Του Κώστα Υφαντή*
Αν σε ένα πράγμα είναι ικανή η κυβέρνηση μας είναι να «αλλάζει την ατζέντα» κάθε φορά που συνήθως με δική της ευθύνη προκύπτει πρόβλημα. Υπάρχουν όμως ζητήματα που είναι ξεροκέφαλα και αρνούνται πεισματικά να κρυφτούν κάτω από το χαλί μιας χειραγωγημένης επικαιρότητας.
Και συνήθως επιστρέφουν πιο βίαια από ότι την πρώτη φορά που εμφανίστηκαν ως αποτέλεσμα πολιτικής σκοπιμότητας ή ανικανότητας (ενίοτε είναι το ίδιο). Τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας είναι πάντοτε αδυσώπητα για μία χώρα όπως η Ελλάδα.
Όσοι και όσες θεωρούν ότι ο χειμώνας θα είναι ιδιαίτερα βαρύς στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο ίσως να μην έχουν άδικο. Έτσι κι αλλιώς, εδώ και δύο τουλάχιστον χρόνια η ένταση μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας τείνει να καταστεί μόνιμο χαρακτηριστικό των διμερών σχέσεων.
Η επιθετική ρητορική έναντι όλων, ιδιαίτερα μετά το δραματικό καλοκαίρι του 2016, οι απειλές για αναθεώρηση του status quo της Λωζάνης, η στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία, η νομισματική κατάρρευση και η συνεχιζόμενη διπλωματική αδυναμία να ικανοποιηθούν οι τουρκικές φιλοδοξίες στην ευρύτερη περιοχή έχουν ανεβάσει το θερμόμετρο σε ένα εδώ και καιρό αποσταθεροποιημένο περιφερειακό περιβάλλον (αν)ασφάλειας.
Σε περίπου μία εβδομάδα – αν όλα πάνε σύμφωνα με το πρόγραμμα – η Exxon Mobil θα ξεκινήσει τις έρευνες στο οικόπεδο 10 της Κυπριακής ΑΟΖ. Αθήνα και Λευκωσία δεν κρύβουν τις προσδοκίες τους. Η προοπτική της γεώτρησης και συνολικά της ερευνητικής δραστηριότητας της αμερικανο-καταριανής κοινοπραξίας έχει λάβει διαστάσεις σχεδόν μυθικές στα καθ' ημάς. Δυστυχώς!
Η διπλωματική, πολιτική και πάνω από όλα ψυχολογική επένδυση από πλευράς Αθήνας και Λευκωσίας είναι μεγάλη. Ανάλογα μεγάλη θα είναι βεβαίως και η απογοήτευση αν κάτι δεν πάει όπως θεωρούμε ότι πρέπει να πάει. Τίποτε λιγότερο από την συντριβή της τουρκικής αλαζονείας δεν θα μας κάνει να αισθανθούμε καλά.
Δυστυχώς! Τα τελευταία χρόνια, ένας αμετροεπής και άχρηστος - έως και επιζήμιος -ελληνικός ακτιβισμός, ξεκομμένος από την διεθνή και περιφερειακή πραγματικότητα και την συγκυρία - όπως αυτή έχει διαμορφωθεί με όρους ενός αρνητικού ισοζυγίου ισχύος για την Ελλάδα - έχει εγκλωβίσει την ελληνική εξωτερική πολιτική σε ένα εκκρεμές μικρότερων ή μεγαλύτερων αποτυχιών και απογοητεύσεων.
Στην περίπτωση των ενεργειακών πόρων στην Κυπριακή ΑΟΖ, η άφιξη της Exxon Mobil ίσως επιταχύνει τις εξελίξεις. Αν και όλα θα κριθούν από το μέγεθος του κοιτάσματος, η έναρξη γεωτρητικής δραστηριότητας αναγκάζει όλους τους παίκτες να κινηθούν αργά ή γρήγορα. Το καλό σενάριο είναι ένα μεγάλο εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα και μια ανάλογου μεγέθους αποφασιστικότητα της Ουάσιγκτον να ανασχέσει την όποια τουρκική αντίδραση.
Ακόμα και έτσι όμως τα πράγματα δεν θα είναι τόσο απλά. Από την πρώτη γεώτρηση ως την εκμετάλλευση – με την κατασκευή εγκαταστάσεων υγροποίησης στο νησί - θα μεσολαβήσουν αρκετά χρόνια. Η Τουρκία ξέρει ότι εν τη απουσία μιας άμεσης διευθέτησης με τις ΗΠΑ θα έχει ίσως χάσει τον πρώτο γύρο. Γι' αυτό και η δήλωση του Προέδρου Ερντογάν είναι πολύ προσεκτικά διατυπωμένη:
Η Τουρκία δεν θα επιτρέψει την ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ των αποθεμάτων στα ύδατα της Τουρκίας και της Βόρειας Κύπρου («Turkey will not allow the exploitation of gas reserves in Turkish and north Cypriot waters of the eastern Mediterranean»). Διακηρύττει ότι θα εμποδίσει την εξόρυξη όχι την ανακάλυψη! Δίνει στην Τουρκική εξωτερική πολιτική χώρο και χρόνο.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα «τρυπάει» και εντός της Κυπριακής ΑΟΖ αμφισβητώντας όσο πιο εκκωφαντικά μπορεί την Κυπριακή κυριαρχία. Θα αυξήσει την ένταση στο Αιγαίο ξέροντας ότι η Αθήνα στερείται στοιχειώδους στρατηγικής αντίληψης αυτήν την εποχή. Θα δοκιμάσει τις αντοχές των ΗΠΑ (κυρίως) προειδοποιώντας, παρενοχλώντας και οξύνοντας την ρητορική της, αναζητώντας όμως μια ευνοϊκή διευθέτηση τελικά. Θα είναι ο τρόπος διαπραγμάτευσης της με την Ουάσιγκτον.
Τις αντοχές της Ουάσιγκτον θα τις ανακαλύψουμε μαζί με την Άγκυρα. Στην Συρία οι ΗΠΑ συμβιβάστηκαν εγκαταλείποντας τους Κούρδους. Η ελπίδα είναι ότι Αθήνα και Λευκωσία έχουν ήδη φτάσει σε ένα τέτοιο σημείο σύγκλισης απόψεων και συμφερόντων με την Ουάσιγκτον ώστε οι προσδοκίες μας να είναι ρεαλιστικές και η τακτική της Άγκυρας να αποτύχει.
Ανεξάρτητα από το πως θα εξελιχθούν τα πράγματα, ένα είναι σίγουρο. Το Κυπριακό όπως το ξέραμε μέχρι τώρα μάλλον αποτελεί παρελθόν. Το πρώτο σημάδι είναι η ανανέωση της εντολής της UNFICYP. Αν πρέπει να διακινδυνεύσει κανείς μία πρόβλεψη είναι ότι μάλλον θα ανανεωθεί αλλά θα είναι για ένα τελευταίο εξάμηνο, για τελευταία φορά. Τέλος εποχής;
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι αν. καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης
