(Φωτ.: Ο Ρώσος πρόεδρος υπογράφει ένα γκράφιτι που δείχνει μια σημαία του ρωσικού κράτους και το κειμένου «Όλα θα πάνε καλά. Ταυρίδα» κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στο εκπαιδευτικό φόρουμ νεολαίας «Tavrida» στο Bakal Spit στην Κριμαία, την Παρασκευή. Ο Vladimir Putin κατηγορεί την ουκρανική κυβέρνηση ότι σαμποτάρει τις ειρηνευτικές συμφωνίες στα ανατολικά της χώρας.)
Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*
Αιφνιδιαστικά, στις 10 Αυγούστου, ο ίδιος ο Ρώσος Πρόεδρος, Vladimir Putin, προχώρησε σε μια δριμεία καταγγελία της ουκρανικής κυβέρνησης για υποκίνηση «τρομοκρατικών» ενεργειών κατά της «ρωσικής επαρχίας» της Κριμαίας. Οι καταγγελίες του Προέδρου συνοδεύθηκαν με λήψη αυξημένων μέτρων ασφαλείας, κινητοποίηση και μετακινήσεις στρατιωτικών δυνάμεων (συμπεριλαμβανομένης και της ανάπτυξης αντιαεροπορικών συστημάτων S-400 σε Κριμαία και εγγύς της Ουκρανίας) και διενέργεια στρατιωτικών ασκήσεων εγγύς των συνόρων των δύο χωρών. Παράλληλα, με τηλεοπτικές εμφανίσεις συλληφθέντων, εκρηκτικών υλών και ομολογίες, η Μόσχα προσπάθησε να τεκμηριώσει τις εναντίον του Κιέβου κατηγορίες. Αντίστοιχα, η ουκρανική πλευρά παρουσίασε τα δικά της στοιχεία, διαψεύδοντας τις ρωσικές αποκαλύψεις και κάνοντας λόγο για «στημένες κατηγορίες και εκβιαστικές ομολογίες». Σύμφωνα πάντα με τη ρωσική πλευρά, στις συγκρούσεις που έλαβαν χώρα το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου στα σύνορα Ουκρανίας - Κριμαίας (αναφορά για δύο τουλάχιστον επεισόδια) δύο άνδρες των ρωσικών σωμάτων ασφαλείας σκοτώθηκαν.
Το Κίεβο διέψευσε κάθε εμπλοκή του, αποδίδοντας τις κατηγορίες σε ρωσική προσπάθεια πρόκλησης μιας νέας έντασης ή σύγκρουσης στην περιοχή. Συγχρόνως προχώρησε στην αύξηση της ετοιμότητος των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. Οι ΗΠΑ συνέστησαν αυτοσυγκράτηση και στις δύο πλευρές, ενώ ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Donald Tusk, ανέφερε ότι οι ρωσικές κατηγορίες δεν είναι πειστικές. Στο παρελθόν, στο έδαφος της Ουκρανίας, είχαν σημειωθεί από Τατάρους της Κριμαίας δολιοφθορές σε πυλώνες μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας προς τη χερσόνησο που οδήγησαν στην επί ημέρες διακοπή της ηλεκτρικής τροφοδότησης. Επίσης κατά διαστήματα σημειώνονται οδικοί αποκλεισμοί σε οχήματα που μεταφέρουν εμπορεύματα και προμήθειες από την Ουκρανία προς την Κριμαία. Ουδέποτε, όμως, μετά την απόσχιση της Κριμαίας δεν υπήρξαν βίαιες ενέργειες στο έδαφος της υποκινούμενες άμεσα από το Κίεβο (ως φυσιολογικό αποτέλεσμα της στρατιωτικής του αδυναμίας, αλλά και απροθυμίας εμπλοκής των δυτικών).
Photo by Anadolu Agency / Contributor / Getty Images / Ideal Image. Τατάροι ακτιβιστές στο χωριό Chonhar στην Ουκρανία πλοκάρουν τον δρόμο προς την Κριμαία.
Οι φόβοι για νέα προκλητική κίνηση ενισχύουν τη ρωσική πειστικότητα
Η ξαφνική ένταση στις ήδη τεταμένες σχέσεις των δύο χωρών εστίασε και πάλι τα φώτα της δημοσιότητας στην υποβόσκουσα κρίση για την τύχη της Κριμαίας και τις εξελίξεις στη Ανατολική Ουκρανία. Δημοσιεύματα παρουσιάζουν τη Μόσχα έτοιμη να προχωρήσει σε μια περαιτέρω προκλητική κίνηση προς τα δυτικά, ενώ οι περισσότεροι αναλυτές διαβλέπουν μια ακόμη ρωσική τακτική κίνηση με πολλούς αποδέκτες και στόχους. Η επιλογή του Αυγούστου, αρκετά «δημοφιλής» μήνα για ρωσικές εκστρατείες (ειδικά μάλιστα την εποχή της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων), δημιουργεί συνειρμούς και φόβους για μια νέα τυχοδιωκτική κίνηση. Ακόμη όμως και αυτή η πεποίθηση ενισχύει τη ρωσική πειστικότητα και διαπραγματευτική θέση και σίγουρα αποτελεί μέρος του «πληροφοριακού πολέμου» της Μόσχας.
Είναι αλήθεια ότι από τον Φεβρουάριο του 2015, μετά και από το Πρωτόκολλο του Minsk II, οι συγκρούσεις στην περιοχή της Ανατολικής Ουκρανίας είχαν σημαντικά περιοριστεί καίτοι αμφότερες οι πλευρές αδυνατούσαν να υλοποιήσουν τα συμφωνηθέντα. Από τον Απρίλιο όμως του τρέχοντος έτους και ειδικά τον Ιούλιο, τα επεισόδια κατά μήκος της διαχωριστικής γραμμής έχουν αυξηθεί, σύμφωνα και με τις καταγραφές του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία 
στην Ευρώπη (OSCE). Στις αρχές του Αυγούστου έλαβε χώρα απόπειρα δολοφονίας και σοβαρός τραυματισμός του Igor Plotnitsky (ΦΩΤ.), ηγέτη της αυτοαποκαλούμενης Luhansk People''s Republic. Το Luhansk κατηγόρησε το Κίεβο για την απόπειρα, αλλά ενδεχομένως αυτή να οφείλεται σε εσωτερικές έριδες μεταξύ των αυτονομιστών για την πολιτική κυριαρχία. Γεγονός όμως είναι ότι η ένταση και οι ανταλλαγές πυρών αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο και τρεις Ουκρανοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στις 18 Αυγούστου. Η αναζωπύρωση των συγκρούσεων και το κλίμα έντασης οδήγησαν τον Ουκρανό Πρόεδρο, την ίδια μέρα σε τηλεοπτικό του διάγγελμα, να μιλήσει περί πιθανής κήρυξης στρατιωτικού νόμου.
Photo by ??????????? «???? ??????? — ???».
Το κλίμα δεν είναι ευνοϊκό για επεκτατικές κινήσεις...
Είναι όμως πιθανόν η Ρωσία, αψηφώντας τις δυτικές κυρώσεις και τις ήδη τεταμένες σχέσεις με τη Δύση, να σκοπεύει να αναλάβει μια ακόμη προκλητική και επεκτατική κίνηση σε βάρος της Ουκρανίας; Στα τέλη του 2014, είχε γίνει εκτενής αναφορά σε στρατιωτική υποκίνηση της Μόσχας προς τους αυτονομιστές για τη δημιουργία ενός διαδρόμου από τις εξεγερμένες επαρχίες του Luhansk και Donetsk προς τα νότια, ώστε να επιτευχθεί συνένωση με την Κριμαία και να αποφευχθεί η εξάρτηση της τελευταίας από την Ουκρανία (το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε). Αντίστοιχες ανησυχίες για μια ρωσική αιφνιδιαστική κατάληψη του παρακείμενου ουκρανικού σταθμού ηλεκτρικής ενέργειας που τροφοδοτεί την Κριμαία είχαν στο παρελθόν εκφραστεί. Η παρούσα συγκυρία, παρά τη συγκρατημένη στάση που εκ παραδόσεως ακολουθούν οι σε προεκλογική περίοδο ευρισκόμενες ΗΠΑ, δεν ευνοεί μια επεκτατική κίνηση της Ρωσίας. Οι συνέπειες των εμπορικών περιορισμών της τελευταίας διετίας έχουν πληγώσει την οικονομία της Ρωσίας, ενώ οι ένοπλες δυνάμεις της έχουν εμπλακεί σε κοστοβόρες επιχειρήσεις στη Συρία. Μάλιστα, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες εμφανίζονται θετικές στη μερική άρση των αμοιβαίως επαχθών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Ταυτόχρονα, ο πόλεμος κατά της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, η προσπάθεια ειρήνευσης στη Συρία και η αντιμετώπιση του προσφυγικού προβλήματος έχουν επαναδημιουργήσει παρασκηνιακούς διαύλους συνεργασίας Δύσεως - Ρωσίας.
...ωστόσο οι εξωτερικές κρίσεις αποτελούν εργαλείο εσωτερικής ενδυνάμωσης και διαπραγματευτικής ισχύος στα χέρια του Putin
Στη Ρωσία, συμπεριλαμβανόμενης και της Κριμαίας, θα διεξαχθούν στις 18 Σεπτεμβρίου βουλευτικές εκλογές (για τη «Δούμα») και είναι πάγια τακτική του Putin να επιζητεί μέσω εξωτερικών κρίσεων την ενδυνάμωση της εσωτερικής του απόλυτης κυριαρχίας. Παράλληλα, μέσω της όξυνσης, ο Ρώσος Πρόεδρος επιδιώκει να αυξήσει τη διαπραγματευτική θέση της χώρας του στον επικείμενο νέο γύρο των συνομιλιών των «τεσσάρων» (Ρωσία, Ουκρανία, Γερμανία, Γαλλία), που διεξάγονται για την επίλυση του ουκρανικού προβλήματος.
_03.jpeg)
Photo by By Kremlin.ru, CC BY 4.0. Οι ηγέτες της Λευκορωσίας, της Ρωσίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ουκρανίας στη σύνοδο του Minsk στις 11-12 τον Φεβρουάριο του 2015. Σήμερα, μέσω της όξυνσης, ο Ρώσος Πρόεδρος επιδιώκει να αυξήσει τη διαπραγματευτική θέση της χώρας του στον επικείμενο νέο γύρο των συνομιλιών των «τεσσάρων» (Ρωσία, Ουκρανία, Γερμανία, Γαλλία), που διεξάγονται για την επίλυση του ουκρανικού προβλήματος.)
Πιθανόν δε στο εγγύς μέλλον να θέσει και εκβιαστικά διλήμματα προς την ουκρανική πλευρά, η οποία, παρά τους αποφασιστικούς τόνους της πολιτικής ηγεσίας, βιώνει ένα βαθύτατο διχασμό στο επίπεδο της κοινωνίας. Επιπλέον μεταφέρει το μήνυμα στους δυτικούς ότι η συνέχιση των κυρώσεων δεν είναι παραγωγική και ενδεχομένως να οδηγήσει σε απρόβλεπτα γεγονότα. Σε τελευταία δε ανάλυση, έχει εγγράψει, στη μακριά λίστα, των ρωσικών διεκδικήσεων και αιτιάσεων, μια ακόμη αφορμή για μελλοντική χρησιμοποίηση της όπου και όποτε δημιουργηθεί ένα «παράθυρο ευκαιρίας» από αυτά που ενίοτε αφελώς ανοίγουν οι απρόσεκτοι και ανυπόμονοι διεθνείς «παίκτες».
* Ο κ. Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι Υποστράτηγος (εα)
- Πτυχιούχος τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου
- Μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
- Διευθυντής Μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ)
- Συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)
- Διαλέκτης στη Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ)
- 0030-210-6543131, 0030-6983457318
