Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Το τελευταίο διάστημα μονοπώλησε την επικαιρότητα η προσπάθεια της Τουρκίας να έχει ρόλο και λόγο στις ενεργειακές εξελίξεις στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, εκεί που εντατικά πλέον διεξάγονται έρευνες για ανεύρεση φυσικού αερίου και πετρελαίου (Υ/Α).
Το γεγονός ότι τα γειτονικά της κράτη συγκεντρώνουν περισσότερες πιθανότητες από την ίδια να έχουν σημαντικά κοιτάσματα Υ/Α, καθώς και οι πιεστικές ενεργειακές της ανάγκες, οδηγούν την τουρκική ηγεσία σε βίαια ξεσπάσματα διεκδικήσεων και αναθεωρητισμού για να επιβληθεί η χώρα ως εταίρος στο ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής.
Με «συνταγή Κυπριακού», η Τουρκία διεκδικεί τον ενεργειακό πλούτο της Κυπριακής Δημοκρατίας – και το κάνει αφού με την ανοχή και εσχάτως προτροπή της διεθνούς κοινότητας η «συνταγή» της αυτή τελικά φαίνεται να δικαιώνεται – την ώρα που παράλληλα προωθεί δικά της προγράμματα ερευνών σε συνεργασία με κολοσσούς της παγκόσμιας πετρελαϊκής αγοράς (Statoil, Shell, ExxonMobil και μικρότερες όπως η Transatlantic Petroleum και η Anatolia Energy) και συμμετέχοντας ως κρίσιμος διαμετακομιστικός κόμβος σε δίκτυα ενεργειακών αγωγών (Turkish Stream, TANAP) από τα πλούσια ενεργειακά πεδία της Ανατολής προς τις αγορές της Δύσης.
Ωστόσο, εκτός από την Νοτιοανατολική Μεσόγειο, άξιες προσοχής και με ιδιαίτερο Ελληνικό ενδιαφέρον είναι οι ενέργειες της Τουρκίας στον ενεργειακό τομέα στην Ανατολική Θράκη.
Λίγα πετρέλαια, υψηλή γεωπολιτική αξία
Σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων του Τουρκικού Υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων καθώς και έμπειρων στελεχών της παγκόσμιας πετρελαϊκής αγοράς, λόγω της γεωμορφίας του τουρκικού υπεδάφους εκτιμάται ότι η Τουρκία διαθέτει πολύ λιγότερα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου απ' ότι οι γείτονές της [1].
Η Μεσόγειος και η Μαύρη Θάλασσα πιθανολογούνται ως περιοχές που έχουν κάποιες αξιόλογες συγκεντρώσεις σε φυσικό αέριο, ενώ στο νότιο χερσαίο τμήμα της χώρας πιθανολογούνται ορισμένα αξιόλογα κοιτάσματα πετρελαίου.
Ήδη γίνονται κάποιες εκμεταλλεύσεις ενεργειακών πεδίων, όπου σύμφωνα με στοιχεία του 2013 η Τουρκία παρήγαγε περίπου 44.000 βαρέλια (bbl) πετρελαίου την ημέρα (bpd) ή μόλις το 8% των ημερήσιων εγχώριων αναγκών της. Συγκριτικά να αναφέρουμε ότι η ημερήσια παραγωγή πετρελαίου στη Νορβηγία αγγίζει τα 2 εκατ. βαρέλια (bpd), ενώ στη Ρωσία ανέρχεται σε περίπου 10 εκατ. βαρέλια (bpd) [2].
Η έλλειψη εγχώριων ενεργειακών πόρων ωστόσο αντισταθμίζεται από την σημαντική γεωπολιτική αξία της Τουρκίας ως διαμετακομιστικού κόμβου ενεργειακών αγωγών από τα πλούσια πεδία της Ρωσίας και του Αζερμπαϊτζάν προς την Ευρωπαϊκή αγορά.
Δύο πολύ σημαντικοί αγωγοί οι οποίοι θα μας απασχολήσουν είναι ο αγωγός Turkish Stream Ι που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο για την κάλυψη των αναγκών της εγχώριας τουρκικής αγοράς και μελλοντικά – αν υπάρξει στήριξη και αποδοχή της ΕΕ – ο Turkish Stream ΙΙ που θα εξάγει ρωσικό φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη. Παράλληλα, έχει κατασκευαστεί το μεγαλύτερο μέρος του αγωγού TANAP, προέκταση του οποίου είναι ο υπό κατασκευή «ελληνικός» TAP και αναμένεται να μεταφέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν προς την Ευρώπη.
Ως εκ τούτου, η πιθανολογούμενη ύπαρξη αξιόλογων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, οι ενδείξεις που υπάρχουν για φυσικό αέριο στο χερσαίο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας και η έλευση των αγωγών, αναδεικνύουν την περιοχή της Ανατολικής Θράκης ίσως ως σημαντικότερης ενεργειακά περιοχής – σε σχέση με την Νοτιοανατολική Μεσόγειο – για τα τουρκικά συμφέροντα.
Η ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Θράκη
Η Ανατολική Θράκη έχει σημασία τόσο ως πεδίο ερευνών για εγχώριους Υ/Α, όσο και ως χώρος διέλευσης σημαντικών ενεργειακών αγωγών με στρατηγικό τοπικό και διεθνές ενδιαφέρον.
Σχεδόν ολόκληρη η περιοχή της Ανατολικής Θράκης έχει κατατμιστεί από το Υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας σε γεωτεμάχια, τα οποία με διαγωνιστικές διαδικασίες δίνονται προς εκμετάλλευση σε κοινοπραξίες πετρελαϊκών εταιρειών (Χάρτης 1).
Οι τουρκικές έρευνες για πετρέλαια στην Ανατ. Θράκη
(Χάρτης 1 , Πηγή: Ministry of Energy and Natural Resources, Republic of Turkey)
Η προσπάθεια της Τουρκίας να αναδείξει τον εγχώριο ενεργειακό της πλούτο είναι η μία διάσταση του ζητήματος. Πολύ μεγαλύτερης σημασίας είναι η προσπάθεια της Τουρκίας να αναδείξει την ενεργειακή γεωστρατηγική αξία της Ανατολικής Θράκης και μέσω αυτής να πείσει για την αναγκαιότητα της προσοχής και του ενδιαφέροντος της παγκόσμιας κοινότητας για την συνολική αξία της Τουρκίας στην διεθνή σκακιέρα.
Στην ανάδειξη της γεωστρατηγικής αξίας της Ανατολικής Θράκης συμβάλλει καθοριστικά η σύγκλιση των δύο μεγάλων αγωγών Turkish Stream και TANAP στην εν λόγο περιοχή (Χάρτης 2).
(Χάρτης 2)
Μία τρίτη διάσταση της γεωστρατηγικής αξίας της Ανατολικής Θράκης στον ενεργειακό τομέα προσπαθεί η Τουρκία να αναδείξει με την κατασκευή του σταθμού αερίου LNG και αποθηκευτικών εγκαταστάσεων φυσικού αερίου στο Ereglisi στη Θάλασσα του Μαρμαρά (Χάρτης 3).
(Χάρτης 3)
Ανατολική Θράκη και Ελληνικά συμφέροντα
Οι ενέργειες της Τουρκίας στον ενεργειακό τομέα στην περιοχή της Ανατολικής Θράκης θα πρέπει να μελετηθούν με προσοχή και σε βάθος από την πλευρά της Ελλάδας διότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ένα ευρύ φάσμα που καλύπτει από τον αμυντικό τομέα και εκτείνεται ως τον επιχειρηματικό τομέα.
Ακροθιγώς θα αναφέρω ορισμένα σημεία που χρίζουν προσοχής και μελέτης.
- Τι σημαίνει για την άμυνα και ασφάλεια της Ελληνικής Δυτικής Θράκης το πολυεπίπεδο ενεργειακό ενδιαφέρον που συγκεντρώνει πλέον η Ανατολική Θράκη;
- Τι σημαίνει για τα Ελληνικά συμφέροντα ή τι κινδύνους εγκυμονεί το όψιμο Αμερικανικό ενεργειακό ενδιαφέρον στην Δυτική Θράκη έναντι των Ρωσικών ενεργειακών συμφερόντων στην Ανατολική Θράκη με έπαθλο την Ευρωπαϊκή αγορά;
- Τι σημαίνει για τον υπό κατασκευή σταθμό FLNG στην Αλεξανδρούπολη η ύπαρξη ενός ανταγωνιστικού σταθμού LNG με σημαντικές δυνατότητες αποθήκευσης και ασφάλειας στο Ereglisi (σε επίπεδο στρατιωτικής ασφάλειας, ενεργειακής ασφάλειας και ασφαλιστικού και τελικού κόστους);
Τα παραπάνω αποτελούν μόνο μερικά ερωτήματα που θα πρέπει να μελετηθούν και να απαντηθούν. Το ενδιαφέρον σήμερα μπορεί να εστιάζεται στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, αλλά οι ενεργειακές εξελίξεις στην Ανατολική Θράκη χρίζουν πολλαπλάσιας προσοχής για τα Ελληνικά συμφέροντα.
*Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής.
Πηγές
[1], [2] Selcan Hacaoglu and Brian Swint, “Turkey beating Norway as biggest regional oil driller”, Bloomberg, January 10, 2013
