Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Η Διάσκεψη Κορυφής των ηγετών των χωρών – μελών του ΝΑΤΟ (εθνών κατά την νατοϊκή ορολογία), την ερχόμενη Πέμπτη 25 Μαΐου είχε προγραμματιστεί εδώ και ένα χρόνο περίπου, προκειμένου να γίνουν με την παρουσία τους τα εγκαίνια του νέου κτηριακού μπλοκ όπου θα στεγάζεται πλέον το Αρχηγείο της Συμμαχίας στις Βρυξέλλες (άσχετα αν η μεταφορά θα γίνει το… φθινόπωρο). Αυτό για κάποιους αξιωματούχους του ΝΑΤΟ συμβολίζει και «το πέρασμα» του ΝΑΤΟ στην σύγχρονη εποχή!
Η ιδέα για την συγκεκριμένη «συνάντηση των ηγετών» (Meeting όπως επίσημα χαρακτηρίστηκε αντί για Summit και παρακάτω θα εξηγήσουμε γιατί) που έρχεται 8 μόνο μήνες μετά από την «Διάσκεψη Κορυφής» (Summit) της Βαρσοβίας, ήταν να περιοριστεί σε ένα απλό εθιμοτυπικό γεγονός με υψηλό συμβολισμό. Αποκτά όμως πλέον ιδιαίτερο ενδιαφέρον για δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι «το ντεμπούτο» του Προέδρου Trump ο οποίος θα συναντηθεί με τους ηγέτες των Συμμάχων των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, όταν ο ίδιος είχε αμφισβητήσει κατά την διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας αλλά και λίγο μετά, πολλά από αυτά που θεωρούνταν στην Washington μεταπολεμικά γεωπολιτικά δεδομένα και ειδικά τον θεμελιώδη ρόλο του ΝΑΤΟ στην ευρωατλαντική ασφάλεια. Είχε επίσης χαρακτηρίσει το ΝΑΤΟ παρωχημένο θέτοντας ερωτηματικά για τις δυνατότητες του να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες απειλές, κάτι βέβαια που διόρθωσε την 12 Απριλίου στην συνάντηση του με τον ΓΓ του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg λέγοντας εμφατικά «I said it was obsolete. It's no longer obsolete! ». Εδώ να σημειώσουμε ότι είχε προηγηθεί σε παρόμοιες διορθωτικές δηλώσεις τόσο ο Αντιπρόεδρος του όσο και ο Υπουργός Άμυνας.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι σε αυτήν την θεωρούμενη αρχικά τελετουργική «συνάντηση» θα συζητηθούν τελικά κατ' απαίτηση των ΗΠΑ και δύο σημαντικά θέματα. Το πρώτο θέμα είναι η κατανομή των «αμυντικών βαρών» (burden-sharing) κάτι που επικεντρώνεται στην εύλογη απαίτηση των ΗΠΑ να αυξήσουν οι χώρες-μέλη τις αμυντικές δαπάνες φθάνοντας μέχρι το 2024 στο 2% του ΑΕΠ (benchmark) όπως έχει ήδη συμφωνηθεί στην Ουαλία το 2014. Το δεύτερο είναι η «ενεργή» εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας (counterterrorism) που ερμηνεύεται ως «επιχειρησιακή» πλέον εμπλοκή της Συμμαχίας στον αγώνα κατά του ISIS.
Σε ότι αφορά στο πρώτο θέμα, δηλαδή η απαίτηση της Washington να αναλάβουν οι Ευρωπαίοι Σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ πρόσθετες οικονομικές υποχρεώσεις είναι όντως δίκαιη από πολλές πλευρές, αρκεί να λάβουμε υπόψη ότι οι ΗΠΑ με καθαρά δική τους απόφαση συμβάλουν στα έξοδα λειτουργίας του ΝΑΤΟ σε ποσοστό 70%. Η αμερικανική απαίτηση για αύξηση των αμυντικών δαπανών των μελών του ΝΑΤΟ δεν είναι κάτι καινούργιο που «ανακάλυψε» ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ. Απλά έχει τεθεί έντονα με το γνωστό του ύφος, έγινε… «σημαία» και επειδή είναι δέσμευση από το 2014 στο «ντεμπούτο Trump», τα μέλη της Συμμαχίας, αναμένεται να επιβεβαιώσουν αυτή την δέσμευση τους. Με απλά λόγια … «to show Trump the money»! Εκτιμάται ότι παρά το γεγονός ότι κάποιες χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία «παίζουν καθυστερήσεις» και προσπαθούν να αποφύγουν ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα δεν θα υπάρξουν ιδιαίτερα προβλήματα.
Το δεύτερο θέμα προς συζήτηση αφορά στην άμεση επιχειρησιακή εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας και συγκεκριμένα εναντίον του ISIS μετά από την ισχυρή πίεση που ασκούν οι ΗΠΑ. Εδώ όμως υπάρχει σημαντική απόκλιση απόψεων. Αρκετές χώρες με επικεφαλής την Γερμανία και την Γαλλία αντιτίθενται σε αυτή την προσπάθεια καθόσον θεωρούν ότι ήδη έχουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εθνική συμμετοχή στον συνασπισμό που επιχειρεί εναντίον του ISIS(της ίδιας άποψης και η Ελλάδα). Διερμηνεύοντας αυτή την πλειοψηφική τάση έχει τονιστεί και από τον ίδιο τον ΓΓ Jens Stoltenberg ότι το ΝΑΤΟ δεν είναι ένας Οργανισμός επιβολής του Νόμου (Law Enforcement Organization) ούτε έχει αρμοδιότητα σε θέματα εσωτερικής ασφάλειας. Να επισημάνουμε ότι το ΝΑΤΟ ήδη υποστηρίζει στρατιωτικά επιχειρήσεις με πληροφορίες, έχει ειδικά κέντρα αριστείας (Centers Of Excellence) για θέματα τρομοκρατίας, βοηθά εταίρους στην σχετική εκπαίδευση και έχει αποστείλει Ιπτάμενα Ραντάρ (AWACS) για υποστήριξη των επιχειρήσεων κατά του ISIS. Όλα αυτά θεωρούνται από την πλειονότητα των Συμμάχων επαρκή για έναν Οργανισμό σαν τον ΝΑΤΟ και ότι τα αστυνομικά και λοιπά μέτρα θα ήταν καλύτερο να αναληφθούν συντονιστικά από την ΕΕ η οποία έχει τέτοιες θεσμικές αρμοδιότητες.
Σε έναν οργανισμό όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται με συναίνεση (consensus) το οποίο πρακτικά σημαίνει ότι όλοι συμφωνούν ή τουλάχιστον δεν….διαφωνούν, μάλλον θα είναι εξαιρετικά δυσχερές να επιτευχθεί μία διακήρυξη όπου να διατυπώνονται με σαφήνεια οι κατευθύνσεις της Συμμαχίας για άμεση στρατιωτική εμπλοκή ή κατηγορηματικά να την απορρίψει. Ανώτατος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ ο οποίος μίλησε στο έγκριτο αμερικανικό περιοδικό «Foreign Policy» με το όρο της ανωνυμίας, αποκάλυψε ότι για να αποφευχθεί ανεπιθύμητη εμπλοκή οι γραφειοκράτες του ΝΑΤΟ βρήκαν τον …τρόπο να μην εκδοθεί μία κοινή διακήρυξη με την αιτιολογία ότι δεν είναι κανονική διάσκεψη Κορυφής (Summit) όπως στην Βαρσοβία πριν κάποιους μήνες αλλά μία …απλή συνάντηση! Και αυτό γιατί μία απόφαση σε επίπεδο κορυφής θα μπορούσε να εκληφθεί ως νέα στρατηγική αντίληψη κάτι που θα σήμαινε ενέργειες και δράσεις! Οι ΗΠΑ όμως πιέζουν να υπάρχει τελικά έστω μία σύντομη και γενικόλογη διακήρυξη και σύμφωνα με την δική μας αξιόπιστη πληροφόρηση θα έχουμε μάλλον μία αναφορά (δεν γνωρίζουμε ακόμα αν θα είναι τελικά σε κείμενο ως διακήρυξη) για συμμετοχή του ΝΑΤΟ στον Συνασπισμό κατά του ISIS αλλά μόνο ως πολιτική και στρατηγική διαβούλευση. Έτσι θα είναι όλοι ευχαριστημένοι. Και οπωσδήποτε για να προλάβουμε κάποια ελληνικά ΜΜΕ, το ΝΑΤΟ δεν θα πάει στην Συρία για τον ISIS!
Δεν γνωρίζουμε πόσο εφικτό είναι στα 4 λεπτά που θα δοθούν σε κάθε ηγέτη χώρας – μέλους να εκφράσει τις εθνικές του θέσεις, αλλά αυτό θα είναι μία θετική κατάσταση για τον Trump ο οποίος ως επιχειρηματίας σίγουρα δεν είναι συνηθισμένος σε ατέρμονες διπλωματικές συζητήσεις. Από πλευράς του εκτιμώ ότι και ό ίδιος μετά τον Αντιπρόεδρο του και τους Υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας θα επαναβεβαιώσει την δέσμευση των ΗΠΑ για την συλλογική άμυνα (Άρθρο 5) βάζοντας τα πράγματα στην θέση τους μετά από τόσες αντιφατικές και υπεραπλουστευμένες προσεγγίσεις που είχε μέχρι και μερικές εβδομάδες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.
Συμπερασματικά να πούμε ότι μετά την «ειδική» αυτή Διάσκεψη Κορυφής του ΝΑΤΟ θα φύγουν όλοι…ευχαριστημένοι! Και όσοι περίμεναν κάτι διαφορετικό κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι η Αμερική του Trump τουλάχιστον στα θέματα της Ευρωατλαντικής Ασφάλειας δεν φαίνεται να αλλάζει τις παραδοσιακές στρατηγικές αντιλήψεις και πολιτικές της έστω και αν σε κάποια θέματα δεν υπάρχει απόλυτη συμφωνία με τους Συμμάχους της. Ας κρατήσουμε τις πριν από μία εβδομάδα εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και εμφατικές δηλώσεις του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Trump, Στρατηγού McMaster δηλώνοντας εμφατικά ότι «Η Αμερική πρώτα δεν σημαίνει η Αμερική μόνη της. Ο Πρόεδρος κάνει πάρα πολλά για να ενισχύει του Συμμάχους και οπωσδήποτε η Αμερική πρώτα δεν σημαίνει ότι η Αμερική δεν ηγείται».
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι συντονιστής - υπεύθυνος για τα θέματα Άμυνας και Διπλωματίας στο liberal.gr. Είναι απόφοιτος της ΣΕΘΑ και έχει περατώσει Στρατηγικές Σπουδές Ασφαλείας. Διατέλεσε εκπρόσωπος Τύπου του Α/ΓΕΕΘΑ, διευθυντής Διεθνών Σχέσεων στο ΥΕΘΑ/ΓΓΟΣΑΕ, και υπηρέτησε σε διοικητικές και επιτελικές θέσεις στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ.
