττει και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαδίμηρος Πούτιν. Άλλωστε το Κουρδικό αποτελεί τουλάχιστον από το 2015 ένα πεδίο του συριακού πολέμου όπου ΗΠΑ και Ρωσία συγκλίνουν. Εντούτοις, και οι δύο δυνάμεις είναι πιθανότερο να ισορροπήσουν στην τελική ευθεία μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων παρά να στηρίξουν το ένα μέρος εις βάρος του άλλου καθώς και τα δύο έχουν τη δική τους στρατηγική αξία.
Επίλογος
Εν κατακλείδι, η πτώση της Al Bab όταν και εφόσον συμβεί δεν θα σημάνει το οποιοδήποτε τέλος στον συριακό πόλεμο αλλά μάλλον την αρχή μιας περίπλοκης και πολυεπίπεδης διαδικασίας ανταγωνισμού που δεν θα οδηγήσει απαραίτητα στην αποκλιμάκωση αλλά μάλλον σε τάσεις ακριβώς αντίθετες. Η ιστορία έχει δείξει πως πριν από κάθε συμφωνία (ή ανακωχή) που έπεται μιας θερμής σύγκρουσης οι εχθροπραξίες εντείνονται με κίνδυνο την επιστροφή στο σημείο του «πλήρους πολέμου», σύμφωνα με το μοντέλο κλιμάκωσης-αποκλιμάκωσης στην επίλυση συγκρούσεων. Ο μεγάλος αριθμός των κρατικών και μη κρατικών δρώντων που εμπλέκονται στον συριακό πόλεμο καθιστούν αυτή την προοπτική ακόμα πιο ρεαλιστική. Μεταξύ άλλων, παράγοντες όπως οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία, οι κινήσεις Τράμπ στις αμερικανο-ρωσικές σχέσεις και στο Συριακό αλλά και η στάση του Ιράν έναντι των ΗΠΑ, του Κουρδικού και της Τουρκίας θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την έκβαση αυτής της σύρραξης.
*Ο Δρ. Ζήνωνας Τζιάρρας είναι Συνεργάτης Λέκτορας Σπουδών Ασφάλειας & Διπλωματίας, UCLan Cyprus
[i] Όλες οι αποστάσεις έχουν υπολογιστεί με εργαλεία του Google Maps.
