Του Δρ. Αρέφ Αλομπέιντ*
Ιστορική ανασκόπηση
Οι δυο μοναρχίες ανήκουν στο ίδιο γεωπολιτικό περιβάλλον και είναι προϊόν της αποικιακής πολιτικής της Μ, Βρετανίας στη Μέση Ανατολή ως μια από τις πολλές συνέπειες του ανατολικού ζητήματος. Η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ είναι από τις πιο πλούσιες μοναρχίες του κόσμου, μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας των Χωρών του Κόλπου, οι οποίες υιοθετούν το ίδιο συντηρητικό ισλαμικό δόγμα.
Ενώ η Σαουδική Αραβία συνεχίζει να ακολουθεί την ίδια συντηρητική πολιτική σε επίπεδο κράτους, το Κατάρ στην τελευταία εικοσαετία διαφοροποιείται και αναπτύσσει ένα σύγχρονο μοντέλο κράτος, στο πλαίσιο αυτό εγκαινιάζει για πρώτη φορά στη Ντόχα ένας από τους μεγαλύτερους χριστιανικούς ναούς της Μέσης Ανατολής.
Το Κατάρ αποτελεί το πολιτιστικό βήμα των Αράβων εξαιτίας της έντονης επιστημονικής και πολιτιστικής δραστηριότητας με τη διοργάνωση επιστημονικών συνεδρίων, έκδοση βιβλίων, μεταφράσεων, διεξαγωγή θρησκευτικού διαλόγου μεταξύ διαφόρων θρησκειών. Επίσης, με το ειδησεογραφικό δίκτυο Al Jazeera και τα άλλα διεθνή δίκτυα κατάφερε η χώρα αυτή να διαθέτει μια αυτοκρατορία των ΜΜΕ, μέσω της οποίας πέτυχε να φτάσει σε κάθε αραβικό σπίτι, δίνοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία σε μεγάλο πλήθος Αράβων επιστημόνων να εκφράζουν απόψεις και θεωρίες. Από την άλλη πλευρά, τα ΜΜΕ των υπόλοιπών αραβικών χώρων απέτυχαν να ελέγξουν το μεγαλύτερο μέρος της αραβικής κοινής γνώμης, διότι παρέμειναν πιστοί στις επιθυμίες των κυβερνώντων μα όχι στην πραγματικότητα, στον πλουραλισμό και στην αντικειμενικότητα.
Επιπλέον, το Κατάρ κατάφερε να είναι μια από τις πρώτες χώρες του κόσμου στη διαφάνεια και στο κατά κεφαλήν εισόδημα, καθώς και να επενδύσει πολλά δις $ στις παγκόσμιες αγορές. Αυτές οι τεράστιες επενδύσεις άρχισαν να προκαλούν, σταδιακά, ανησυχία σε πολλά κέντρα λήψης αποφάσεων όπως και εκείνο του αλ Ριάντ. Με αποτέλεσμα οι δυο χώρες να φτάσουν περισσότερο από μια φορά σε τριβή ή διένεξη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το 1992 η Σαουδική Αραβία μονόπλευρά και με βία τροποποίησε τα κοινά σύνορα της με το Κατάρ χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι Καταριανοί έχουν δώσει την έγκρισή τους για τα σημερινά σύνορα. Όλα τα παραπάνω δείχνουν διαχρονικά το αρνητικό κλίμα που υπάρχει ανάμεσα στο Αλ Ριάντ και στη Ντόχα.
Οι διαστάσεις και οι επιπτώσεις της σημερινής κρίσης
Η αποστολή δεκατριών απαιτήσεων από τη Σαουδική Αραβία και το κράτος των 7 Αραβικών Εμιράτων προς το Κατάρ σήμανε την αρχή μιας κρίσης με απρόβλεπτες συνέπειες. Η ανάλυση αυτών των 13 όρων δείχνει κατά περίπτωση τη δυσκολία και την πολυπλοκότητα της κρίσης:
Πρώτον, η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με τη Τεχεράνη. Εν τω μεταξύ, από την άλλη μεριά, χώρες όπως τα Αραβικά Εμιράτα έχουν θερμές και ισχυρές σχέσεις με το Ιράν κυρίως οικονομικές, περισσότερο μάλιστα από το Κατάρ.
Δεύτερον, η διακοπή των σχέσεων με τις «τρομοκρατικές οργανώσεις», ιδιαίτερα με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιος χαρακτηρίζει κάποια οργάνωση τρομοκρατική, διότι η Αμερική και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν εντάσσουν τη μουσουλμανική Αδελφότητα στις λίστες της τρομοκρατίας για πολλούς λόγους. Επίσης, μπορεί η Σαουδική Αραβία μόνη της να χαρακτηρίσει τη μουσουλμανική Αδελφότητα ως τρομοκρατική; μια κοινωνική οργάνωση η οποία έχει μεγάλη επιρροή στον μουσουλμανικό κόσμο εξίσου όπως και η αλ Ριάντ.
Τρίτον, το κλείσιμο του al-Jazeera και όλων των σταθμών που βρίσκονται στο δίκτυό του. Το αίτημα αυτό αντιμετωπίστηκε με αρνητικό τρόπο από τον ΟΗΕ, επίσης το κλείσιμο του al-Jazeera θα μπορούσε να γίνει με τη δημιουργία ενός παρόμοιου δορυφορικού δικτύου που να ανταγωνίζεται το al-Jazeera και να το περιορίσει στο πλαίσιο του ανταγωνισμού.
Τέταρτον, το κλείσιμο όλων των μέσων που χρηματοδοτούνται από το Κατάρ, άμεσα και έμμεσα.
Πέμπτον, το κλείσιμο της τουρκικής βάσης στο Κατάρ.
Έκτον, η διακοπή κάθε χρηματοδότηση προς άτομα, ομάδες ή οργανισμούς που έχουν χαρακτηριστεί ως «τρομοκρατικοί» από τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες.
Έβδομον, η παράδοση των ατόμων που καταζητούνται από τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν στις χώρες καταγωγής τους. Το θέμα που εγείρεται είναι αν θα υπάρξει εγγύηση για τη ζωή αυτών των ατόμων από τις χώρες που τα αναζητάει. Κάτι παρόμοιο αντιμετώπισε η ελληνική κυβέρνηση με τους 8 τούρκους στρατιώτες.
Όγδοο, η αναστολή της παροχής της καταριανής υπηκοότητα στους υπηκόους των Σαουδικής Αραβίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Αιγύπτου και του Μπαχρέιν και η ανάκληση της σε όσους για όσους την έχουν ήδη λάβει.
Ένατο, η αναστολή όλων των επαφών με πολιτικούς αντιπάλους της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Αιγύπτου και του Μπαχρέιν.
Δέκατο, η πληρωμή αποζημιώσεων για απώλειες ζωής και άλλες οικονομικές απώλειες που έχει προκαλέσει η χώρα τα τελευταία χρόνια. Το ποσό θα καθοριστεί σε συνεννόηση με το Κατάρ. Εδώ θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάνεις πόσες αποζημιώσεις πρέπει να πληρώσουν οι κυβερνήσεις της Σαουδικής Αραβίας και των Ενωμένων Αραβικών Εμιράτων για το συριακό λαό εξαιτίας των πολιτικών τους στη διαχείριση της συριακής κρίσης.
Ενδέκατο, η επιβολή, μακροπρόθεσμα, μηχανισμού ελέγχου εφαρμογής των όρων.
Δωδέκατο, η συμμαχία με τις υπόλοιπες χώρες του Κόλπου στρατιωτικά, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά. Οι απορίες που αναδύονται στην επιφάνεια είναι: Το Κατάρ δεν έστειλε τις δυνάμεις του στη Υεμένη κατόπιν επιθυμίας της Σαουδικής Αραβίας; Επίσης, τα μαχητικά του Κατάρ δεν βομβάρδισαν το ΙΣΙΣ στη Συρία; Δεν συμφώνησε το Κατάρ με την παραμονή δυνάμεων της Σαουδικής Αραβίας στο Μπαχρέιν;.
Δέκατοτρίτο, η αποδοχή όλων των απαιτήσεων μέσα σε δέκα ημέρες. Το διάστημα αποδοχής των παραπάνω όρων δεν είναι πολύ μικρό για να είναι ρεαλιστικό-εφικτό;.
Οι παραπάνω απαιτήσεις, που θα μπορούσε να χαρακτηριστούν ως εξευτελιστικές και ταπεινωτικές και δεν θα γίνουν εύκολα αποδεκτές από τη Ντόχα, δείχνουν ότι υπάρχει διάθεση από τη Σαουδική Αραβία για αλλαγή καθεστώτος στο Κατάρ. Επιπλέον, αποσαφηνίζουν την προσωπική και κρατική εχθρότητα, η οποία εκφράζει το μίσος του διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας προς το Κατάρ.
Είναι γεγονός ότι οι χώρες που δρουν κατά του Κατάρ έχουν την ευλογία και την υποστήριξη του επιχειρηματία - προέδρου Trump, διότι η εκστρατεία κατά του Κατάρ ξεκίνησε πρώτα από αμερικανικό έδαφος με διοχέτευση, προς τα ΜΜΕ, κειμένων για τη στήριξη της τρομοκρατίας εκ μέρους του Κατάρ. Επίσης αυτές οι προσπάθειες κορυφώθηκαν με διεθνές συνέδριο κατά του Κατάρ. Ωστόσο, η επίσκεψη του Trump στη Σαουδική Αραβία αποτέλεσε την έναρξη της κρίσης
Με τα πολλά δις $ συμφωνιών, η αμερικανική κυβέρνηση «χάρισε» στη Σαουδική Αραβία τη δυνατότητα κατάκτησης της ηγεσίας του αραβικούς κόσμου, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει ενδοαραβική διαμάχη, εξαιτίας των πολλών διαφορών ανάμεσα στη θεοκρατική Σαουδική Αραβία και στα υπόλοιπα αραβικά κράτη κυρίως μεσογειακά. Ήδη η Αίγυπτος ακολουθεί τη Σαουδική Αραβία στο εν λόγω ζήτημα.
Ο αμερικανικός ρόλος στη κρίση Κατάρ-Σαουδικής Αραβίας είναι φανερός και ουσιαστικός. Δείχνει ότι οι Αμερικάνοι συνεχίζουν την εφαρμογή της προσχεδιασμένης στρατηγικής με σκοπό τη διχοτόμηση της περιοχής. Αυτή η πολιτική ξεκίνησε από τον τέως πρόεδρο George W. Bush με την εισβολή του Ιράκ και ακολουθήθηκε από τον πρόεδρο Obama, που αναζωογόνησε τη αιώνια διένεξη σουνιτών-σιιτών. Σήμερα ο επιχειρηματίας – πρόεδρος Trump προξενεί σύγκρουση μέσα στο ίδιο το σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο με σκοπό να ενισχυθεί το σουνιτικό ρήγμα (κράτη του οποίου είναι οι παραδοσιακοί αντίπαλοι του Ισραήλ), επίσης προσπαθεί να λεηλατήσει τα πλούτη των χωρών του Κόλπου, ιδίως τα κεφάλαια του επενδυτικού ταμείου του Κατάρ που προσεγγίζουν τα 320 δις $.
Σε περίπτωση που το Κατάρ δεχόταν την εφαρμογή ορισμένων από τους παραπάνω όρους οι Σαουδάραβες θα γίνονταν πιο απαιτητικοί, ζητώντας άλλα σκληρότερα μέτρα ακόμα και την τοποθέτηση στρατιωτικού διοικητή. Το μοναδικό σίγουρο είναι ότι το Κατάρ δεν θα δεχόταν να καταλήξει επαρχία της Σαουδικής Αραβίας. Για αυτό δεν αποκλείεται η επιβολή και άλλων οικονομικών κυρώσεων όπως η διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, η απόσυρση των επενδυτικών κεφαλαίων της Σαουδικής Αραβίας από το Κατάρ. Αν και είναι μικρή η πιθανότητα στρατιωτικής εισβολής, ωστόσο, παραμένει ως ενδεχόμενο στο επιτελείο των διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας, που ξεκίνησε την εκστρατεία κατά της Υεμένης. Η περίπτωση της στρατιωτικής εισβολής μόνο με αμερικανική συναίνεση θα μπορούσε να διεξαχθεί.
Σαφώς, η Ρωσία και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να λάβουν υπόψη τα σχέδια του προέδρου Trump στην περιοχή και να αντιληφθούν ότι η συνεργασία μεταξύ τους θα μείωνε τους κινδύνους που εμφανίζονται από τις συγκρούσεις και τις διενέξεις όπως η τρομοκρατία και το προσφυγικό.
Τέλος, η κρίση του Κατάρ θα μπορούσε να οδηγήσει στην καταστροφή της περιοχής, στην εξουδετέρωση του Συμβουλίου Συνεργασίας των Χωρών του Κόλπου, στην όξυνση της έντασης μεταξύ αλ Ριάντ και Τεχεράνης, στην προσέγγιση του Κατάρ προς το Ιράν και την Τουρκία με σκοπό τη προστασία, στην προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Ιράν και σε γενικές γραμμές θα επιδείνωνε την κατάσταση του διχασμού στο αραβικού κόσμου.
*Ο Αλομπέιντ Άρεφ είναι Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής.
