Του Νίκου Μελέτη
Πριόνισμα του erga omnes μέσω περίπλοκων και ανοικτών μεταβατικών περιόδων, αναγνώριση της «μακεδονικής γλώσσας και μακεδονικής εθνικότητας», με παραπομπή σε άρθρο της συμφωνίας για… διαφορετική ερμηνεία του όρου «Μακεδονία» με ταυτόχρονη πάντως πρόβλεψη της γενικής χρήσης του νέου ονόματος «Βόρεια Μακεδονία» όταν τεθεί η συμφωνία σε ισχύ, και άρθρα για την συνταγματική αλλαγή στη γειτονική χώρα, την αντιμετώπιση των αλυτρωτισμών και των σωβινισμών και από τις «δυο πλευρές» η συμφωνία Τσίπρα-Ζάεφ που δημοσιοποιήθηκε χθες μάλλον αφήνει ανοικτούς, πάρα κλείνει τους λογαριασμούς με την ιστορία...
Αίσθηση προκάλεσε το γεγονός ότι από το κείμενο της Συμφωνίας απουσίαζε παντελώς η αναφορά που είχε προχθές το κυβερνητικό non paper σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα θα αναφέρεται στη γειτονική χώρα με το νέο όνομα στη σλάβικη εκδοχή του «Severna Makedonija», ενώ τελικά δεν υπάρχει η αμετάφραστη ονομασία πουθενά στη συμφωνία.
Σε αρκετά σημεία της συμφωνίας αφήνεται το παράθυρο χρήσης του όρου Μακεδονία, Μακεδόνας, Μακεδονικός, με μια απλή υποσημείωση ότι όταν αυτό γίνεται θα υπονοείται ότι γίνεται σε σχέση με τη διαφορετική αντίληψη που έχουν οι δυο πλευρές για το ιστορικό πλαίσιο και την πολιτιστική κληρονομιά των συγκεκριμένων όρων!
Στις 20 σελίδες της συμφωνίας που διαβιβάστηκε χθες στα κόμματα:
- Ορίζεται ότι το επίσημο όνομα της χώρας θα είναι «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», που θα είναι το συνταγματικό όνομα και θα χρησιμοποιείται erga omnes.
- Η ιθαγένεια θα είναι «μακεδονική/πολίτης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας».
- Η επίσημη γλώσσα θα είναι η «μακεδονική γλώσσα» και υπάρχει παραπομπή στο άρθρο 7.
- Οι όροι «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» «έχουν την έννοια που αποδίδεται στο άρθρο 7».
- Οι κωδικοί για τις πινακίδες αυτοκινήτων υιοθετούν τον κωδικό της νέας ονομασίας NM και ΝΜΚ, ενώ για όλους τους άλλους κωδικούς διατηρούνται οι ΜΚ και MKD (που αναφέρονται στη «Δημοκρατία της Μακεδονίας»).
- Με μια περίπλοκη διατύπωση ουσιαστικά επιτρέπεται σε φορείς που δεν έχουν κρατική χρηματοδότηση η χρήση του όρου «Μακεδονία» και «Μακεδόνας-ικός» με παραπομπή και πάλι στο αρθρο 7 (!).
- Προβλέπεται η συνταγματική αλλαγή που τοποθετεί έως το τέλος του 2018 το περιθώριο να υιοθετηθεί η νέα ονομασία, δεν διευκρινίζεται πώς θα γίνει η αλλαγή των αναφορών του ισχύοντος συντάγματος σε «μακεδονικό λαό» και προβλέπονται αλλαγές στο προοίμιο, στο άρθρο 3 (περί συνόρων) και στο άρθρο 49 (περί «μακεδονικών μειονοτήτων» σε γειτονικές χώρες).
- Για τις εμπορικές χρήσεις, εμπορικές ονομασίες, εμπορικά σήματα θα αναζητηθούν αμοιβαίως αποδεκτές λύσεις με επιτροπή στην οποία θα συμμετέχουν και Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες με προοπτική λύσης το 2022. Δηλαδή, το κρίσιμο αυτό ζήτημα μένει να επιλυθεί σε ένα χρονικό σημείο που το πιθανότερο θα είναι πολύ μετά την κύρωση της συμφωνίας, από το ελληνικό Κοινοβούλιο. Η ρύθμιση των εμπορικών χρήσεων του «Μακεδονία-ικός» θα εμπλέξει δεκάδες επιχειρήσεις και προϊόντα, καθώς πρακτικά θα απαγορευθεί η αποκλειστική χρήση του όρου και στις δύο χώρες, συνεπώς προϊόντα ή εταιρικοί τίτλοι που μέχρι τώρα είχαν στην ονομασία τους το «Μακεδονία-ικός», είτε στην Ελλάδα είτε στην πΓΔΜ, θα πρέπει να αλλάξουν τις ονομασίες προσθέτοντας το συνθετικό είτε «Ελληνική Μακεδονία-ικός» είτε σε «Βόρεια Μακεδονία-ικός».
Η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ όταν ολοκληρωθεί όλο το πλαίσιο των κυρωτικών διαδικασιών στη γειτονική χώρα και η αλλαγή του συντάγματος, με την κύρωση στην ελληνική Βουλή να είναι η τελική πράξη. Μόνον τότε, όταν δηλαδή ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή, θα τεθεί σε ισχύ η συμφωνία και θα αρχίσει να χρησιμοποιείται το νέο όνομα, με τη γειτονική χώρα να ζητεί από τον ΟΗΕ, τα κράτη-μέλη και τους διεθνείς οργανισμούς να αλλάξουν την ονομασία με την οποία έχουν αναγνωρίσει τη «Δημοκρατία της Μακεδονίας» ή τη FYROM.
Μεταβατικές περίοδοι
Στο άρθρο 1 παρ. 10 υπεισέρχεται η πιο σημαντική εξαίρεση του erga omnes, μέσω δύο «μεταβατικών περιόδων»:
- Η «τεχνική» μεταβατική περίοδος, που θα αφορά τα έγγραφα και υλικό της δημόσιας διοίκησης για διεθνή χρήση και όσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο εξωτερικό, θα είναι 5 (πέντε) έτη.
- Η «πολιτική» μεταβατική περίοδος, που θα αφορά όλα τα έγγραφα και υλικό αποκλειστικά για εσωτερική χρήση στη χώρα, όπου το χρονοδιάγραμμα θα ξεκινά με το άνοιγμα του κάθε Κεφαλαίου (από τα 35) ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. σχετικού με τα συγκεκριμένα έγγραφα και με προθεσμία ολοκλήρωσης, τα πέντε (5) έτη από τότε.
Το «μαγικό» άρθρο της συμφωνίας είναι το άρθρο 7, βάσει του οποίου τα «μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτιστική κληρονομιά.
Με το άρθρο αυτό επίσης (άρθρο 7 παρ. 4) σημειώνεται ότι η «επίσημη γλώσσα του κράτους, η μακεδονική γλώσσα, ανήκει στην ομάδα των Νοτίων σλαβικών γλωσσών και δεν έχει σχέση με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό». Με το άρθρο 7 που θα καταχωνιαστεί στο αρχείο των διεθνών συμφωνιών θα δίνεται η διευκρίνιση ότι οι όροι μακεδονική γλώσσα, μακεδονική εθνικότητα, μακεδονικός σύλλογος κ.λπ. δεν αναφέρονται στην αρχαία ελληνική μακεδονική παράδοση…
Όσο για τις θριαμβολογίες της κυβέρνησης ότι «πήρε πίσω την Ιστορία μας», αρκεί η αναφορά στο άρθρο 8, παρ. 2, όπου προβλέπεται προθεσμία 6 μηνών απ'' όταν τεθεί σε ισχύ η συμφωνία, για «να επανεξετάσουν (τα Σκόπια) το καθεστώς των μνημείων, δημόσιων κτιρίων και υποδομών στην επικράτειά τους στο μέτρο που αυτά αναφέρονται καθ' οιονδήποτε τρόπο στην αρχαία ελληνική ιστορία και πολιτισμό».
- Η ιθαγένεια/υπηκοότητα (nationality) αποτυπώνει τον νομικό δεσμό του ατόμου με το κράτος στον λαό του οποίου ανήκει και για τον λόγο αυτό και στα διαβατήρια και στη σχετική σελίδα του ΟΗΕ UN TERM, η Nationality αναφέρεται με το όνομα της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας», ως « ??????????/MACEDONIAN».
Η πρόβλεψη της συμφωνίας, ότι η ιθαγένεια/υπηκοότητα (Nationality) θα είναι: «Macedonian/citizen of the Republic of North Macedonia», απλώς υποδηλώνει αναγνώριση «μακεδονικής» ταυτότητας, καθώς σύμφωνα με τον ορισμό της υπηκοότητας θα έπρεπε να υπάρχει μόνον ο προσδιορισμός της βάσει του ονόματος του κράτους (of North Macedonia- ??????? ??????????).
Παρουσιάζοντας ως υπηκοότητα και εκείνη του «Macedonian», καθώς δεν θα συνδέεται πλέον με συγκεκριμένο κράτος, είναι σαφές ότι θα αναφέρεται όχι πλέον σε υπηκοότητα, αλλά σε εθνότητα και συνιστά έτσι ένα σημαντικό βασικό στοιχείο για τη θεμελίωση «μακεδονικής ταυτότητας».
Η γλώσσα και οι Βούλγαροι
Σε ό,τι αφορά τη γλώσσα, συνεχίζει να λέγεται «μακεδονική» και έτσι θα συνεχίσει να καταγράφεται στον ΟΗΕ στη σελίδα του UN TERM, όπου βεβαίως εκεί η καταγραφή της γλώσσας δεν έχει σχέση με τη συζήτηση των προηγούμενων ημερών (για την υποτιθέμενη αναγνώρισή της από το 1977), αλλά γίνεται μονομερώς από το κράτος-μέλος του ΟΗΕ.
Η επεξηγηματική αναφορά του άρθρου 7 θα μείνει βαθιά καταχωνιασμένη στο κείμενο της συμφωνίας, ενώ διεθνώς φυσικά το μόνο που θα μείνει είναι ότι η γλώσσα είναι «μακεδονική»...
Η Βουλγαρία ήταν από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν τη «Δημοκρατία της Μακεδονίας», δεν αναγνώρισε όμως ποτέ την ύπαρξη μακεδονικής εθνότητας και μακεδονικής γλώσσας, καθώς τόσο η κοινή γνώμη όσο και οι ακαδημαϊκοί και ο πνευματικός κόσμος της Βουλγαρίας θωρούσαν τη γλώσσα της πΓΔΜ ως μορφή της βουλγαρικής γλώσσας. Επειτα από χρόνια αντιπαραθέσεων, το 1999, η βουλγαρική κυβέρνηση κατέληξε σε συμβιβαστική φόρμουλα, στην οποία η γλώσσα της πΓΔΜ αναφερόταν ως «η επίσημη γλώσσα της χώρας σύμφωνα με το σύνταγμά της».
Το 1978 μάλιστα η Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών είχε εκδώσει το έργο «Η ενότητα της βουλγαρικής γλώσσας σήμερα και στο παρελθόν» υποστηρίζοντας ότι η γλώσσα της πΓΔΜ είναι ένας από τoυς τρεις τύπους της βουλγαρικής γλώσσας.
