Του Ιωάννη-Σωτηρίου Ιωάννου*
Η επικείμενη πτώση του Χαλεπιού σηματοδοτεί το κλείσιμο ενός κύκλου στρατηγικών επιδιώξεων της Άγκυρας αναφορικά με τον συριακό εμφύλιο. Ταυτόχρονα όμως ανοίγει έναν καινούργιο –σαφώς πιο στοχευμένο ως προς την «θεματοποίηση» των στόχων που θέτει η τουρκική πολιτική σε σχέση με το μαλακό υπογάστριό της στη Συρία. Αυτή η αλλαγή κατεύθυνσης ξεκίνησε μήνες πριν όταν η Άγκυρα και η Μόσχα συμφώνησαν (άτυπα) μια «ανταλλαγή αντιλήψεων» σε σχέση με τον εμφύλιο. Είχαν προηγηθεί νωρίτερα η κατάρριψη ενός ρωσικού μαχητικού από την Τουρκία, το πάγωμα των μεταξύ τους σχέσεων και η (επίσημη) αποκατάστασή τους. Για όσους πιστεύουν ότι ο Διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες η άτυπη αυτή συναλλαγή κεφαλαιοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο όταν ο Ρώσος στρατηγός, αρχηγός του γενικού επιτελείου των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, Βαλέρι Γερασίμοφ συναντήθηκε στην Άγκυρα με τον ομόλογό του Ουλουσί Ακάρ. Η συναλλαγή: «Η Τουρκία θα αφήσει το Χαλέπι να πέσει στα χέρια του καθεστώτος Άσαντ και των συμμάχων του και σε αντάλλαγμα θα της δοθεί χώρος προκειμένου να επέμβει σε μια στενή λωρίδα συριακού εδάφους 90χλμ στα σύνορά της προκειμένου να χτυπήσει το ISIS και να διασφαλίσει τον περιορισμό των Κούρδων μαχητών». Έτσι και έγινε, με την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» να εστιάζει πλέον στο τρίγωνο Ευφράτης-Μανμπίτζ-Αλ Μπάμπ προκειμένου να καταλάβει το τελευταίο και να διασφαλίσει τον περιορισμό των μαχητών των YPG/PYD δυτικά του Ευφράτη.
Αλλαγή στάσης
Η κριτική προς τον Τούρκο Πρόεδρο Ερντογάν, ιδίως ανάμεσα στους σουνίτες της Συρίας αλλά και τις αραβικές χώρες, περί «προδοσίας» στο Χαλέπι μπορεί να περισσεύει ωστόσο οι εξελίξεις στο έδαφος της Συρίας δείχνουν να είναι αποτέλεσμα ορθολογιστικής αποτίμησης εκ μέρους του Ερντογάν. Ο τελευταίος μετά την απομάκρυνση Νταβούτογλου από το τουρκικό ΥΠΕΞ θεματοποίησε τις προτεραιότητες του στη Συρία (αλλά και στο Ιράκ) μέσω ενός δόγματος «επιλεκτικών επεμβάσεων»: α. Πρωταρχικός στόχος είναι η ασφάλεια στο εσωτερικό μετά την σειρά βομβιστικών επιθέσεων των τελευταίων μηνών β. Στρατηγικός στόχος αποτελεί ο περιορισμός του κουρδικού επεκτατισμού προκειμένου οι Κούρδοι μαχητές να μην ενώσουν τα καντόνια που ελέγχουν και δημιουργήσουν υπαρξιακή απειλή στα σύνορα με την Τουρκία γ. Μεσοπρόθεσμος στόχος είναι ο πλήρης συντονισμός με την Ρωσία –Με τους Τατάρους της Κριμαίας να αποτελούν ένα «εργαλείο κατανόησης» με τον Πούτιν σε αντιπαραβολή με τους Τουρκμένους της Συρίας δ. Μακροπρόθεσμος στόχος αποτελεί η απομάκρυνση Άσαντ –ωστόσο πλέον αυτό καθίσταται μια πολιτική θέση αρχών παρά ένα κίνητρο για ενεργή εμπλοκή (οπλισμός ανταρτών, εκπαίδευσή τους, χρηματοδότηση) στα επιμέρους θέατρα του συριακού εμφυλίου. Ο Ερντογάν συνεπώς κατόρθωσε να καταστήσει έναν αρχικώς αποτυχημένο χειρισμό της όλης υπόθεσης της Συρίας σε περιορισμένη επιτυχία. Και επί τούτου διατηρεί ακόμη δύο στρατηγικά χαρτιά: Τον έλεγχο του Ιντλίμπ στη δυτική Συρία και την πρωτοβουλία των κινήσεων και σε σχέση με την απελευθέρωση της Ράκας –που θα σηματοδοτήσει και ένα τελειωτικό χτύπημα στο Ισλαμικό Κράτος.
Οι προκλήσεις μπροστά
Οι κινήσεις στο έδαφος της Συρίας καταδεικνύουν ότι το σχέδιο του Ερντογάν πάει προς το παρόν… ρολόι. Η εκκένωση του Χαλεπιού σημαίνει πρακτικά ότι τα απομεινάρια των ανταρτών θα ανασυνταχθούν στο Ιντλίμπ όπου τα proxies της Τουρκίας θα «ξεκαθαρίσουν» ιδεολογικά τα στοιχεία εκείνα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στις επιχειρήσεις του Αλ Μπαμπ. Παρατηρώντας κανείς τις διεργασίες στο εσωτερικό της Ahram al Sham, του μεγαλύτερου συμμάχου της Τουρκίας επί συριακού εδάφους, μπορεί να το αντιληφθεί. Ωστόσο οι προκλήσεις για την Τουρκία παραμένουν: α. Τι θα συμβεί αν το καθεστώς Άσαντ θελήσει να ανακαταλάβει το Ιντλιμπ; και β. Είναι βέβαιη η μη στήριξη της Ρωσίας προς τις κουρδικές δυνάμεις; Αυτό πάντως που φημολογείται έντονα τις τελευταίες ημέρες είναι πως μια άτυπη τριμερής Ρωσίας-Τουρκίας-Ιράν θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό τις επερχόμενες εξελίξεις στο κατακερματισμένο μέτωπο του συριακού εμφυλίου. Το μόνο σίγουρο είναι πως παρά την πτώση του Χαλεπιού –και τον θρίαμβο Άσαντ- η Τουρκία δεν έχει αποτύχει παντελώς στη Συρία. Και ο Ερντογάν έχει σαφή λόγο για τις εξελίξεις που θα επισυμβούν στη χώρα τους επόμενους μήνες.
*O Ιωάννης-Σωτήριος Ιωάννου είναι διεθνολόγος. Αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου και συνεργάζεται με την Διπλωματική Ακαδημία του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Twitter: @JohnPikpas
