Της Θεανούς Δαμιάνας Αγαλόγλου*
Η εκλογή ενός ευρωπαϊστή πολιτικού αντί μίας εκπροσώπου της ακροδεξιάς στην ηγεσία της Γαλλίας αποτελεί θετική εξέλιξη όχι μόνο για τη χώρα αλλά και για την Ευρώπη. Από τη στιγμή που ανέλαβε τα καθήκοντα του ο Γάλλος Πρόεδρος Emmanuel Macron τον Μάιο του 2017 επιδιώκει την αναβάθμιση του ρόλου της Γαλλίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την «επαναφορά» του γαλλογερμανικού άξονα. Οι γαλλογερμανικές σχέσεις, που αποτελούν παραδοσιακά την κινητήριο δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επί προεδρίας του προκατόχου του, Francois Hollande, δεν αναπτύχθηκαν συμμετρικά, αποτελώντας εφαλτήριο της ευρωπαϊκής εμβάθυνσης κυρίως λόγω της αδυναμίας του τελευταίου. Το αν ο νέος Γάλλος Πρόεδρος καταφέρει να επαναφέρει τον γαλλογερμανικό άξονα, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε μία περίοδο που ο ίδιος βαδίζει προς την πρώτη κρίσιμη δοκιμασία της προεδρίας του με την μεταρρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας να επηρεάζει τη δημοτικότητά του.
Ποιες όμως είναι οι προτάσεις Macron για την πληρέστερη ενοποίηση της Ευρώπης; Ο Γάλλος Πρόεδρος έχει προτείνει τη θέσπιση ενός κοινού προϋπολογισμού της Ευρωζώνης, έτσι ώστε να διευκολύνεται η χρηματοδότηση των επενδύσεων με σκοπό την τόνωση της ανάπτυξης. Οι εθνικοί προϋπολογισμοί θα παραμένουν στην διακριτική ευχέρεια των κρατών-μελών αλλά μία τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να είναι ευεργετική σε περιόδους οικονομικής δυσπραγίας. Έτσι, θα δημιουργηθούν ίσως οι προϋποθέσεις να ενισχυθούν ασθενείς χώρες όπως η Ελλάδα. Ο Γάλλος Πρόεδρος έχει, επίσης, προτείνει να θεσπισθεί χαρτοφυλάκιο υπουργού Οικονομικών της Ευρωζώνης που θα τελεί υπό την εποπτεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επιπροσθέτως, δίνει έμφαση στη θεσμοθέτηση και ενίσχυση ενός κοινού ευρωπαϊκού ταμείου για την άμυνα.
Με μια πρώτη ματιά, η Γερμανίδα Καγκελάριος, Angela Merkel, η οποία αναμένεται να κερδίσει εύκολα τις επερχόμενες ομοσπονδιακές εκλογές, συμφωνεί με την ανάγκη εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης και δε βλέπει αρνητικά τις προτάσεις Macron. Ωστόσο, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι όχι η απλή διατύπωση προτάσεων αλλά ο καθορισμός των λεπτομερειών. Τον Ιούλιο, για παράδειγμα, η Merkel ανέφερε δημοσίως πως δεν είναι ακόμη σαφές τι πραγματικά θα κάνει ο υπουργός Οικονομικών της Ευρωζώνης. Επιπλέον, όσον αφορά την πιθανή κατάρτιση κοινού προϋπολογισμού, η Γερμανίδα Καγκελάριος προτείνει ένα είδος ταμείου που θα επιβραβεύει τις χώρες που πραγματοποιούν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Κάποια κεφάλαια, δηλαδή, θα μπορούν να εκταμιεύονται σε χώρες που παρουσιάζουν σχετική πρόοδο, χωρίς, ωστόσο, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης να επιτρέπει μεγάλο περιθώριο ελιγμών. Η γερμανική ισχύς εντός Ευρώπης και οι εσωτερικές αντιδράσεις τόσο στο κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών και Χριστιανοκοινωνιστών όσο και στην κοινή γνώμη, αποτελούν παράγοντες που φυσιολογικά λαμβάνει υπόψη.
Τις δύο προτάσεις του Γάλλου Προέδρου στηρίζουν η Ισπανία και η Ιταλία, που τις θεωρούν αναγκαίες για την ενίσχυση της Ευρωζώνης και την προφύλαξή της από μελλοντικές κρίσεις, όπως άλλωστε και η Κομισιόν. Στο πλευρό του Macron βρίσκεται, παράλληλα, ο Πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Γερμανίας και αντίπαλος της Merkel για την Καγκελαρία, Martin Schulz, κατηγορώντας την ότι στερείται οράματος για το μέλλον της Ευρώπης. Η Γερμανίδα Καγκελάριος, πάντως, παρά τη διαφωνία της με τον Macron αναφορικά με το περιεχόμενο των προτάσεων του, και την αντίθεσή της με προτεινόμενα σχέδια όπως η λεγόμενη «αμοιβαιοποίηση» του χρέους και η έκδοση ευρωομολόγων, επιθυμεί να συμβάλει στη σταθερότητα της ευρωζώνης τα επόμενα χρόνια. Μεταξύ άλλων, υποστηρίζει την πρόταση του Υπουργού Οικονομικών, Wolfgang Schaeuble, για μετασχηματισμό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Το τελευταίο θα έχει μεγαλύτερες εξουσίες όσον αφορά την καταγραφή των δημοσιονομικών των κρατών-μελών αλλά και λόγο για τα μελλοντικά προγράμματα διάσωσης.
Καθώς, λοιπόν, η εξέλιξη των σχέσεων Γαλλίας-Γερμανίας βρίσκεται στο επίκεντρο, ο Γάλλος Πρόεδρος επισκέπτεται την Αθήνα στις 7-8 Σεπτεμβρίου για να συναντήσει τον Έλληνα Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Πολλοί είναι αυτοί που προσδοκούν ότι ο Macron θα θελήσει να διαφοροποιηθεί από το Βερολίνο, προσπαθώντας να αλλάξει την ατζέντα για την Ελλάδα και να μιλήσει για την ανάγκη ανάπτυξης και επενδύσεων. Πρέπει να υπενθυμιστεί πως ο Macron – ως υποψήφιος πρόεδρος – είχε δει θετικά την προοπτική αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Σίγουρα, σε πολιτικό επίπεδο η επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου είναι σημαντική και η ιστορική σημασία της ελληνογαλλικής φιλίας πρόκειται να τονιστεί. Ωστόσο, η γαλλική στήριξη δεν σηματοδοτεί αυτόματα αλλαγή των ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων, όπως, άλλωστε συνέβη επί προεδρίας Hollande.
H επίσκεψη του Macron στην Ελλάδα εντάσσεται στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης και την ενίσχυση της διεθνούς θέσης της χώρας του. Για παράδειγμα, ο Γάλλος Πρόεδρος θα ήθελε να δει τον υπουργό Οικονομικών Bruno Le Maire, να διαδέχεται τον Dijsselbloem στην προεδρία του Eurogroup. Σε κάθε περίπτωση, ο Σεπτέμβριος είναι μήνας αναμονής τόσο για τον Macron όσο και για κάθε συζήτηση για το μέλλον της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Μετά τις γερμανικές εκλογές, ο ίδιος πρόκειται να εξειδικεύσει περαιτέρω τις προαναφερθείσες προτάσεις για την ευρωζώνη, γνωρίζοντας όχι μόνο ποια θα είναι η νέα γερμανική κυβέρνηση αλλά κυρίως αν ο Schaeuble θα διατηρήσει το χαρτοφυλάκιο του. Ακόμα, όμως, και αν το διατηρήσει, ορισμένα γερμανικά δημοσιεύματα, ήδη κάνουν λόγο για κάποια ευελιξία του Γερμανού υπουργού Οικονομικών απέναντι στις χώρες του Νότου μετά την ημερομηνία των εκλογών. Αναμένονται, λοιπόν, πολύ σύντομα δύσκολες αλλά γόνιμες συζητήσεις μεταξύ Βερολίνου και Παρισίων για το μέλλον της Ευρώπης.
*Η κα Θεανώ Δαμιάνα Αγαλόγλου είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Διεθνών Σχέσεων από το London School of Economics and Political Science.
