Του Κώστα Υφαντή*
Νέα Υόρκη, Ουάσιγκτον, Μαδρίτη, Λονδίνο, Μουμπάι, Παρίσι, Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη, Βρυξέλλες... Δεκαπέντε χρόνια ισλαμιστικής τρομοκρατίας με χιλιάδες αθώα θύματα. Και βεβαίως δεν είναι μόνο αυτοί οι σταθμοί: Βαγδάτη, Δαμασκός, Βυρηττός, Ισλαμαμπάντ, Καράτσι, Μάλι και άλλες περιπτώσεις έρχονται να συνθέσουν την εικόνα μιας σχεδόν φωτορεαλιστικής Γκουέρνικα που κόβει την ανάσα. Και όσο πιο τρομακτική είναι η εικόνα τόσο πιο εύκολα προφέρονται και αναπαράγονται οι απαντήσεις. Ενοχικές, αυτομαστιγωτικές, τρομολαγνικά λαϊκιστικές και ανιστόρητα εύπεπτες.
Για την ριζοσπαστικοποίηση και την αποκτήνωση ενός μικρού εώς ελάχιστου αριθμού μουσουλμάνων φταίει η Δύση, η παγκοσμιοποίηση, ο «νεοφιλελευθερισμός», οι παγκόσμιες ανισότητες και η ταξική καταπίεση, οι δυτικές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, η αποικιοκρατία! Οτιδήποτε ταυτοποιείται ως «δυτικό» μπορεί εύκολα να βρει τη θέση του στον κατάλογο.
Το γεγονός ότι η Μέση Ανατολή ήταν για τέσσερεις αιώνες μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μόνο για ελάχιστες δεκαετίες υπό δυτική εποπτεία και κυριαρχία δεν έχει σημασία. Το γεγονός ότι ακραίες και βίαιες ερμηνείες του Ισλάμ υπάρχουν εδώ και αιώνες – όπως αντίστοιχα και χριστιανικές – δεν έχει σημασία. Το γεγονός ότι τα περισσότερα θύματα του σεχταριστικού μίσους είναι μουσουλμάνοι δεν έχει σημασία. Το μόνο που έχει σημασία είναι να επιβεβαιώνουμε τον κυρίαρχο μύθο της «κακής» Δύσης, της Δύσης ως πηγής κάθε κακού.
Προσοχή! Η Δύση έχει ευθύνες σημαντικές και τα λάθη μας έχουν υπάρξει μεγάλα. Η αδυναμία επίλυσης του παλαιστινιακού προβλήματος, η υποστήριξη πραξικοπημάτων και διεφθαρμένων και βαθειά αντιδημοκρατικών καθεστώτων στο πλαίσιο του Ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού (από τη μία οι ΗΠΑ κύριος προστάτης της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράκ, της Ιορδανίας κλπ και από την άλλη η Σοβιετική Ένωση χορηγός της Συρίας, του Ιράν, της Αιγύπτου μέχρι το 1973, προστάτης του Κάρλος και άλλων... τσακαλιών κλπ), η αδιαφορία για τις ενδοισλαμικές εκκαθαρίσεις, η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ και παλαιότερα η σοβιετική στο Αφγανιστάν σαφέστατα και συνεισέφεραν στην έλλειψη κοινωνικής και οικονομικής προόδου όπως και αν ορίσουμε την τελευταία – ακόμη και χρησιμοποιώντας avant garde μετα-αποικιακές προσεγγίσεις. Εμείς στη Δύση ξέρουμε τα λάθη μας και ζούμε με τα ανεξίτηλα στίγματα των ολοκαυτωμάτων μας!
Μα όλα αυτά δεν είναι δυνατόν να προσφέρονται ως άλλοθι για το λουτρό αίματος και κυρίως ως νομιμοποίηση της απροθυμίας αρκετών να αντικρύσουν κατάματα την πραγματικότητα. Και η αμείλικτη πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει μια έκφανση του πολιτικού Ισλάμ που αντιμετωπίζει την βία και ως μέσο αλλά και ως σκοπό και μπορεί να στρατολογήσει μερικές χιλιάδες από το σώμα του 1,5 δισεκατομμυρίου μουσουλμάνων. Για την ανατίναξη της Παλμύρα δεν φταίει η αποικιοκρατία! Στη θεολογία της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους η βία είναι αυτοσκοπός. Στόχος δεν είναι η αποστολή ενός έστω αιματοβαμμένου πολιτικού μηνύματος αλλά η δολοφονία όσο περισσότερων αθώων είναι δυνατόν. Αυτό είναι το μήνυμα! Ακόμη και αν η κακή Δύση σταματούσε αύριο την οποιαδήποτε ανάμειξη στον μουσουλμανικό κόσμο, οι αρχάγγελοι του μίσους δεν θα ησύχαζαν. Έχει κανείς την αίσθηση ότι ένα ισλαμικό χαλιφάτο όπως το οραματίζονται οι «μαχητές» του θα ήταν ένας φορέας κρατικής εξουσίας που μετά την επικράτησή του θα αποτελούσε ένα κανονικό μέλος της διεθνούς κοινότητας και θα σεβόταν ή έστω θα ανεχόταν το δικαίωμα κοινωνικής αυτοδιάθεσης και κρατικής κυριαρχίας των υπολοίπων;
Το ζήτημα – και είναι τυφλοί όσοι αρνούνται να το δουν – είναι ότι αυτό που τρέφει το κακό δεν είναι η βεβαρυμμένη ιστορία, ακόμη και η πλέον πρόσφατη, της Δύσης αλλά ο κοσμικός φιλελεύθερος χαρακτήρας της. Είναι οι ανοιχτές μας κοινωνίες, η ελευθερία μας να εκφράζουμε και να προστατεύουμε την πολιτική, θρησκευτική, σεξουαλική μας προτίμηση και διαφορετικότητα. Αυτό ελκύει και τους χιλιάδες πρόσφυγες. Γι' αυτό αποτελούμε την μόνη επιλογή όσων καταφέρουν να αποδράσουν. Και οφείλουμε να τους δεχθούμε, να τους περιθάλψουμε, να τους πούμε ότι η Ευρώπη με τους θεσμούς της, τον κοσμικό της χαρακτήρα και την αστική της δημοκρατία μπορεί να γίνει το σπίτι τους. Ανάμεσά τους μπορεί να υπάρχουν και κάποιοι που θα γίνουν εχθροί της. Θα ηττηθούν, όπως ηττήθηκαν, οι «δικοί μας» ιεροεξεταστές, οι «δικοί μας» τρομοκράτες. Δεν έχει υπάρξει ποτέ στην ιστορία απόλυτη ασφάλεια και ούτε θα υπάρξει.
Η Ευρώπη και η Αμερική, με όλες τους τις μεγάλες αδυναμίες, τα κατά καιρούς επώδυνα πισωγυρίσματα, τις αδικίες που εξακολουθούν να υπάρχουν, είτε αρέσει είτε όχι εκπροσωπούν την μεγαλύτερη μέχρι τώρα πρόοδο στην ανθρώπινη εξέλιξη. Παλέψαμε με τους δαίμονές μας και τους βάλαμε κάτω σε δύο παγκόσμιους πολέμους. Και εξακολουθούμε να παλεύουμε. Το κτήνος του φασισμού, του ναζισμού και του σταλινισμού είναι ζωντανό και αυτό είναι το τίμημα που δεν μπορούμε παρά να πληρώνουμε για τον κοσμοπολιτισμό μας και την ατελή μας δημοκρατία. Η ιστορία δεν τελειώνει και αυτό είναι το μεγάλο μας κεκτημένο: Η πίστη μας και η αποφασιστικότητά μας να μην επιτρέψουμε στους κήρυκες κάθε είδους εσχατολογικού ολοκληρωτισμού να θεωρήσουν ότι μπορούν να τη σταματήσουν.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has στην Κωνσταντινούπολη.
