Του Κωνσταντίνου Λεντάκη*
Οι επιθέσεις ισλαμιστών σε τρεις διαφορετικές χώρες της Ευρώπης μέσα σε ένα τριήμερο εγείρουν το ερώτημα του αν θα μπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί και στην Ελλάδα και εφόσον θεωρήσουμε την απάντηση καταφατική, τότε πως αντιμετωπίζεται; Στο πρώτο σκέλος θα εξεταστούν οι επιθέσεις της προηγούμενης βδομάδας και στο δεύτερο σκέλος οι τρόποι αντιμετώπισης της Ισλαμικής Τρομοκρατίας, αλλά και κάποιες πολιτικές προτάσεις που φαίνεται να έχουν απήχηση στους πολίτες τελευταία.
Οι επιθέσεις
Οι τρομοκράτες στην Ισπανία αρχικά σχεδίαζαν να εκτελέσουν μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων, με πρώτο στόχο την καταστροφή του διάσημου ναού Sagrada Familia σχεδιασμένο από τον καταλανό αρχιτέκτονα Antoni Gaudi, δεύτερο στόχο την πολυσύχναστη συνοικία Las Ramblas και με τρίτο στόχο το λιμάνι της Βαρκελώνης. Όμως οι Μαροκινής καταγωγής τρομοκράτες αντί να ανατινάξουν τον περίφημο ναό κατέστρεψαν το σπίτι που χρησιμοποιούσαν ως καταφύγιο τους κατά την κατασκευή των εκρηκτικών υλών και τουλάχιστον ένας από αυτούς έχασε την ζωή του. Μετά από αυτό το φιάσκο, οι υπόλοιποι τρομοκράτες αντιλήφθηκαν ότι πολύ σύντομα οι Ισπανικές υπηρεσίες ασφαλείας θα τους εντόπιζαν και για αυτό κατέφυγαν στις 17 και 18 Αυγούστου σε επιθέσεις με οχήματα εναντίον πεζών στην Βαρκελώνη και την Καμπρίλς. Οι επιθέσεις τους άφησαν 15 νεκρούς και πάνω από 120 τραυματίες, ενώ όλοι οι τρομοκράτες έχουν πλέον συλληφθεί ή σκοτωθεί.
Την Παρασκευή 18 Αυγούστου, ένας δεκαοχτάχρονος Μαροκινός εξαπέλυσε τρομοκρατική επίθεση στην πόλη Τούρκου της Φινλανδίας οπλισμένος με μαχαίρι. Ο Μαροκινός τρομοκράτης δολοφόνησε δυο γυναίκες και τραυμάτισε άλλους οκτώ ανθρώπους κατά την επίθεση του, ενώ φώναζε την Ισλαμική πολεμική ιαχή «ο Θεός είναι μεγάλος». Στην πόλη Σουργκούτ της Ρωσίας το Σάββατο 19 Αυγούστου ένας Ρώσσος διεξήγαγε παρόμοια δημόσια επίθεση, τραυματίζοντας επτά πολίτες πριν τον σκοτώσουν αστυνομικές δυνάμεις. Παρότι το Ισλαμικό Κράτος έχει αναλάβει την ευθύνη της επίθεσης, οι Ρωσικές τοπικές αρχές εξετάζουν το ενδεχόμενο ο δράστης να εκτέλεσε την επίθεση λόγω ψυχικής νόσου.
Ενώ οι επιθέσεις στην Ισπανία ήταν μέρος οργανωμένου και πολύπλοκου σχεδίου από ομάδα τρομοκρατών που σχεδίαζαν καιρό επιθέσεις που θα είχαν μεγάλο αριθμό νεκρών και θα προκαλούσαν την μέγιστη δυνατή εντύπωση στην κοινή γνώμη, οι επιθέσεις στην Φινλανδία και την Ρωσία εκτελέστηκαν από δυο νεαρούς άνδρες χωρίς καμία προετοιμασία. Τέτοιου είδους τρομοκράτες ονομάζονται μοναχικοί λύκοι (lone wolves) και είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπισθούν εγκαίρως από τις δυνάμεις ασφαλείας. Μέχρι την επίθεση στην Νίκαια το 2016 η δεύτερη κατηγορία θεωρούνταν λιγότερο αποτελεσματική, αλλά από την στιγμή που ένας μοναχικός τρομοκράτης οδηγώντας μια νοικιασμένη νταλίκα σκότωσε 86 ανθρώπους και τραυμάτισε άλλους 303, έγινε αντιληπτό ότι υπάρχει ένας αποτελεσματικός και εύκολος τρόπος τρομοκρατικών επιθέσεων, που έχουν αποπειραθεί να μιμηθούν και άλλοι έκτοτε. Για ποιο λόγο ένας επίδοξος τρομοκράτης να κάτσει να μάθει πως να κατασκευάζει από μόνος του εκρηκτικούς μηχανισμούς, ενώ μπορεί ξαφνικά να στρέψει το όχημα του εναντίον ανυποψίαστων πεζών.
Η Ισλαμική τρομοκρατία
Σωστά ειπώθηκε από ειδικούς ότι είναι θέμα χρόνου να συμβεί μια παρόμοια τρομοκρατική επίθεση στην Ελλάδα. Οι καλές σχέσεις της Ελλάδας με τις Αραβικές χώρες δεν την προστατεύουν από βίαιους Σουνίτες. Εκείνο που στοχεύουν οι Ισλαμιστικές Σουνιτικές οργανώσεις είναι την επιβολή της Σαρία και η εξάπλωση του Σουνιτικού Ισλάμ, όχι να εκδικηθούν για την αποικιοκρατία ή την υποστήριξη προς το Ισραήλ όπως φαντάζονται Έλληνες πολιτικοί.
Το 2014 το Ισλαμικό Κράτος έγινε η πιο δημοφιλής εξτρεμιστική οργάνωση του Σουνιτικού Ισλάμ, εκτοπίζοντας την αλ Κάιντα στην δεύτερη θέση. Το Ισλαμικό Κράτος στην Δύση ενδιαφέρεται κυρίως να προκαλεί εντυπώσεις και για αυτό έχει καλέσει όλους τους Σουνίτες μουσουλμάνους που ασπάζονται την ακραία του ιδελογία να διεξάγουν επιθέσεις εναντίον Δυτικών όπου βρίσκονται και με όποια μέσα κατέχουν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των τρομοκρατικών επιθέσεων από μοναχικούς λύκους που χρησιμοποιούν «πρωτόγονα μέσα» (π.χ. μαχαίρια ή οχήματα αντί για εκρηκτικές ύλες και αυτόματα όπλα). Δυστυχώς, το Ισλαμικό Κράτος εξαρχής περιλάμβανε την Ελλάδα στους στόχους του και μόνο από τύχη η χώρα έχει διαφύγει των επιθέσεων του. Οι τρομοκράτες του Bataclan είχαν επιστρέψει στην Δυτική Ευρώπη από την Συρία μέσω της Ελλάδας, αν ήθελαν θα μπορούσαν με μεγάλη άνεση να είχαν εξαπολύσει την επίθεση τους στην Αθήνα αντί για το Παρίσι.
Η εγχώρια ασφάλεια
Το ότι η Ελλάδα, εν αντιθέσει με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν έχει λάβει αυστηρά μέτρα ασφαλείας στις τοποθεσίες που είναι γεμάτες ξένους τουρίστες δείχνει ότι η σημερινή κυβέρνηση δεν αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο που διατρέχει η χώρα. Σε πρωτεύουσες σαν τις Βρυξέλλες, το Παρίσι και την Ρώμη είναι τοποθετημένοι σε κομβικά σημεία και στους σταθμούς του μετρό πάνοπλοι επαγγελματίες στρατιώτες για να παρέχουν στρατιωτική δύναμη πυρός αν συμβεί τρομοκρατική επίθεση. Αυτό το μέτρο ασφαλείας είχε εισαχθεί από την κυβέρνηση Μπερλουσκόνι στην Ιταλία το 2008 και είχε χαρακτηριστεί γραφικό, αλλά μετά τις αλγεινές τρομοκρατικές επιθέσεις στο περιοδικό Charlie Hebdo και στο θέατρο Bataclan στο Παρίσι το 2015 η παρουσία ένοπλων επαγγελματιών στρατιωτών σε αστικά κέντρα έχει παγιωθεί ως αναγκαίο μέσο για την εγχώρια ασφάλεια (domestic security).
Εξίσου σημαντικό μέσο για την εξασφάλιση της εγχώρια ασφάλειας για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ο καλύτερος συντονισμός μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας τους και η πιο ελεύθερη διακίνηση πληροφοριών (intelligence sharing) μεταξύ τους. Ένας από τους λόγους για τους οποίους η επίθεση στο θέατρο Bataclan το 2015 δεν έγινε αντιληπτή από τις από τις Γαλλικές μυστικές υπηρεσίες, ήταν, επειδή οργανώθηκε εκτός Γαλλίας, για την ακρίβεια η επίθεση σχεδιάστηκε στις Βρυξέλλες. Λόγω της έλλειψης συνεργασίας μεταξύ τους οι Βέλγικες και Γαλλικές υπηρεσίες ασφαλείας δεν εντόπισαν την τρομοκρατική ομάδα που οργάνωνε επιθέσεις στο Παρίσι από τις Βρυξέλλες. Αν δε βελτιωθεί άμεσα η συνεργασία μεταξύ των Ευρωπαϊκών υπηρεσιών ασφαλείας ή ακόμα καλύτερα αν δε δημιουργηθεί μια ενιαία Ευρωπαϊκή υπηρεσία πληροφοριών και ασφάλειας κατά το πρότυπο του FBI, τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα έχουν μειωμένες δυνατότητες αντιμετώπισης της Ισλαμικής τρομοκρατίας.
Η διάσταση της εξωτερικής πολιτικής
Η εγκατάσταση επαγγελματιών στρατιωτών σε αστικά κέντρα και η κοινή βάση πληροφοριών ωστόσο, δεν είναι τα μόνα μέσα αντιμετώπισης της Ισλαμικής τρομοκρατίας. Η ΕΕ έχει τη δυνατότητα και οφείλει να αναλάβει έναν πιο κεντρικό ρόλο στην εξωτερική ασφάλεια. Από την λήξη του Ψυχρού Πολέμου μέχρι σήμερα βασιζόταν στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ για την διατήρηση της σταθερότητας και της ασφάλειας στο εγγύς εξωτερικό. Αυτή η πολιτική του να να μεταθέτει η ΕΕ την ασφάλεια της στις ΗΠΑ έχει αποδειχτεί από την αρχή της δεκαετίας, ότι ενέχει ρίσκο. Η απόφαση της κυβέρνησης Obama να αποσύρει πλήρως τα Αμερικανικά στρατεύματα από το Ιράκ το 2011 οδήγησαν στην άνοδο του Ισλαμικού Κράτους. Η απουσία της δυναμικής παρουσίας της ΕΕ στο θέμα της ασφάλειας και σταθερότητας εκτός των συνόρων της επέτρεψε την επέκταση του Ισλαμικού Κράτους στην Συρία και στην Λιβύη, δυο χώρες που βρίσκονται στην περιφέρεια της Ευρώπης.
Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν επαναπροσδιορίσει την περιφέρεια της, που αυτή τη στιγμή είναι de facto οι χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και τα κράτη του Λεβάντε θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει αέναες εισροές μεταναστών τους οποίους χρησιμοποιούν οι τρομοκράτες για να διεισδύσουν στις Ευρωπαϊκές χώρες χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Δημιουργώντας ειδικές σχέσεις συνεργασίας με τα πραγματικά κράτη της περιφέρειας της, η ΕΕ θα μπορέσει να δημιουργήσει ένα περιβάλλον ασφάλειας τριγύρω της και πιο σταθερά κράτη στα σύνορα της. Αυτό τονίζεται επειδή οι περισσότερες τρομοκρατικές επιθέσεις από ισλαμιστές στα Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη έχουν διεξαχθεί κυρίως από άτομα με προέλευση ή καταγωγή από τις εν λόγω χώρες. Η άμεση συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών μεταξύ των Ευρωπαϊκών κρατών-μελών και των περιφερειακών κρατών θα αύξανε ασύγκριτα τις Ευρωπαϊκές δυνατότητες εγχώριας ασφάλειας, θα έλεγχε το χάος στο εξωτερικό και θα κατέτασσε την ΕΕ σε έναν παράγοντα σταθερότητας, από το κατά φαντασίαν Ευρωπαϊκό οχυρό που είναι σήμερα.
Οι πολιτικές προτάσεις για την επίλυση της Ισλαμικής τρομοκρατίας
Μεσαιωνικού τύπου αντιλήψεις ότι αν απαγορευτεί το κρέας χαλάλ ή αν η Ευρώπη γίνει ένα Χριστιανικό φρούριο θα προστατευτούν καλύτερα οι Ευρωπαίοι πολίτες, αρχίζουν να γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς στην Ελλάδα λόγω του ότι εκφράζονται από αρχηγούς κομμάτων, αλλά αυτές οι ιδέες δεν έχουν σχέση με τις απαιτήσεις της ασφάλειας του 21ου αιώνα και φανερώνουν πλήρη άγνοια των εξελίξεων στον εν λόγω τομέα. Ο κ. Τζήμερος αφιέρωσε μια παράγραφο περιγράφοντας γλαφυρά τον μαρτυρικό τρόπο με τον οποίο πεθαίνουν τα ζώα στα σφαγεία για χαλάλ. Όμως το κρέας χαλάλ δεν προέρχεται αναγκαστικά από ζώα που έχουν σφαχτεί χωρίς αναισθησία, το 90% των σφαγείων χαλάλ στην Βρετανία αναισθητοποιούν τα ζώα πριν την σφαγή τους σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες. Ωστόσο, πρέπει να παρατηρηθεί ότι είναι πολύ περίεργο που κάποιος έγραψε ότι θα εξαφανιστούν οι Ισλαμιστές τρομοκράτες στην Ευρώπη αν απαγορευτεί το κρέας της αρεσκείας τους και βρέθηκαν ανθρώποι να συμφωνούν μαζί του. Όσο για το επιχείρημα του προέδρου της Νέας Δεξιάς κ. Κρανιδιώτη ότι μόνο αν γίνει η Ευρώπη ένα χριστιανικό φρούριο θα μπορεί να αντιπαραταχθεί στους βίαιους ισλαμιστές, φαίνεται να αγνοείται το γεγονός ότι δε ζούμε πλέον στο 10 αιώνα μ.Χ. και η Δυτική Ευρώπη κατοικείται κυρίως από άθεους. Η Ρωσία στην οποία η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι χριστιανοί ορθόδοξοι μαστίζεται εδώ και τρεις δεκαετίες από την οργανωμένη Ισλαμική τρομοκρατία. Η έλλειψη σεβασμού προς τις μειονότητες και η προσήλωση στον χριστιανισμό δεν έχουν δώσει κανένα πλεονέκτημα στην Ρωσική κοινωνία ως προς την αντιμετώπιση των Ισλαμιστών, καθότι αντιμετωπίζει πολύ πιο σοβαρό πρόβλημα τρομοκρατίας από ότι η ΕΕ και δεν έχει καταφέρει τίποτα περισσότερο από την Δύση στην αντιμετώπιση του.
Για την αντιμετώπιση της Ισλαμικής τρομοκρατίας η Ενωμένη Ευρώπη χρειάζεται να βασίζεται στην συνεργασία με τις μουσουλμανικές της κοινότητες και με τους μουσουλμάνους γείτονες της, όχι την εκδίωξη των μειονοτήτων της, την απομόνωση από τις Μουσουλμανικές χώρες και την αντίληψη ότι η Ρωσία του Putin είναι πρότυπο ασφαλείας για δημοκρατικά κράτη.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Λεντάκης σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης και ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στις κλασσικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Σήμερα είναι διδάκτορας του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου και το 2014 διετέλεσε ειδικός σύμβουλος των υπουργών Αβραμόπουλου και Δένδια.
