Του Δρ. Σπύρου Πλακούδα*
Ο Τυχοδιωκτισμός του Μπαρζανί
Ενώ προ ημερών οι «επαϊοντες» έριζαν περί της επιτυχίας (ή μη) της επίσκεψης του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ, στο μακρινό Ιρακινό Κουρδιστάν ο «τζόγος» του Μπαρζανί με το αποσχιστικό δημοψήφισμα αποτύγχανε παταγωδώς. Γιατί όμως;
Εν συντομία, επειδή ο Μπαρζανί εξέλαβε ως δεδομένη την δίχως όρους υποστήριξη των ΗΠΑ προς αυτόν εν μέσω της σαφούς αντι-Ιρανικής στροφής του Τραμπ και υποτίμησε τις υπόλοιπες μεταβλητές της εξίσωσης: τον Αμπάντι, τον Ταλαμπανί και τον Σολεϊμανί. Η ήττα του ΙΣΙΣ αποτελεί την μοναδική σταθερά στην κατά τ' άλλα εντελώς ανερμάτιστη στρατηγική του Τραμπ περί της Μέσης Ανατολής. Ως εκ τούτου, η Ουάσινγκτον αντιτέθηκε σφοδρότατα στο τυχοδιωκτικό δημοψήφισμα του Μπαρζανί επειδή υπονόμευε τη συνοχή της πολυσυλλεκτικής συμμαχίας εναντίον του ΙΣΙΣ. Συν τοις άλλοις, οι ΗΠΑ ανέκαθεν εκφράζονταν υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας του Ιράκ και της ομοσπονδιοποίησής του στη βάση αμοιβαίας συμφωνίας – όχι μονομερών ενεργειών. Ουδόλως τυχαίως οι ΗΠΑ εναντιώνονταν πάντα στην εξαγωγή του μαύρου χρυσού από τις διαφιλονικούμενες πετρελαιοπηγές του Κιρκούκ μέσω της Άγκυρας – του επιτήδειου ουδέτερου. Γιατί, όμως, αυτή η εμμονή με τη συνοχή του Ιράκ ενώ η Βαγδάτη έχει περιέλθει στη σφαίρα επιρροής του Ιράν; Η απάντηση είναι ακριβώς η ίδια με την περίπτωση της Τουρκίας: οι ΗΠΑ έχουν «επενδύσει» ακριβά στις δύο χώρες και δεν θα αφήσουν εύκολα την Άγκυρα ή τη Βαγδάτη στην αγκαλιά της Ρωσίας και του Ιράν αντίστοιχα.
Ειδικά ενώ ο Αμπάντι αποτελεί τον μοναδικό φιλοδυτικό ηγέτη στην Βαγδάτη αυτή τη στιγμή. Οπότε η ανοχή προς τις δράσεις του «εκλεκτού» του Ιράν και των ΗΠΑ εναντίον των Ιρακινών Κούρδων ήταν μια αναγκαία «θυσία» στον βωμό της διατήρησης της όποιας επιρροής επί της Βαγδάτης. Ο Ταλαμπανί, ο υιός του αποθανόντος ιστορικού ηγέτη των Κούρδων, ουδέποτε απέκρυψε είτε την απέχθειά του προς τον Μπαρζανί είτε τη συμπάθειά του προς την Τεχεράνη. Οπότε, όταν ταξίδεψε μυστικά στη Σουλεϊμανίγια (την έδρα της φατρίας των Ταλαμπανί) ο στρατηγός Σολεϊμανί του Ιράν, η τύχη του Κιρκούκ κρίθηκε εν μία νυκτί. Ο «θρύλος» των πεδίων των μαχών της Συρίας και του Ιράκ προσεταιρίσθηκε τον Ταλμπανί και, ως εκ τούτου, οι πεσμεργκά του Ταλαμπανί υποχώρησαν από το Κιρκούκ (την περιοχή ευθύνης τους από το 2014) δίχως μία ντουφεκιά.
Γιατί όμως οι πεσμεργκά του Μπαρζανί πολέμησαν φτωχά; Θα περίμενε κανείς μια αντίσταση μέχρις εσχάτων σε περιοχές όπου η Σιντζάρ ή το Μαχμούρ. Ο στρατός του Μπαρζανί αποδείχτηκε μια «χάρτινη τίγρης» εν τέλει. Όπως ακριβώς το 2014 οι πεσμεργκά του Μπαρζανί υποχώρησαν χωρίς μια τουφεκιά από τη Σιντζάρ και άφησαν στο έλεος των τζιχαντιστών του ΙΣΙΣ τους Γιεζίντι, έτσι ακριβώς έδρασαν το 2017 επειδή η αεροπορία των ΗΠΑ αρνήθηκε να τους επικουρήσει. Εξαιτίας του Μπαρζανί, οι Κούρδοι του Ιράκ ευρίσκονται στο χειρότερο σημείο από το 2003. Απομονωμένος από τη διεθνή κοινότητα και μη αποδεκτός από ένα μέρος των ίδιων των ομοφύλων του, ο Μπαρζανί υποχρεώθηκε να παραιτηθεί τη 1η Νοεμβρίου και να παραχωρήσει τον έλεγχο των δύο συνοριακών διαβάσεων με την Τουρκία στο Ιράκ – στερώντας, κατ' αυτόν τον τρόπο, σημαντικές προσόδους για το Ιρακινό Κουρδιστάν.
Οι Πιθανοί και ... Απίθανοι Νικητές
Ποιοι λοιπόν συγκαταλέγονται ανάμεσα στους νικητές; Σίγουρα ο Αμπάντι που ισχυροποιεί την θέση του έναντι των υπολοίπων (φιλοιρανών) διεκδικητών της εξουσίας. Ομοίως ο Σολεϊμάνι και το Ιράν που εξουδετέρωσαν, σύμφωνα με την οπτική τους, την ανάδυση ενός «δεύτερου Ισραήλ» εντός του Ιράκ και εξασφάλισαν την συνοχή του «Σιιτικού Άξονα». Η Ρωσία αποτελεί έναν «απίθανο» νικητή της εν λόγω διένεξης. Υπογράφοντας συμφωνίες τόσο με το Ερμπίλ όσο με τη Βαγδάτη, η Μόσχα αποφεύγει (μέχρι στιγμής) να ταχθεί υπέρ μιας πλευράς και προσεταιρίζεται αμφότερες – πάντοτε εις βάρος των ΗΠΑ που υποφέρουν από μια «στρατηγική σύγχυση» ύστερα από την εκλογή του Τράμπ. Διόλου τυχαία, αρκετοί Συντηρητικοί βουλευτές στις ΗΠΑ κατηγορούν τον Τραμπ πως ξεπούλησε τους στενότερους συμμάχους των ΗΠΑ στο Ιράκ από το 1991 – τους Κούρδους.
Η Τουρκία; Παρά τις πανηγυρισμούς στο προεδρικό μέγαρο της Άγκυρας, η Τουρκία εξέρχεται κατά παράδοξο τρόπο αποδυναμωμένη από την κρίση αυτή. Η ισχυροποίηση του Ιράκ, χάρη στο Ιράν, ΔΕΝ ωφελεί τα στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας. Άλλωστε η Τουρκία χρησιμοποίησε στο παρελθόν το Ιρακινό Κουρδιστάν ως σφήνα στον «Σιιτικό Άξονα» και, ως εκ τούτου, η αποδυνάμωση της φιλικής προς την Τουρκία φατρίας των Μπαρζανί επ' ουδενί λόγω δεν προάγει τα συμφέροντα της Τουρκίας. Με τις ευλογίες της Άγκυρας δεν εξαγόταν άραγε το πετρέλαιο του Κιρκούκ μέχρι πρότινος;
Η Τουρκία πρέπει να ανησυχεί επίσης για έναν ακόμη λόγο: την ισχυροποίηση του PKK. Η εν λόγω διένεξη αύξησε κατακόρυφα τη δημοφιλία του PKK ανάμεσα στους Ιρακινούς Κούρδους· άλλωστε μόνο οι μαχητές του προέβαλαν αντίσταση για την τιμή των όπλων στο Κιρκούκ. Το 2014, το PKK διέσωσε τους Γιαζίντι από βέβαιο αφανισμό στα χέρια του ΙΣΙΣ. Το 2017, ο Μπαρζανί (διακηρυγμένος εχθρός του PKK) παραιτείται και η φιλικά διακείμενη προς αυτό φατρία των Ταλαμπανί συνομιλεί απευθείας με την Τεχεράνη και τη Βαγδάτη. Στη Συρία το PKK δημιούργησε ένα κρατίδιο υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ ΚΑΙ της Ρωσίας και προ ημερών κατέλαβε αμαχητί τις μεγαλύτερες πετρελαιοπηγές της χώρας. Το άστρο του PKK ανατέλλει χάρη στα λάθη των αντιπάλων του (περισσότερα για την ισχύ του εδώ).
Οι εξελίξεις στην Μέση Ανατολή προοιωνίζονται, αν μη τι άλλο, συναρπαστικές ...
(Φωτ: Οι εδαφικές απώλειες των Κούρδων μετά το δημοψήφισμα)
*Ο Δρ. Σπύρος Πλακούδας είναι Επίκουρος Καθηγητής στο American University in the Emirates και Αντιπρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ.
