Του Δημήτρη Τσαϊλά*
Οι εντάσεις και συγκρούσεις της δεκαετίας του 1990 στα Βαλκάνια ήταν μια μακρινή ανάμνηση μέχρι εχτές ή τουλάχιστο θα λέγαμε ότι «ευρίσκοντο σε γεωπολιτική ύπνωση». Η κρίση στην Ουκρανία, η Ρωσική επέμβαση και κυρίως η τρομερή εμφύλια διαμάχη στη Συρία είχαν απομακρύνει τα Βαλκάνια από την ημερήσια διάταξη.
Εν τούτοις το ενδεχόμενο μιας νέας Βαλκανικής κρίσεως στην περιοχή αυξάνεται καθώς ξεσπάνε εντάσεις που πιθανώς να επιβάλουν σύντομα νέες απαιτήσεις στην πολιτική ατζέντα των ΗΠΑ σε μια εποχή που η Ουάσιγκτον είναι απασχολημένη με μια ταραγμένη πολιτική μετάβαση και είναι περισσότερο επικεντρωμένη στα εσωτερικά ζητήματα παρά τα προβλήματα στο εξωτερικό των συνόρων τους.
Τι φταίει;
Η αναδυόμενη Βαλκανική κρίση είναι το αποτέλεσμα της αποτυχίας των χωρών της περιοχής να επιτύχουν εμβάθυνση των δημοκρατικών διαδικασιών μετά από τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας ή καλύτερα την κατάρρευση του κουμμουνισμού. Οι πολιτικοί θεσμοί παραμένουν αδύναμοι, η διαφθορά είναι ενδημική και ο εθνικισμός είναι διάχυτος. Πολιτικές εντάσεις έχουν κορυφωθεί στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο, που ήταν τα κύρια κέντρα των συγκρούσεων στον πόλεμο του 1990, επίσης υπάρχει κλιμάκωση στις πολιτικές διαφορές στη πΓΔΜ, τη Σερβία και τη Κροατία. Τα προβλήματα αυτά φέρνουν τη Ρωσία στο επίκεντρο καθώς αξιοποιεί τη πολιτική επιρροή της στα Βαλκάνια. Η κατάσταση γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη, καθώς υφίσταται ένας αυξανόμενος κίνδυνος ριζοσπαστικοποίησης που απειλεί τόσο την ασφάλεια των εύθραυστων Βαλκανικών κρατών όσο και τη σταθερότητα της Ευρώπης στο σύνολό της.
Προσοχή στα Βαλκάνια!!!
Οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στα Βαλκάνια οδήγησαν την ΕΕ να επικεντρώσει εκ νέου την προσοχή της στην περιοχή. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων απέδειξαν ότι δεν προσπαθούν να αγκαλιάσουν και να εφαρμόσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα τους φέρει πλησιέστερα προς την ένταξη στην ΕΕ. Επίσης τα ξεσπάσματα των πολιτικών εντάσεων στην πΓΔΜ, την Αλβανία και τη Σερβία απεικονίζουν με σαφήνεια τις ανησυχητικές τάσεις της περιφέρειας με τις δηλητηριώδεις εθνικιστικές παρορμήσεις και την εκτεταμένη διαφθορά που παρουσιάζουν οι κυβερνήσεις τους.
Θυμηθείτε την αποτυχία των Σκοπίων να σχηματίσουν κυβέρνηση για τέσσερις μήνες μετά τις εκλογές που διεξήχθησαν το Δεκέμβριο του 2016. Αυτές οι καταστάσεις δηλώνουν αυξανόμενα σημάδια μιας πολιτικά διαιρεμένης κοινωνίας. Ομοίως, στο Βελιγράδι, ο νεοεκλεγέντας Πρόεδρος (και απερχόμενος Πρωθυπουργός Vucic) κατάφερε να συγκεντρώσει την εξουσία στα χέρια του κόμματός του, παραβλέποντας την αντίθεση εναντίον του. Τέλος, στα Τίρανα, μεταξύ του κυβερνώντος κόμματος και της αντιπολίτευσης (η οποία αρχικά απαίτησε την παραίτηση της κυβέρνησης για τις κατηγορίες ότι δεν θα διεξάγουν ελεύθερες εκλογές) έγιναν τόσο έντονες ώστε τους οδήγησε σε πολιτικό αδιέξοδο διάρκειας τριών μηνών η οποία έθεσε σε κίνδυνο τις γενικές εκλογές.
Ακόμα, η πορεία προς την εδραίωση της δημοκρατίας στα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων παραμένει μια μακρά και επίπονη διαδικασία. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων βρίσκονται στο χείλος της κατάρρευσης ή της βίας. Δεν είναι κάτι νέο στην περιοχή, τα βασικά εσωτερικά προβλήματα και οι πολιτικές συγκρούσεις. Προς το παρόν, η διεθνής πίεση έχει επιτύχει την πρόληψη της εκδήλωσης ενός πολιτικού εγκλήματος στην Αλβανία, και προσπαθεί απεγνωσμένα να τερματίσει το «Μακεδονικό μοντέλο» της πΓΔΜ, όπου φαίνεται η κυβέρνηση Zaev να έχει λάβει κάποια βήματα για να σπάσει ο φαύλος κύκλος των προηγούμενων ετών. Εν τω μεταξύ, στη Σερβία, η αντιπολίτευση εξακολουθεί να κερδίζει έδαφος, αλλά δεν έχει τη δυναμική να καταβάλει την εξουσία του Βούτσιτς. Εάν οι πολιτικοί φορείς δεν προβούν σε απτά βήματα προς την κατεύθυνση της μεταρρύθμισης οι συνεχιζόμενες ελλειπτικές τάσεις δεν θα είναι αποτελεσματικές και η πολιτική αστάθεια θα μπορούσε για μια ακόμη φορά να διαταράξει την περιοχή.
Βαλκανικό ντόμινο ή Βαλκανική φούσκα, τα Σκόπια;
Όσον αφορά το ζήτημα του ονόματος της πΓΔΜ που αφορά άμεσα το εθνικό μας συμφέρον οι κυβερνήσεις των Σκοπίων, έχουν αποδείξει μια ασυνέπεια και ότι δεν είναι ένας αξιόπιστος εταίρος καθώς αφήνεται να μας κάνει ιστορική παρενόχληση για χάρη κυρίως των οικονομικών συμφερόντων των ισχυρών. Είτε πρόκειται για την οικοδόμηση ισχυρών σχέσεων με τους υπάρχοντες δυτικούς εταίρους της, είτε για να εξερευνήσει μια πλατειά λεωφόρο συνεργασίας με τη Ρωσία ή τη Κίνα, τίποτα πραγματικά δεν αναμένεται να αλλάξει, καθώς δεν έχει σημασία σε ποιά σφαίρα επιρροής υποτάσσεται. Ωστόσο, λόγω των πολιτικών αναταράξεων και των προσπαθειών των τελευταίων δύο ετών, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ και μερικών άλλων δυτικών χωρών που επέτυχαν την αλλαγή του καθεστώτος, υπάρχει μια εύλογη πιθανότητα ότι η πΓΔΜ θα μπορούσε υπεύθυνα «να καλύψει τα νώτα της» με πορεία προς την ΕΕ και το ΝΑΤΟ αφού πρώτα επιλυθεί η εκκρεμής διαφορά ονομασίας με την Ελλάδα. Στην πραγματικότητα, λόγω του επίπλαστου “Μακεδονισμού” μάλλον είναι πιο πιθανό να εισέλθουν στη ρωσική πολυπολική σφαίρα επιρροής, με τη προϋπόθεση ότι οι ΗΠΑ θα θελήσουν να στερεώσουν μια σχετική συμφωνία με τον Πούτιν. Μέχρι στιγμής πάντως δεν διακρίνεται μια τέτοια συμφωνία.
Συμπεράσματα
Με αυτά που συμβαίνουν, διαφαίνεται ότι η συνολική κατάσταση στα Βαλκάνια, είναι σαν ένα καζάνι που σιγοβράζει. Υπάρχουν εντάσεις και επεισόδια, ενώ η οικονομική κατάσταση είναι τουλάχιστον δύσκολη. Η αυξημένη επιρροή της Ρωσίας δεν είναι τόσο, αποτέλεσμα της αύξησης της ρωσικής επιθετικότητας όπως αφήνουν να εννοηθεί οι Δυτικοί εμπειρογνώμονες, αλλά ο εφησυχασμός και η χρόνια απομάκρυνση της ΕΕ και των ΗΠΑ, οι οποίοι είναι πολύ απασχολημένοι με την αντιμετώπιση των δικών τους φαντασμάτων. Η Δύση μάλλον θα πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά, αλλά το τελευταίο πράγμα που οι λαοί των Βαλκανίων χρειαζόμαστε είναι ένα μάτσο από αιμοδιψείς «ειδικούς διαμεσολαβητές», πρόθυμους να ξανα-ανάψουν τις φλόγες του πολέμου για τη διασκέδαση τους και τα οικονομικά οφέλη, όπως άλλωστε έκαναν το 90.
* Ο κ. Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υποναύρχος ε.α. ΠΝ.
