Του Δρ. Χρήστου Α. Μπαξεβάνη*
Μπροστά σε προσφυγικές ροές αναμένεται να βρεθεί ξανά η Ελλάδα. Αυτή τη φορά δεν θα είναι διά θαλάσσης, αλλά διά αέρος, μέσω της επαναλειτουργίας του Κανονισμού «Δουβλίνο». Συγκεκριμένα, η Γερμανία έχει ήδη πραγματοποιήσει περίπου 400 αιτήσεις επανεγκατάστασης προσφύγων στην Ελλάδα, σύμφωνα με αξιωματούχους του Βερολίνου, ενώ παρόμοιες αιτήσεις έχουν πραγματοποιήσει και το Ην. Βασίλειο, η Γαλλία και η Ολλανδία. Η απόφαση των εν λόγω χωρών να ξεκινήσουν επιστροφές προσφύγων στην Ελλάδα έρχεται σε συνέχεια της τέταρτης σύστασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην οποία καθορίζεται η διαδικασία για τη σταδιακή επανέναρξη των μεταφορών προς την Ελλάδα, με στόχο την ομαλοποίηση της λειτουργίας του Κανονισμού του Δουβλίνου και κατ'' επέκτασιν του συστήματος Σένγκεν.
Λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψη τα σημερινά δεδομένα, η σταδιακή επανέναρξη των μεταφορών προς την Ελλάδα εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τις χώρες πρώτης υποδοχής, όπως είναι η Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα παραμένει μέχρι και σήμερα με κλειστά τα βόρεια σύνορά και επιτηρούμενα τα ανατολικά θαλάσσια σύνορα της. Στο έδαφος της παραμένουν χιλιάδες «εγκλωβισμένοι» πρόσφυγες και μετανάστες, καθώς τα αποτελέσματα της μετεγκατάστασης προσφύγων από την Ελλάδα και την Ιταλία, παραμένουν πενιχρά. Από τους 63.302 πρόσφυγες που προβλεπόταν να έχουν μετεγκατασταθεί από την Ελλάδα, μόλις 13.825 έχουν μεταφερθεί σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τρεις χώρες (Αυστρία, Ουγγαρία, Πολωνία) δεν έχουν πάρει κανέναν και μόλις 4 χώρες έχουν πάρει πάνω από 1.000 πρόσφυγες (Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Πορτογαλία), ενώ καμία διαδικασία επιβολής κυρώσεων δεν έχει ξεκινήσει μέχρι τώρα. Την ίδια στιγμή, με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς εκδίδονται οι αποφάσεις από τις δευτεροβάθμιες επιτροπές εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, με αποτέλεσμα να υπολειτουργεί η συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας (και) ως προς το σκέλος των επιστροφών. Το γεγονός ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την συνεχιζόμενη παραμονή χιλιάδων ανθρώπων στα νησιά. Στα ανωτέρω προστίθεται ο διαρκής κίνδυνος η Τουρκία να ενεργοποιήσει την «μεταναστευτική» βόμβα ανοίγοντας την στρόφιγγα των προσφυγικών ροών. Καθίσταται, λοιπόν, σαφές ότι η Ελλάδα κινδυνεύει μετά από transit χώρα που ήταν στο παρελθόν και στεγανό buffer zone για όλη την Ευρώπη που είναι σήμερα, να μετατραπεί στο μέλλον (και) σε ένα απέραντο hot spot και καταυλισμό προσφύγων και μεταναστών.
Μπροστά στην ανάγκη για μια ριζική αλλαγή του Κανονισμού Δουβλίνο υπέρ ενός συστήματος κεντρικής διαχείρισης των αιτήσεων ασύλου που κατατίθενται ανά την Ευρώπη, υπό την επιμέλεια μιας ισχυρής Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου, με στοιχεία από το ΑΕΠ, το ποσοστό ανεργίας, ο αριθμός κατοίκων, το ποσοστό αιτούντων άσυλο που ήδη κατοικούν εκεί και το μέγεθος επικράτειας, η Επιτροπή, δυστυχώς, προτίμησε την απλή τροποποίηση του Κανονισμού Δουβλίνο. Το μοναδικό μάλιστα «μέτρο αλληλεγγύης» που προβλέπει ο μόνιμος μηχανισμός μετεγκατάστασης θα τίθεται σε εφαρμογή μονάχα όταν μία χώρα φτάσει στο 150% των δυνατοτήτων της. Δηλαδή, μία χώρα θα πρέπει να ξεπεράσει κατά 50% τις δυνατότητές της για να υπάρξει η όποια μορφή αλληλεγγύης. Το αναθεωρημένο σύστημα ασύλου δεν μπορεί να είναι ένας μηχανισμός στεγανοποίησης του προβλήματος στις χώρες της περιφέρειας.
Στα ανωτέρω ως ιδιαιτέρως ανησυχητική κρίνεται η στάση της κυβέρνησης, η οποία δηλώνει, δια μέσω του αρμοδίου Υπουργού της, άγνοια για το πού θα εγκατασταθούν όσοι επιστραφούν από τα ευρωπαϊκά κράτη. Ελπίζουμε μόνο να μην επέστρεψε η λογική του «λιάζονται και μετά εξαφανίζονται».
*Ο δρ. Χρήστος Α. Μπαξεβάνης είναι διεθνολόγος.
