Του Νίκου Μελέτη
Με ανοικτά χαρτιά θα παιχθεί την Δευτέρα το πρωί η πιο δύσκολη παρτίδα στην Διάσκεψη για το Κυπριακό στο Κραν Μοντάνα της Ελβετίας, καθώς όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, οι δυο κοινότητες και οι τρεις Εγγυήτριες Δυνάμεις θα τοποθετηθούν με συγκεκριμένες προτάσεις στο μείζον ζήτημα της Ασφαλείας.
Κλειδί για την έκβαση της διαπραγμάτευσης αυτής που πρακτικά κρίνει όλη την διαδικασία για την αναζήτηση Λύσης του Κυπριακού αποτελεί η στάση της Τουρκίας όχι μόνο ως Εγγυήτριας αλλά και ως Κατοχικής Δύναμης.
Είναι σαφές ότι εάν δεν υπάρξουν συγκεκριμένες προτάσεις από την Άγκυρα και δεν δοθούν ουσιαστικές διευκρινήσεις στις μέχρι τώρα γενικού περιεχομένου αναφορές του ΥΠΕΞ Μ. Τσαβούσογλου, η Διάσκεψη θα τερματισθεί.
Η ελληνική στρατηγική που δομήθηκε από τον Νίκο Κοτζιά για ανάδειξη της πτυχής της Ασφαλείας και των Εγγυήσεων τελικά οδηγεί σε αυτή την εξέλιξη που θα συμβάλει στην αποκάλυψη των πραγματικών προθέσεων της Τουρκίας.
Ερωτηματικό παραμένει μέχρι ποιου σημείου μπορεί να κινηθεί ο κ. Τσαβούσογλου, ο οποίος ούτε την ισχύ έχει ούτε το πολιτικό βάρος για να διαπραγματευθεί μια τέτοια σημαντική συμφωνία και έτσι εκτιμάται ότι πιθανότατα και η Τουρκία και ο μεσολαβητής Άιντε ίσως επιδιώξουν την διαμόρφωση τουλάχιστον ενός πλαισίου για την διαπραγμάτευση της Ασφαλείας. Κάτι που θα γίνει για πρώτη φορά και θα αποτελέσει έτσι στην συνέχεια τον «καμβά» για την διαμόρφωση Συμφωνίας σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο.
Τα ανοικτά ζητήματα είναι πολλά και κυρίως εάν η Τουρκία αποδεχθεί την κατάργηση των Εγγυήσεων και των παρεμβατικών δικαιωμάτων της.
Η προσπάθεια που καταβάλλεται είναι να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο, που εύσχημα θα αντικαθιστά τις Εγγυήσεις και δεν θα προβλέπει παρεμβατικά δικαιώματα ,ώστε να μπορεί να το αποδειχθεί και η Τουρκία διασώζοντας τα προσχήματα.
Ο κ. Τσαβούσογλου στην διάρκεια των συνομιλιών και των συναντήσεων, άκουσε όλους τους συμμετέχοντες, τον Γ.Γ. του ΟΗΕ Α. Γκουτιέρες, τους εκπροσώπους της Βρετανίας, της Ε.Ε. και φυσικά την Ελλάδα και την Κύπρο να επισημαίνουν ότι δεν μπορεί να διατηρηθούν επεμβατικά δικαιώματα επί μιας χώρας μέλους του ΟΗΕ και της Ε.Ε..
Ο τούρκος υπουργός έδειξε να επιμένει όμως είτε για πλήρη διατήρηση των εγγυήσεων για όλο το επανενωμένο νησί είτε μόνο για το βόρειο τμήμα. Και τα δυο αυτά απορρίφθηκαν αμέσως και από τον Νίκο Κοτζιά ο οποίος σύμφωνα με πληροφορίες εξήγησε ότι στην πρώτη περίπτωση επαναλαμβάνονται απλώς όσα προβλέπονταν με την Συνθήκη Εγγύησης το 1960, που όλοι παραδέχονται ότι πρέπει να αλλάξει, ενώ και η δεύτερη εκδοχή είναι πολύ χειρότερη από την πρώτη καθώς αποτελεί ουσιαστικό διχοτομικό βήμα.
Ο μηχανισμός παρακολούθησης εφαρμογής της Λύσης, που στηρίζεται σε μια πρόταση του Νίκου Κοτζιά μπορεί να αποτελέσει την βάση της συζήτησης, αλλά είναι εξαιρετικά περιπλοκή η διαπραγμάτευση της. Γιατί ο μηχανισμός αυτός θα πρέπει να περιλαμβάνει τις νυν Εγγυήτριες Δυνάμεις (καθώς η Τουρκία θέλει με κάθε τρόπο να εμπλέκεται στην διαδικασία και να μην εμφανισθεί ότι υποχωρεί πλήρως) χωρίς να αναγνωρίζει όμως αποφασιστική αρμοδιότητα σε αυτές. Ο μηχανισμός αυτός θα παρακολουθεί τον τρόπο που εφαρμόζεται η λύση σε όλες τις πτυχές του κυπριακού και θα επιτηρεί σε συνεργασία με εξειδικευμένο οργανισμό την καταγραφή και αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων. Συγχρόνως θα ελέγχει όλα τα ζητήματα και τις ανησυχίες ασφαλείας που θα ανακύπτουν για τις δυο κοινότητες. Παράλληλα θα πρέπει να υπάρξει απόφαση ώστε αυτός ο μηχανισμός να αναφέρεται και με ποιον τρόπο στον ΟΗΕ.
Το θέμα της αποχώρησης των στρατευμάτων είναι εξαιρετικά σημαντικό. Ο κ. Τσαβούσογλου επανέλαβε μέχρι τώρα αρκετές φορές στην Διάσκεψη ότι η Τουρκία είναι έτοιμη για δραστική μείωση των δυνάμεων της. Όμως δεν απάντησε τουλάχιστον μέχρι τώρα στις ερωτήσεις και του Ν. Κοτζιά τι ακριβώς εννοεί με το «δραστική». Όπως σχολίασε ο Υπουργός εξωτερικών «μπορείς να αποσύρεις 1000 άνδρες οπλισμένους με μαχαίρια, αλλά να αφήσεις έναν με μια ατομική βόμβα». Έχει σημασία πόσοι, ποιοι και πότε φεύγουν.
Γιατί ακριβώς θα πρέπει να υπάρχει αντικειμενική καταγραφή (κάτι που φαίνεται ότι μπορεί να αποδεχθεί η Τουρκία) των δυνάμεων και του οπλισμού που διαθέτει σήμερα στο νησί. Και κατόπιν να υπάρξει άμεση αποχώρηση σημαντικού μέρους των τουρκικών δυνάμεων και πρόβλεψη ενός εύλογου χρονοδιαγράμματος για την αποχώρηση πλήρως μέχρι και του τελευταίου στρατιώτη.
Η Τουρκία επιμένει στην λογική της διατήρησης μιας σημαντικής δύναμής για τουλάχιστον 15 χρόνια και επανεξέταση τότε εάν θα φύγει ο κατοχικός στρατός η όχι.
Αυτό είναι κάτι που απορρίπτουν Αθήνα και Λευκωσία καθώς επιμένουν σε μικρότερο χρονοδιάγραμμα (που το περισσότερο που θα μπορεί να καλύψει είναι 1,5 θητεία προέδρου στο επανενωμένο κράτος) και καταληκτική ημερομηνία πλήρους αποχώρησης αποφασισμένη από τώρα.
Καθώς ο κ. Τσαβούσογλου επιχειρεί να προκαλέσει σύγχυση στην συζήτηση κάνοντας λόγο για αποχώρηση τουρκικών και ελληνικών δυνάμεων, ο Ν. Κοτζιάς εξήγησε ότι τα κατοχικά στρατεύματα είναι εντελώς διαφορετικό θέμα, από την ελληνική και στρατιωτική δύναμη (960 και 650 στρατιωτών αντίστοιχα) που προβλέπονταν από τις Συνθήκες Εγγύησης και Συμμαχίας του 1960. Εάν φθάσουμε σε αυτό το σημείο τότε οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας μπορούν να συμφωνήσουν στην ταυτόχρονη μείωση ή και πλήρη αποχώρηση των δυο αυτών στρατιωτικών μονάδων.
Στο πλαίσιο αυτής της ιδιαίτερα δύσκολης και περίπλοκης διαπραγμάτευσης παραμένει ανοικτό το τι θα σκύβει με τα ανταλλάγματα που ζητά η Τουρκία στις εσωτερικές πτυχές του Κυπριακού (που διαπραγματεύονται οι κ. Αναστασιάδης και Ακιντζί ) κυρίως την κατοχύρωση των 4 ελευθέριων για τους τούρκους πολίτες , την εκ περιτροπής Προεδρία αλλά και την αποτελεσματική συμμετοχή. Η τελευταία αναφέρεται στην ύπαρξη δικαιώματος βέτο σε κάθε βαθμίδα της κυβέρνησης και της διοίκησης από τους Τουρκοκυπρίους καθώς θα απαιτείται για τις αποφάσεις τουλάχιστον μια τουρκοκυπριακή ψήφος.
Σε ότι αφορά τις 4 Ελευθέριες δεν είναι καθόλου εύκολο να ικανοποιηθεί η απαίτηση της Τουρκίας καθώς προσκρούει και σε βασικούς ευρωπαϊκούς κανόνες, μια και η διαδικασία αυτή πιθανότατα θα απαιτήσει και έγκριση από τα εθνικά κοινοβούλια των χωρών μελών της Ε.Ε… Σε ότι αφορά τα υπόλοιπα ανταλλάγματα που ζητά η Τουρκία είναι σαφές ότι θα βαρύνουν πάρα πολύ το κλίμα εάν τελικά μια τέτοια συμφωνία οδηγηθεί σε δημοψήφισμα…
