Του Γεωργίου Κ. Φίλη Ph.D.*
Επίσημη επίσκεψη στη Μόσχα πραγματοποιεί ο ηγέτης του φιλο-κουδρικού κόμματος HDP της Τουρκίας, Σελαχαντίν Ντεμιρτάς, κάτι το οποίο σημαίνει πως η Ρωσία, στα πλαίσια των κλιμακούμενων αντιποίνων της προς την Τουρκία, προχωράει και σε άμεση εμπλοκή στις εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες της χώρας, σε έναν τομέα όμως που άπτεται θεμάτων εθνικής ασφαλείας.
Όπως μπορεί να γίνει κατανοητό, η κίνηση Ντεμιρτάς και κυρίως η στάση της Ρωσίας να προχωρήσει στη συγκεκριμένη συνάντηση αυτήν τη χρονική συγκυρία εξοργίζει την Άγκυρα ακόμα περισσότερο, εάν φυσικά ληφθεί υπόψη και το γεγονός πως η Μόσχα έχει διακόψει κάθε επίσημη επικοινωνία σε ανώτατο επίπεδο με την Άγκυρα, ενώ οι προγραμματισμένες συναντήσεις του Βλάντιμιρ Πούτιν με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχουν ματαιωθεί.
Αξίζει να σημειωθεί πως, μεταξύ άλλων, ο Σ. Ντεμιρτάς θα γίνει δεκτός και από τον Ρώσο υπουργό εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, ενώ αναμένεται να εγκαινιάσει και τη λειτουργία γραφείων του κόμματός του στη ρωσική πρωτεύουσα. Αναφορικά δε με την ατζέντα της συζήτησης μεταξύ του ηγέτη του HDP και της ρωσικής ηγεσίας δεν έχει ανακοινωθεί κάτι το συγκεκριμένο.
Κίνηση ματ της Ρωσίας
Με βάση όλα τα παραπάνω και λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις εξελίξεις στη Συρία και το Ιράκ, αλλά κυρίως τη διάρρηξη των σχέσεων Μόσχας - Άγκυρας, είναι ξεκάθαρο πως η Μόσχα προχωράει σε μία πρώτης τάξεως στρατηγική κίνηση, η οποία σκοπό έχει να δυσκολέψει ακόμα περισσότερο την κατάσταση για την τουρκική ηγετική ελίτ για τους παρακάτω λόγους:
--- Πρώτον, η πραγματοποίηση της συγκεκριμένης επίσκεψης καταδεικνύει την απόφαση της Ρωσίας να χτυπήσει την Τουρκία όχι μόνο στο πεδίο της άμεσης και κατά μέτωπο σύγκρουσης στην Συρία και το Ιράκ αλλά σκοπό έχει να περάσει το μήνυμα πως έχει τη δυνατότητα να αποσταθεροποιήσει την Άγκυρα και στο εσωτερικό της.
Είναι ξεκάθαρο πως η Ρωσία θα δώσει τεράστια ώθηση στις απαιτήσεις και τις επιδιώξεις των Κούρδων της Τουρκίας. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να υπογραμμιστεί πως το HDP το υποστηρίζουν όχι μόνο Κούρδοι, αλλά και άλλοι Τούρκοι πολίτες οι οποίοι δεν βλέπουν θετικά την προσπάθεια ισλαμοποίησης της χώρας τους, ενώ εκτιμούν τον ηγέτη του κόμματος για τον γενικά μετρημένο βίο του, που έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με τον τρόπο διαβίωσης της ηγετικής κάστας του AKP.
--- Δεύτερον, η μη ανακοίνωση με ξεκάθαρο τρόπο της ατζέντας της επίσκεψης και της συζήτησης των δύο πλευρών, στην ουσία «φωνάζει» πως τα θέματα που θα προσεγγιστούν έχουν να κάνουν με τα πιεστικά ζητήματα των Κούρδων της Τουρκίας, οι οποίοι θα πρέπει να σημειωθεί πως έχουν πολύ στενούς δεσμούς με τους ομοεθνείς τους στη Συρία αλλά και στους τρόπους που θα πιέσουν την Άγκυρα να αλλάξει τη στάση τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό.
Μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο είναι λογικό να υποτεθεί πως η Ρωσία μέσω της συνάντησης του υπουργού Εξωτερικών της με τον ηγέτη του HDP θα ανακινήσει με τον πλέον επίσημο τρόπο θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και το πώς αυτά καταπατώνται από την Τουρκία αναφορικά με τους Κούρδους και όχι μόνο.
Η Ρωσία θα προσπαθήσει να διεθνοποιήσει ακόμα περισσότερο τα τεκταινόμενα ειδικά αυτήν την εποχή στη νοτιοανατολική Τουρκία, κάτι το οποίο θα οδηγήσει την τουρκική ηγεσία σε ακόμα πιο δύσκολη θέση, εάν κάποιος λάβει υπόψη του πως η Μόσχα έχει μεταβάλει σε σημαία της τις κατηγορίες για διαφθορά και συνεργασία –στην καλύτερη περίπτωση ανοχή– της τουρκικής ηγεσίας σε ζητήματα λαθρεμπορίας πετρελαίου προς όφελος των ισλαμιστών του ISIS.
Είναι επίσης σίγουρο πως η Μόσχα θα εγκαινιάσει μία πολιτική υποστήριξης του HDP σε κάθε επίπεδο, ηθικό, πολιτικό ίσως και οικονομικό, έτσι ώστε να καταστεί δυνατό να σταθεροποιηθεί στην εσωτερική πολιτική κονίστρα της Τουρκίας αλλά και να ενισχυθεί περαιτέρω.
--- Τρίτον, εάν κάποιος εκτιμήσει πως η Μόσχα κινείται σε ένα ορθολογικό πλαίσιο κλιμακούμενης έντασης με την Τουρκία, τότε η συγκεκριμένη κίνηση αναμένεται να οδηγήσει την Άγκυρα σε «αντίποινα» του τύπου όπως της άμεσης υποστήριξης οργανώσεων και ομάδων τόσο στην Ουκρανία, όσο και μέσα στον Καύκασο, οι οποίες αντιστρατεύονται τα συμφέροντα της Μόσχας. Κάτι τέτοιο φυσικά θα δώσει και άλλες αφορμές στο Κρεμλίνο να προχωρήσει σε νέα μέτρα.
Σε μία τέτοια περίπτωση είναι προφανές πως η Μόσχα, έχοντας λάβει τη στρατηγική απόφαση να αποδυναμώσει την Άγκυρα και την ηγεσία της, υπολογίζει στην «αμετροέπεια» των ηγετών της και ίσως να προκαλεί την Άγκυρα να προχωρήσει σε νέες «αψυχολόγητες» ενέργειες οι οποίες μεσο-μακροπρόθεσμα αναμένεται να την φέρουν σε μία ακόμα πιο δύσκολη θέση, όχι μόνο σε σχέση με τη Ρωσία, αλλά και σε σχέση με τους ίδιους της του συμμάχους στη Δύση.
--- Τέταρτον, εάν κάποιος δεχτεί πως οι Κούρδοι του Βορείου Ιράκ ελέγχονται –σχεδόν– πλήρως από τις ΗΠΑ και εξαρτώνται από αυτές αναφορικά με την ασφάλεια και την περαιτέρω ανάπτυξη των κρατικών τους δομών στην περιοχή ελέγχου τους, η Ρωσία με την ανάπτυξη των σχέσεων με την πολιτική πτέρυγα των Κούρδων της Τουρκίας προχωράει σε μία εξισορροπητική προς την Ουάσιγκτον κίνηση. Δεχόμενοι το γεγονός πως η Ουάσιγκτον σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να «πλησιάσει» το HDP πέραν ενός ορισμένου σημείου, το οποίο δεν θα επιφέρει δυσφορία στην Άγκυρα, η Ρωσία –η οποία δεν έχει πλέον τέτοιες αναστολές αναφορικά με τις σχέσεις της με την Τουρκία– θα προσπαθήσει να «ελέγξει» προς όφελός της το κουρδικό στοιχείο της Τουρκίας, όπως η Ουάσιγκτον πράττει με αυτό του Βορείου Ιράκ.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν θα ήταν περίεργο να δούμε στο άμεσο μέλλον και πρωτοβουλίες της Μόσχας αναφορικά με τον έγκλειστο ηγέτη των Κούρδων της Τουρκίας Αμπντουλάχ Οτσαλάν αλλά και την άμεση εμπλοκή της Ρωσίας στον εσωτερικό «διάλογο» Τούρκων-Κούρδων προς επίλυση του ζητήματος.
Τέλος, με την κίνηση αυτή η Μόσχα στην ουσία θα προσπαθήσει να «ευθυγραμμίσει» τη στρατηγική των Κούρδων της Τουρκία με αυτών της Συρίας, με ό,τι αυτό σημαίνει για τις ισορροπίες στην περιοχή.
Συμπεράσματα
Η επίσκεψη του Σ. Ντεμιρτάς στη Ρωσία και το άνοιγμα γραφείων του κόμματός του στη Μόσχα ισοδυναμεί με την αναγνώριση κουρδικής πολιτικής οργάνωσης από το Κρεμλίνο, η οποία σκοπό έχει να μεταβάλλει όχι μόνο τις πολιτικές ισορροπίες στο εσωτερικό της Τουρκίας, αλλά φιλοδοξεί, εάν όχι να διαλύσει τη χώρα, τουλάχιστον να την (συν)ομοσπονδοποιήσει και σίγουρα να την αλλάξει. Με άλλα λόγια, η Ρωσία δείχνει στην Τουρκία πως έχει δυνατότητα μεταφοράς της αντιπαράθεσης στο «μαλακό της υπογάστριο» το οποίο δεν βρίσκεται πέραν των συνόρων της αλλά στο εσωτερικό της. Επιπροσθέτως, η Ρωσία προσπαθεί να εξισορροπήσει την επιρροή των ΗΠΑ επί του κουρδικού παράγοντα, ενώ εξωθεί την Άγκυρα σε περαιτέρω κλιμάκωση η οποία είναι σίγουρο πως θα της δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται πως θα επιλύσει.
Η συνέχεια αναμένεται με ενδιαφέρον…
* Ο κ. Γεώργιος Φίλης είναι διδάκτωρ Γεωπολιτικής (Durham University, UK), Επισκέπτης καθηγητής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο τμήμα Διεθνών Επιχειρήσεων του DEREE – The American College of Greece και μέλος του Institute of Diplomacy & Global Affairs (DEREE) καθώς και του Ινστιτούτου Αναλύσεων Ασφάλειας & Άμυνας ([email protected]).
