Του Μιχάλη Μαθιουλάκη*
Η επιστροφή των δύο ανδρών του ελληνικού στρατού στις 15 Αυγούστου από τις φυλακές της Τουρκίας γιορτάστηκε δεόντως στη χώρα μας. Μεταφέρθηκαν με το αεροσκάφος που προβλέπεται να μεταφέρει τον πρωθυπουργό της Ελλάδας σε επίσημες αποστολές, παρελήφθησαν από ανώτατο στρατιωτικό παράγοντα και ένα υφυπουργό, έγιναν δεκτοί στην Ελλάδα από ένα υπουργό και από τιμητικό άγημα, και αναγορεύτηκαν σε ήρωες από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και την ελληνική κοινωνία για την στάση που κράτησαν κατά τη διάρκεια της προφυλάκισης τους. Σε κάθε βήμα, οι Έλληνες ευχαριστηθήκαμε την επιστροφή των δύο ανδρών που βαφτίσαμε «παιδιά».
Παράλληλα ξεκίνησε ένας ιδιότυπος διαγωνισμός «ανάληψης/απόδοσης ευθύνης» για τους λόγους που οδήγησαν στην αποφυλάκιση τους, ο οποίος περιλάμβανε από τις πιέσεις της ΕΕ και το ρόλο του Αμερικανού προέδρου έως τις κινήσεις της ελληνικής διπλωματίας, τις πιέσεις της επιχειρηματικής κοινότητας, τις διασυνδέσεις της αντιπολίτευσης στην Τουρκία και τις επίκλησης των πολιτών στη θεία χάρη…
Εκτέλεσαν πλημμελώς τα καθήκοντα τους οι δύο άνδρες;
Μετά από όλες αυτές τις φανφάρες όμως, οφείλουμε να δούμε το θέμα της σύλληψης και αποφυλάκισης των δύο ανδρών χωρίς συναισθηματισμούς αλλά με την ψυχρή λογική και για να γίνει αυτό πρέπει να θέσουμε την εξής ερώτηση:
Εκτέλεσαν πλημμελώς τα καθήκοντα τους οι δύο στρατιωτικοί μας όταν κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους -που είναι η προστασία των συνόρων της χώρας- κατέληξαν να μην αντιληφθούν την τουρκική περίπολο, να παραδώσουν τον οπλισμό τους χωρίς να προβάλουν καμία αντίσταση και να συλληφθούν από την αντίπαλη πλευρά από την οποία είναι υποχρεωμένοι να μας προστατεύουν;
Αν η απάντηση είναι θετική, τότε οι δύο στρατιωτικοί μας, πρέπει με το που επέστρεψαν εντός των συνόρων μας, να αντιμετωπίσουν άμεσα τις πειθαρχικές συνέπειες των πράξεων τους με βάση αυτά που προβλέπει ο στρατιωτικός κανονισμός για οποιονδήποτε στρατιωτικό -μόνιμο ή έφεδρο- ασκεί πλημμελώς τα καθήκοντα του.
Επεκτείνοντας την αρχική ερώτηση, οι διοικητές των μονάδων στις οποίες ανήκαν οι δύο άνδρες τιμωρήθηκαν για το γεγονός ότι δύο από τα στελέχη τους παραδόθηκαν στην αντίπαλη πλευρά και συνελήφθησαν χωρίς να προβάλουν καμία αντίσταση ενώ φυλούσαν τα σύνορα της χώρας; Να σημειώσω ότι δεν ρωτάω αν μετατέθηκαν αλλά αν τιμωρήθηκαν. Αν τιμωρήθηκαν οι αξιωματικοί τους -έστω και με δυσμενή μετάθεση- πόσο λογικό είναι να τιμωρούνται οι προϊστάμενοι τους αλλά όχι οι ίδιοι οι δύο άνδρες που παραδόθηκαν χωρίς να προβάλλουν αντίσταση;
Τι σημαίνει για την άμυνα μας αν όλα έγιναν καλά;
Υπάρχει βέβαια και η πιθανότητα, οι παραπάνω ενέργειες των δύο ανδρών να μη συνιστούν πειθαρχικό αδίκημα. Να είναι αποδεκτό από τον στρατιωτικό κανονισμό της χώρας μας οι στρατιωτικοί μας που περιπολούν στα σύνορα της χώρας με γεμάτα όπλα για να μας προστατέψουν από οποιαδήποτε εξωτερική απειλή, σε περίπτωση που συναντήσουν την άλλη πλευρά, να κατεβάσουν τα όπλα τους και να τα παραδώσουν στους Τούρκους στρατιώτες που θα βρουν απέναντι τους. Στην περίπτωση αυτή, μπορεί εμείς να μη μπορούμε πλέον να κοιμηθούμε ήσυχα τα βράδια, αλλά βεβαίως οι δύο στρατιωτικοί δεν πρέπει να υποστούν την οποιαδήποτε πειθαρχική δίωξη. Έχει γίνει όμως κάποια επίσημη έρευνα από το υπουργείο εθνικής άμυνας που κατέληξε στο επίσημο συμπέρασμα ότι αυτά που έγιναν δεν συνιστούν πλημμελή άσκηση καθηκόντων; Και αν έγινε, σε ποιες μαρτυρίες και καταθέσεις βασίστηκε; Σε αυτές που έδωσαν οι Έλληνες στρατιωτικοί στις υπηρεσίες μιας άλλης χώρας; Με το που επέστεψαν στην Ελλάδα η προτεραιότητα είναι να πάνε στις οικογένειες τους ή στην μονάδα τους ώστε να ξεκινήσει η αντίστοιχη έρευνα;
Δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα
Υπάρχει βέβαια και το επιχείρημα που λέει ότι το κατά λάθος πέρασμα των συνόρων είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο και γι' αυτό τον λόγο οι δύο άντρες μας δεν προέβαλαν καμία αντίσταση.
Βέβαια ένα λάθος που επαναλαμβάνεται συχνά δεν είναι λάθος άλλα αμέλεια. Σε κάθε περίπτωση όμως, αφού το φαινόμενο ήταν συχνό δεν θα έπρεπε να είχαν προβλεφθεί διαδικασίες από την ελληνική πλευρά για την επόμενη φορά που θα συνέβαινε κάτι τέτοιο; Αν είχαν προβλεφθεί αυτές οι διαδικασίες τηρήθηκαν από τους δύο άνδρες; Για να μην έχουν ευθύνη οι δύο στρατιωτικοί θα πρέπει οι διαδικασίες αυτές να προβλέπουν ότι όντως αν χαθεί ένα ελληνικό περίπολο, δεν είναι ανάγκη να έχει τα μάτια του ανοιχτά για τυχόν επαφή με την άλλη πλευρά, και αν όντως δει τους απέναντι, τότε πρέπει απλά να παραδοθεί και να παραδώσει τα όπλα του…
Υπάρχουν επίσης και αυτοί που λένε ότι «τα παιδιά» ήταν δύο ενώ οι άλλοι ήταν δέκα οπότε δεν μπορούσε να γίνει κάτι, ή ότι οι Τούρκοι είχαν εντολές να τους στήσουν ενέδρα. Μα μιλάμε για τα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας! Οφείλουμε πάντα να είμαστε προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουμε περισσότερους από εμάς οι οποίοι μπορεί και να έχουν κακόβουλες προθέσεις εναντίον μας! Αυτό είναι και το νόημα της προστασίας των συνόρων μας. Και δεν είναι παιχνίδι που παίζουν «παιδιά» αλλά η ύψιστη υπηρεσία που ενήλικες άντρες και γυναίκες προσφέρουν στη χώρα τους και την οποία οφείλουν να προσφέρουν αλάνθαστα αλλιώς πρέπει να υπόκεινται τις συνέπειες των πράξεων τους.
Όποιες και να είναι οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, το σίγουρο είναι ότι αυτές πρέπει να διερευνηθούν από τις αρμόδιες υπηρεσίες των ενόπλων δυνάμεων. Όταν όμως οι δύο άνδρες παραλαμβάνονται από το πρωθυπουργικό αεροσκάφος και γίνονται δεκτοί με τιμές, η ετυμηγορία δείχνει να έχει βγει.
Επειδή όμως στα σύνορα και στο στράτευμα μας υπηρετούν στην συντριπτική τους πλειοψηφία άξια στελέχη που εκτελούν υποδειγματικά την υπηρεσία τους και προστατεύουν αποτελεσματικά τα σύνορα μας, είναι προσβολή προς αυτούς, να τιμούμε με αγήματα, και υποδοχές από την ανώτατη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία της χώρας αυτούς για τους οποίους υπάρχουν -έστω υπόνοιες- για την πλημμελή άσκηση των υποχρεώσεων τους, στα σύνορα της χώρας.
Οι δηλώσεις μας τα κάνουν χειρότερα
Ας πάμε όμως στον τρόπο που η κυβέρνηση υποδέχθηκε τα νέα της αποφυλάκισης των δύο ανδρών. Ο πρωθυπουργός και οι υπουργοί του μιλούν για νίκη της δικαιοσύνης στην Τουρκία και για ένα πρώτο βήμα βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η ζημιά που γίνεται από αυτές τις πρώτες δηλώσεις είναι πολύ σημαντική. Με αυτές τις δηλώσεις η Ελλάδα νομιμοποιεί την κράτηση των δύο ανδρών μας για 167 μέρες χωρίς να τους έχει απαγγελθεί κατηγορία και έτσι νομιμοποιεί τις απαράδεκτες και αντιδημοκρατικές πρακτικές της Τουρκίας.
Αυτές τις απαράδεκτες πρακτικές της Τουρκίας είναι που καταγγέλλουν η ΕΕ και οι ΗΠΑ, ενώ εμείς ερχόμαστε και τις νομιμοποιούμε εκφράζοντας την ικανοποίηση μας για «τη νίκη της δικαιοσύνης». Τώρα που οι Έλληνες στρατιωτικοί είναι ασφαλείς σε ελληνικό έδαφος θα ήταν καλύτερη η ευκαιρία για μας να στηλιτεύσουμε με τον πιο έντονο τρόπο τη συμπεριφορά της Τουρκίας σε αυτό το θέμα.
Με τις δηλώσεις μας δε για το ότι η αποφυλάκιση τους μετά από 167 μέρες είναι ένα καλό πρώτο βήμα για τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων υπονομεύουμε την εξωτερική μας πολιτική, αφού δίνουμε στην Τουρκία τη νομιμοποίηση να ζητήσει με τη σειρά της και ένα βήμα καλής θέλησης από τη δική μας πλευρά. Με αυτό τον τρόπο η Τουρκία αξιοποιεί τους δύο στρατιωτικούς μας όπως ακριβώς ήθελε, ως εργαλείο για την αποκόμιση ωφελειών.
Η αποφυλάκιση των δύο ως εργαλείο
Είναι σαφές και από τους πιο αφελείς παρατηρητές ότι η κράτηση των δύο ανδρών για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα έγινε με σκοπιμότητα από τον Τούρκο πρόεδρο. Αφού κρατήθηκαν με σκοπιμότητα, τότε είναι λογικό ότι αφέθηκαν και με κάποια σκοπιμότητα. Τα εργαλεία τα αποκτάς για να τα χρησιμοποιήσεις και ο Ερντογάν έκανε ακριβώς αυτό.
Μία πρώτη προφανής χρήση αυτού του εργαλείου αφορά την αντιπαράθεση του Τούρκου προέδρου με τον Αμερικανό πρόεδρο. Η Τουρκία ενισχύει τώρα το επιχείρημα της ότι η δικαιοσύνη της είναι ανεξάρτητη δείχνοντας ως πιο πρόσφατο παράδειγμα την αποφυλάκιση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών. Σε αυτό της το επιχείρημα η Άγκυρα ενισχύεται μάλιστα και από τις πρώτες δηλώσεις της ελληνικής κυβέρνησης.
Το ίδιο επιχείρημα μπορεί πλέον να ανακαλεί η Άγκυρα και σε αντίστοιχες καταγγελίες καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων από πλευράς της ΕΕ, των Κούρδων, του Ισραήλ και όποιων άλλων πιέζουν την Τουρκία για το έλλειμμα ανεξαρτησίας των εξουσιών στη χώρα.
Παράλληλα, όπως είδαμε παραπάνω, η Τουρκία νομιμοποιείται πλέον να ζητάει τώρα κινήσεις καλής θέλησης -παραχωρήσεις δηλαδή- από την πλευρά της Ελλάδας.
Πέραν όμως από το τι θα ζητήσει επισήμως από την Ελλάδα η Τουρκία, θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν ο Τούρκος πρόεδρος θα πρόσφερε στον Έλληνα πρωθυπουργό ένα τόσο ανέλπιστο δώρο σε μια χρονική στιγμή που η κυβέρνηση Τσίπρα το χρειάζεται περισσότερο από ποτέ, χωρίς να εξασφαλίσει ήδη κάποια ανταλλάγματα.
Αυτό βεβαίως δεν μπορούμε να το ξέρουμε, αλλά ίσως μία έρευνα για την ακριβή ώρα που ενημερώθηκε το πρωθυπουργικό αεροσκάφος να ετοιμαστεί για πτήση στην Τουρκία σε σχέση με την ώρα που έγινε η ανακοίνωση από την Τουρκία για την αποφυλάκιση των δύο ανδρών, να οδηγούσε σε κάποια ενδιαφέροντα συμπεράσματα για το αν -και κυρίως γιατί- είχε ειδοποιηθεί η ελληνική κυβέρνηση από την τουρκική κυβέρνηση πριν τις ανακοινώσεις της «ανεξάρτητης» τουρκικής δικαιοσύνης…
* Ο Μιχάλης Μαθιουλάκης είναι αναλυτής Ενεργειακής Στρατηγικής και υποψήφιος διδάκτορας του τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
