του Νίκου Μελέτη
Το Φόρουμ των Αρχαίων Πολιτισμών, που συγκαλείται στην Αθήνα σε υπουργικό επίπεδο, αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική πρωτοβουλία της Ελλάδας, καθώς για πρώτη φορά με στοχευμένο τρόπο επιχειρείται η αξιοποίηση της πολιτιστικής ταυτότητας και κληρονομιάς της χώρας ως μορφή ήπιας ισχύος (soft power) και εργαλείο άσκησης soft diplomacy.
Υπουργοί Εξωτερικών και εκπρόσωποι από 10 χώρες θα βρεθούν σήμερα και αύριο στην Αθήνα για να συζητήσουν και να αναζητήσουν τρόπους ώστε η πολιτιστική κληρονομιά των χωρών τους, που γεννήθηκαν όλοι οι μεγάλοι αρχαίοι πολιτισμοί, να θέσουν την βάση για μια συνεργασία που θα αναδεικνύει όχι μόνο τα οικονομικά συμφέροντα, τους στρατηγικούς σχεδιασμούς και τις γεωπολιτικές συμμαχίες, αλλά τις πανανθρώπινες αρχές και αξίες των αρχαίων πολιτισμών.
Ελλάδα, Κίνα, Αίγυπτος, Βολιβία, Ινδία, Ιράκ, Ιράν, Ιταλία, Μεξικό και Περού, δέκα σύγχρονα κράτη που εκπροσωπούν μεγάλους αρχαίους πολιτισμούς, όπως ο Αιγυπτιακός, ο Ρωμαϊκός, ο Περσικός, ο Σινικός και ο Ελληνικός, καθώς και τους πολιτισμούς των Μάγια, των Ίνκας, των Αζτέκων, της Μεσοποταμίας και της κοιλάδας του Ινδού. Δέκα κράτη που αντιπροσωπεύουν πάνω από το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Το όλο σχέδιο είναι ιδιαίτερα φιλόδοξο και αρκετά ρομαντικό, εξάλλου δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό αφού εμπνευστής του είναι ο υπουργός εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς.
Ο δεσμός που συνδέει τις δέκα χώρες που ανέδειξαν τους αρχαίους μεγάλους πολιτισμούς και ο εμπλουτισμός αυτής της ομάδας με άλλες χώρες που εμπνεύσθηκαν από τους πολιτισμούς αυτούς που αποτελούν την βάση της σύγχρονης σκέψης και του σύγχρονου πολιτισμού, μπορούν να διαμορφώσουν το ιδεολογικό, ψυχολογικό πλαίσιο για συνεργασίες που θα υπερβαίνουν το πεδίο του πολιτισμού.
Σε αυτό το πλαίσιο πολλά μπορούν να γίνουν.
Το γεγονός ότι ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών επέλεξε να συμμετάσχει σε αυτό το Φόρουμ είναι ενδεικτικό των δυνατοτήτων που προφέρονται. Εξάλλου όσοι την τελευταία δεκαετία έχουν ασχοληθεί με την Οικονομία και την προσπάθεια προσέλκυσης επενδύσεων γνωρίζουν ότι, ειδικά οι Κινέζοι στρέφονται στην Ελλάδα όχι μόνο λόγω των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η χώρα αλλά και γιατί θεωρούν ότι στις δυο άκρες του πλανήτη, ο Ελληνικός και ο Κινεζικός Πολιτισμός είναι οι δυο πόλοι που διαμόρφωσαν μια παγκόσμια πνευματική, πολιτιστική ισορροπία.
Όμως δεν μπορεί και δεν πρέπει να υπερεκτιμηθούν οι δυνατότητες τέτοιων πρωτοβουλιών.
Πριν σχεδόν δυο χρόνια ήταν η Σύνοδος για την θρησκευτική ανοχή στην Μέση Ανατολή, μετά η Διάσκεψη της Ρόδου για την Ασφάλεια, σχήματα περιφερειακής και εξειδικευμένης συνεργασίας που προσφέρουν στην συνεννόηση, στην αλληλοκατανόηση. Αλλά από μόνα τους δεν αρκούν.
Όλες αυτές οι συνεργασίες είναι απολύτως χρήσιμες, αλλά δεν μπορεί να απορροφούν όλη την ενεργητικότητα ενός ήδη κουρασμένου και αφυδατωμένου Οργανισμού όπως είναι το Υπουργείο Εξωτερικών.
Το Υπουργείο Εξωτερικών μπορεί να αποτελεί το επιτελικό κέντρο για τέτοιου είδους δραστηριότητες ώστε η soft diplomacy που θα ασκείται από περισσότερο αποστασιοποιημένους από την Πολιτεία μηχανισμούς είτε αφορά τον πολιτισμό, είτε τον τουρισμό, είτε τις θρησκείες, είτε την ασφάλεια, να αξιοποιείται προς όφελος και των ελληνικών εθνικών συμφερόντων.
Και φυσικά αυτό απαιτεί μια ισχυρή task force στο υπουργείο Εξωτερικών που θα αναλάβει να τρέξει όλες αυτές τις πρωτοβουλίες ώστε να εξασφαλίσει ότι υπάρχει συνέχεια και προοπτική. Γιατί το πρόβλημα και στην ελληνική εξωτερική πολιτική είναι οτι δεν υπάρχει συνέχεια.
Υπάρχουν καλές ιδέες, άριστες προθέσεις, εξαιρετικές πρωτοβουλίες που παγώνουν όμως, μόλις σβήσουν οι προβολείς μετά τα πρώτα εγκαίνια η μια λαμπρή εναρκτήρια τελετή.
Ας θυμηθούμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Το μεγαλύτερο όπλο «ήπιας ισχύος» που αποκτούσε πολλαπλασιαστική ισχύ εκ του γεγονότος ότι η Ελλάδα είναι η πατρίδα του Ολυμπισμού και η μήτρα του δυτικού πολιτισμού.
Αυτό που κέρδισε τελικά η χώρα ήταν μερικά Στάδια που σήμερα ρημάζουν, το Μετρό, την Αττική Οδό και ένα «εισιτήριο» χωρίς επιστροφή για την χρεωκοπία και την ανυποληψία.
Το Φόρουμ των 10 Αρχαίων Πολιτισμών είναι μια σημαντική πρωτοβουλία πάνω στην οποία πρέπει να κτίσει η ελληνική εξωτερική πολίτικη, η πολιτιστική διπλωματία, ο τουρισμός. Ένα πλαίσιο στο οποίο μπορεί να επικαιροποιηθούν αρχές και αξίες που είναι αναγκαίες σήμερα όχι μόνο για την ειρήνη και την ομαλή συμβίωση λαών και κρατών, αλλά και για τον επαναπροσδιορισμό της παγκοσμιοποίησης που δείχνει να απειλεί την συνοχή στις σύγχρονες κοινωνίες.
Όμως σε καμία περίπτωση το Φόρουμ, δεν αποτελεί εναλλακτική οδό, της πραγματικής διπλωματίας, της πραγματικής εξωτερικής πολιτικής. Δεν λύνει προβλήματα, απλώς διευκολύνει την επικοινωνία, ανοίγει δρόμους.
Το Φόρουμ μπορεί να έχει την δική του αυτοτελή αξία, αρκεί να μην χαραμισθεί σε ανώφελες αυταπάτες.
