(Φωτ.: Anadolu Agency / Contributor/ Getty Images/ Ideal Image. O Πρόεδρος της Συρίας, Bashar al-Assad, στο Κρεμλίνο, πριν τη συνάντησή του με τον Ρώσο Πρόεδρο, Vladimir Putin. Σήμερα ο Assad παρακολουθεί με ικανοποίηση τις ξένες στρατιωτικές παρεμβάσεις που πλέον στοχεύουν τους αντιπάλους του (μετριοπαθείς και τζιχαντιστές), έχοντας μάλιστα στο πλευρό του τις δυνάμεις της επανακάμψασας Ρωσίας.
Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*
Ένα τροχαίο ατύχημα ανέτρεψε τη προσχεδιασμένη διαδοχή του τότε Προέδρου Hafez al-Assad και οδήγησε τον δευτερότοκο υιό του, ειδικευόμενο οφθαλμίατρο Bashar al-Assad, από την ιατρική σχολή Western Eye του Λονδίνου στη στρατιωτική σχολή της Χομς και μετά στην ανάληψη της εξουσίας της Συρίας (2000).
Ο νέος Πρόεδρος ξεκίνησε την πορεία του με ελπιδοφόρα ανοίγματα στην πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας και με ψήγματα φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος. Όμως, τα απόνερα της αραβικής άνοιξης, η οικονομική δυσπραγία, η συνεχιζόμενη διαφθορά και η σκληρότητα του καθεστώτος οδήγησαν το 2011 σε μια εξέγερση που σύντομα μετατράπηκε σε ανελέητο εμφύλιο πόλεμο. Το καθεστώς του Bashar al-Assad επέδειξε τρομερή αντοχή στη διεθνή απομόνωση και στα πλήγματα που δέχθηκε στο εσωτερικό της χώρας αντιμετωπίζοντας τους αντιπάλους του (πολίτες της Συρίας και ξένους) με τρομερή σκληρότητα αλλά και επιδέξιους πολιτικούς ελιγμούς.
Μέχρι τελικής πτώσεως αναμέτρηση, αδιαφορώντας για τις απώλειες
Ενώ τα γειτονικά προσωποπαγή δικτατορικά καθεστώτα κατέρρεαν το ένα μετά το άλλο, με μικρότερη ή μεγαλύτερη αντίσταση, ο Bashar al-Assad επέλεξε την οδό της μέχρι τελικής πτώσεως αναμέτρησης, αδιαφορώντας για τις απώλειες. Αξιοσημείωτη η αντοχή του στις επιτυχίες των αντιπάλων στα πεδία των μαχών, παρά το σημαντικό περιορισμό της ελεγχομένης από το καθεστώς επικράτειας. Ακόμη όμως μεγαλύτερη η ικανότητα του να προβάλει (με αρκετή αξιοπιστία) τη διατήρηση του καθεστώτος του ως τη βέλτιστη εναλλακτική λύση στην επικράτηση των ακραίων ισλαμιστικών στοιχείων. Με ένα ανεπτυγμένο πολιτικό αισθητήριο, κατόρθωσε, την ύστατη στιγμή, να αποφύγει μια δυτική στρατιωτική εμπλοκή για καταστροφή του χημικού του οπλοστασίου. Σήμερα μάλιστα παρακολουθεί με ικανοποίηση τις ξένες στρατιωτικές παρεμβάσεις που πλέον στοχεύουν τους αντιπάλους του (μετριοπαθείς και τζιχαντιστές), έχοντας μάλιστα στο πλευρό του τις δυνάμεις της επανακάμψασας Ρωσίας. Εκμεταλλευόμενος την κατάσταση, εξαπέλυσε φέτος μια μεθοδική και προσεκτική αντεπίθεση για ανακατάληψη βασικών πόλεων και περιοχών που απώλεσε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Η προώθηση όμως συνοδεύεται από ανελέητους βομβαρδισμούς, ρεβιζιονιστικές συμπεριφορές, ανθρωπιστική κρίση και δημιουργία νέων προσφυγικών ροών.
Πρόθυμος να συμμετάσχει στις διεθνείς διαπραγματεύσεις
Ο επιδέξιος όμως οφθαλμίατρος έχει διακρίνει ότι η επιβίωση του δεν εξασφαλίζεται μόνο με στρατιωτικές επιτυχίες αλλά από ένα συνδυασμό ισχύος και συνδιαλλαγής. Αυτήν την πορεία προσπαθεί να ακολουθήσει εμφανιζόμενος ταυτόχρονα πρόθυμος να συμμετάσχει (χωρίς να θέτει μαξιμαλιστικούς όρους) στις διεθνείς διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Συρίας. Κατανοεί ότι η παρούσα χρονική συγκυρία τον ευνοεί όχι μόνο στα πεδία των μαχών αλλά και στους χώρους των διαπραγματεύσεων. Γνωρίζει όμως και την αποδυναμωμένη κατάσταση των στρατευμάτων του, από άποψη προσωπικού, εξοπλισμού και ηθικού (μετά από πενταετή σκληρό αγώνα) καθώς και τα όρια της εμπλοκής των συμμάχων του (Ρώσων, Ιρανών, Hezbollah).
Παραμονή στην εξουσία, έστω και σε... μια άλλη Συρία
Η ενδυνάμωση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας και τα κύματα των προσφύγων προς την Ευρώπη αποδεικνύονται ίσως οι καλύτεροι σύμμαχοι του. Αμήχανη η Δύση έχει πλέον αποδεχθεί απρόθυμα τη συμμετοχή του καθεστώτος του Bashar al-Assad στις διαπραγματεύσεις, γεγονός που μάλλον οδηγεί και στην αναγνώριση του ρόλου του σε μια μεταπολεμική Συρία. Πιθανόν η Συρία να μην αποκτήσει ποτέ την ενιαία μορφή που διέθετε πριν το 2011, γεγονός που μάλλον λίγο ενδιαφέρει τον Πρόεδρο, που επιζητά την παραμονή στην εξουσία έστω και σε μια τεμαχισμένη χώρα. Στην προσπάθεια αυτή στηρίζεται στην αναγκαστική υποστήριξη των Αλαουιτών και επιζητά την ταύτιση των συμφερόντων επιβίωσης και προνομίων τους με τη δική του διατήρηση στην εξουσία. Σίγουρα η πολιτική του «όραση» διαβλέπει και τους κινδύνους από ενδεχόμενη μελλοντική εγκατάλειψη του από τους σημερινούς συμμάχους στα πλαίσια μιας συμβιβαστικής λύσεως και εργάζεται αθόρυβα να αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
«Παράθυρο» για συμβιβαστική λύση
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το καθεστώς είναι η υιοθέτηση μαξιμαλιστικών στόχων και η επίδειξη αδιαλλαξίας έναντι της διεθνούς κοινότητας ή ακόμη χειρότερα η πρόκληση της με τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου αδιακρίτως κατά αμάχων και μαχίμων. Σίγουρα, ο εμφύλιος πόλεμος (με εθνοτική και θρησκευτική διάσταση) έχει απελευθερώσει τα χειρότερα ένστικτα όλων των πλευρών, η επίδειξη όμως αυτοσυγκράτησης ίσως είναι η καλύτερη πολιτική που μπορεί να υιοθετήσει το καθεστώς. Η πολιτική αυτή θα διευκολύνει άλλωστε και τους βασικούς του συμμάχους και θα περιορίσει τις αντιρρήσεις και περιθώρια ελιγμών των αντιπάλων του. Σήμερα, μετά από 5 σχεδόν χρόνια σκληρών συγκρούσεων, οι εξελίξεις φαίνεται να ευνοούν το καθεστώς και να δημιουργούν ένα «παράθυρο» για την επίτευξη μιας συμβιβαστικής λύσεως. Αρκεί ο ειδικευόμενος οφθαλμίατρος να διακρίνει ευκρινώς και ρεαλιστικά και επιδεικνύοντας μετριοπάθεια να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία και να μην επαναλάβει τα λάθη των Σερβοβοσνίων του 1995.
Να επισημάνουμε ότι οποιαδήποτε συμφωνία και εάν επιτευχθεί δεν σημαίνει και τον τερματισμό των συγκρούσεων, καθόσον τα εξτρεμιστικά ισλαμιστικά στοιχεία θα συνεχίσουν τον αγώνα για την εγκαθίδρυση του «χαλιφάτου». Απλά μια ανακωχή και προσωρινή διευθέτηση θα απαλύνουν την ανθρωπιστική κρίση, θα περιορίσουν τις απώλειες και ίσως επιτρέψουν τη δημιουργία ενός συνασπισμού που θα προσπαθήσει να εκριζώσει το «ισλαμικό κράτος» από την περιοχή. Ακόμη όμως και αυτό να συμβεί, ο ισλαμικός εξτρεμισμός μάλλον θα μεταφερθεί σε κάποια άλλη γωνία του κόσμου, όπου ένα ακόμη failed state προετοιμάζει το έδαφος και τις συνθήκες για την ανάπτυξη του.
* Ο κ. Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι Υποστράτηγος (εα), Πτυχιούχος του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου και κάτοχος Μεταπτυχιακού στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ) και Συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ). Διαλέκτης στη Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ).
