Του Νίκου Μελέτη*
Η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, που αφορά την ίδια την Τουρκία και τον σεβασμό από τη χώρα αυτή των θρησκευτικών ελευθεριών και ανθρώπινων δικαιωμάτων, επιχειρείται εντέχνως την τελευταία 15ετία να μετατραπεί σε διμερές ζήτημα, με τον κ. Ερντογάν να υπόσχεται στους πάντες από το 2004 ότι «ανοίγει άμεσα η Σχολή», επιδιώκοντας να αποσπάσει, προκαταβολικά μάλιστα, ανταλλάγματα στη Θράκη, αλλά και στην Αθήνα.
Πρόθυμες οι ελληνικές ηγεσίες, αποδέχονται και προβάλλουν κάθε φορά τις υποσχέσεις αυτές, για να εξωραΐσουν την εικόνα των ελληνοτουρκικών σχέσεων και να δικαιολογήσουν την ακραία ρητορική και επιθετική τακτική της Τουρκίας, κυρίως στη Θράκη.
Το ιστορικό των προσδοκιών που «πουλάει» κάθε φορά ο κ. Ερντογάν για τη Χάλκη υποδεικνύει ότι δεν πρέπει καμία νέα υπόσχεση να γίνει αποδεκτή, ούτε φυσικά να υπάρξει συζήτηση για τα θέματα αυτά, υπό όρους αμοιβαιότητας.
Το ιστορικό των «δεσμεύσεων» Ερντογάν για τη Χάλκη
Από το 2002, όταν κέρδισε τις εκλογές το ΑΚΡ, στην Αθήνα δημιουργήθηκε η πλασματική εικόνα ότι καθώς ο Ερντογάν, γνήσιος ισλαμιστής, ήθελε τη διεύρυνση της θρησκευτικής εκπαίδευσης, θα έδινε το πράσινο φως για την επαναλειτουργία και της Θεολογικής Σχολής. Η κυβέρνηση Σημίτη λάμβανε υποσχέσεις από τον Α. Γκιουλ (καθώς ο Ερντογάν δεν είχε δικαίωμα λόγω δικαστικής καταδίκης να είναι πρωθυπουργός) για την επαναλειτουργία της Σχολής, ενώ θετικό κλίμα δημιουργούσε και η υποστήριξη των θεμάτων του Πατριαρχείου από τον τότε μέντορα του κ. Ερντογαν, τον Φ. Γκιουλέν.
Το ιστορικό των ψεύτικων υποσχέσεων
Το 2004, ο Τ. Ερντογάν, ως πρωθυπουργός, επισκέπτεται την Αθήνα, λίγες ημέρες μετά το δημοψήφισμα στην Κύπρο, για το Σχέδιο Ανάν.
Η κυβέρνηση Καραμανλή τον υποδέχεται στην Αθήνα και δίνει το πράσινο φως για την πρώτη σε τέτοιο επίπεδο «ιδιωτική» περιοδεία στη Θράκη.
Στις 7 Μαΐου 2004, ο κ. Ερντογάν ερωτάται στο Μέγαρο Μαξίμου για τη Χάλκη και απαντά: «Η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης είναι ένα θέμα που μπορεί να επιλυθεί τάχιστα, υπάρχει η πολιτική βούληση της Τουρκίας και βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη».
- Μεσολαβεί η επίσκεψη Ομπάμα στην Κωσταντινούπολη 7 Απριλίου 2009 και, εκτός των άλλων θεμάτων, ο ίδιος θέτει το ζήτημα της Χάλκης στον Ερντογάν, αλλά στη συνάντηση με τον πατριάρχη Βαρθολομαίο, δυστυχώς, ο Εμάνιουελ Ραχμ, προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, σπεύδει να θέσει υπό καθεστώς αμοιβαιότητας το θέμα της Χάλκης. Ζητά από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κινήσεις της Αθήνας στη... Θράκη.
- Στις 14 Μαΐου 2010, πραγματοποιείται συνάντηση Γ. Παπανδρέου και Τ. Ερντογαν στην Αθήνα, όπου απλώς επιβεβαιώνονται τα αδιέξοδα και η μεγάλη απόσταση που χωρίζει τις δύο πλευρές. Ο Τ. Ερντογάν αναφέρεται στη Χάλκη, αλλά και στο Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου, τονίζοντας ότι σύντομα θα υπάρξει λύση στο θέμα του Ορφανοτροφείου και για τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Επανέφερε, πάντως, και πάλι το θέμα εκλογής μουφτήδων και των δύο τζαμιών στην Αθηνα. Το Ορφανοτροφείο επέστρεψε έπειτα από πολύχρονο δικαστικό αγώνα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο…- Στις 26 Μαρτίου 2012, ο Μπ. Ομπάμα συναντάται με τον Τ. Ερντογάν στη Σεούλ και στην ατζέντα τους βρίσκεται και το θέμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, το οποίο τίθεται συστηματικά από την Ουάσινγκτον λόγω και της πίεσης του ελληνοαμερικανικού λόμπι. Ο Αμερικανός πρόεδρος συνεχάρη τον κ. Ερντογάν «για τις προσπάθειες που ο ίδιος έχει κάνει στο εσωτερικό της Τουρκίας για να προστατεύσει τις θρησκευτικές μειονότητες» και εξέφρασε την ικανοποίησή του για την απόφαση της Αγκυρας να... ξανανοίξει η Σχολή της Χάλκης.
- Στις 21 Απρίλιου 2013, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι βρίσκεται στην Τουρκία για συνομιλίες για τη Μέση Ανατολή. Βρίσκει ευκαιρία να επισκεφθεί το Πατριαρχείο σε μια σημαντική συμβολική -και ουσιαστική- κίνηση και σε συνέντευξη Τύπου, αφού είχε θέσει το ζήτημα στην τουρκική ηγεσία, δηλώνει: «Ελπίζουμε ότι η Σχολή της Χάλκης θα ανοίξει εκ νέου».
- Στις 5 Οκτωβρίου 2013, ο κ. Ερντογάν επανέρχεται στη Θεολογική Σχολή, συνδέοντάς την, όμως, με ανταλλάγματα. Σε συνέντευξή του σε τηλεοπτικό σταθμό δηλώνει: «Δεν υπάρχει νομικό κώλυμα για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης», αλλά επισημαίνει ότι η Αγκυρα αναμένει «μια αμοιβαία χειρονομία από την Ελλάδα», αναφέροντας ως παράδειγμα την εκλογή μουφτή στη δυτική Θράκη από την «τουρκική κοινότητα». Και για να μην υπάρχουν αμφιβολίες, θέτει και έναν ακόμη όρο, τα δύο τεμένη στην Αθηνα: «Είπαμε στην Ελλάδα, επιτρέψτε να φτιάξουμε τα τεμένη αυτά, δώστε άδεια για την επιδιόρθωση του τεμένους Φετχιγιέ και εμείς μπορούμε να ανοίξουμε σε ένα λεπτό τη Θεολογική Σχολή».
Αντίστοιχες δηλώσεις είχαν κάνει προηγουμένως ο Αχμέτ Νταβούτογλου και ο τούρκος υπουργός Επικρατείας Εγκεμέν Μπαγίς, οι οποίοι επανέλαβαν το επιχείρημα περί «αμοιβαιότητας», δηλώνοντας ότι η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει σε «κινήσεις καλής θέλησης» στη Θράκη. Εκτοτε και κυρίως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, που οδήγησε σε χαλάρωση των επαφών μεταξύ των δυο χωρών, και το θέμα της Θεολογικής Σχολής φαίνεται να έχει ατονήσει...
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Φιλελεύθερος», Αρ. Φύλλου 10, που κυκλοφόρησε την Παρασκευή 1η Δεκεμβρίου.
