Του Νίκου Μελέτη
Σε ένα σκληρό μπρα ντε φερ, με την πλευρά της ηγεσίας της Ε.Ε. να θέλει να αποφύγει την ρήξη, για την οποία δεν δείχνει να ενδιαφέρεται ο Tayyip Erdogan, εξελίσσεται η σημερινή συνάντηση κορυφής Ε.Ε.- Τουρκίας στην Βάρνα.
Μια συνάντηση η οποία γίνεται σε όλο και πιο φορτισμένο κλίμα, με την Τουρκία να βρίσκεται σε φυγόκεντρη τροχιά από την Ευρώπη και την Δύση, και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αφήνουν να εξαντλούνται οι αντοχές τους και η ανοχή τους, απέναντι σε ένα καθεστώς που γίνεται όλο και πιο αυταρχικό και αντιδημοκρατικό, απειλητικό εναντίον των κρατών μελών, και πολιτικά τοξικό, καθώς ερεθίζει τα αντανακλαστικά της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης.
Είναι προφανές ότι κανείς από τους 28, αλλά ούτε φυσικά η Κομισιόν επιθυμούν την πλήρη ρήξη των σχέσεων με την Τουρκία και αυτό οδηγεί σε μια δύσκολη ισορροπία όταν έρχεται η ώρα του παζαριού με τον Tayyip Erdogan ,ο οποίος δείχνει αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει κάθε όπλο που έχει στην διάθεση του για να επιτύχει τους στόχους του.
Η απόφαση των 28 με την οποία καταδίκασαν τις προκλήσεις εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου και ζήτησαν την απελευθέρωση των Ευρωπαίων πολιτών μεταξύ αυτών και των δυο Ελλήνων στρατιωτικών, ήταν ένα ισχυρό πολιτικό κείμενο, καθώς εκτός των άλλων προβλέπει ότι οι ηγέτες θα συνεχίσουν να παρακολουθούν την κατάσταση αυτή.
Οι επιδιώξεις Juncker- Tusk και η «αντεπίθεση» του Erdogan
Και στην συνάντησή τους οι κ. Juncker και Tusk είναι υποχρεωμένοι να θέσουν αυτά τα ζητήματα, μαζί και την παραβίαση των κανόνων του κράτους δίκαιου στην Τουρκία που προκαλεί ανησυχίες και πρακτικά κλείνει τον δρόμο στην εμβάθυνση και αναβάθμιση των ευρωτουρκικών σχέσεων.
Όμως για όλα αυτά δεν προβλέπεται και δεν φαίνεται να υπάρχει ουσιαστικός μηχανισμός επιβολής συμμόρφωσης της Τουρκίας. Και αυτό είναι ένα σημαντικό πρόβλημα ειδικά όταν αφορά την Ερντογανική Τουρκία, με την σημερινή Συνάντηση Κορυφής να είναι κρίσιμη, καθώς θα αποδειχθεί εάν υπάρχουν περιθώρια για την διαμόρφωση ενός στοιχειώδους πλαισίου που θα κρατήσει ζωντανές τις Ευρωτουρκικές σχέσεις, με ότι σημαίνει αυτό για το προσφυγικό, την Δημοκρατία στην Τουρκία, την ένταση στο Αιγαίο και τις επιθετικές ενέργειες στην Κύπρο.
Σε αυτό το βαρύ κλίμα, όλοι αναμένουν την «αντεπίθεση» του Erdogan, o οποίος ουκ ολίγες φορές τις τελευταίες εβδομάδες έχει δείξει τα «δόντια» του στην Ε.Ε., αντιμετωπίζοντας με περιφρονητικό τρόπο τις συστάσεις για το κράτος δικαίου και με επιθετικά σχόλια τις παρεμβάσεις υπέρ της Κύπρου.
Ο κ. Erdogan αναμένεται να απορρίψει με τον γνωστό ακραίο τρόπο του τις επικρίσεις περί παραβίασης των αρχών του κράτους δικαίου, επιτιθέμενος εναντίον των «προβληματικών» όπως ο ίδιος πιστεύει ευρωπαϊκών κοινωνιών, θα κατηγορήσει την Ευρώπη ότι υποθάλπει την τρομοκρατία η οποία απειλεί την Τουρκία, θα απορρίψει τις παρεμβάσεις στην «ανεξάρτητη» τουρκική δικαιοσύνη για την απελευθέρωση Ευρωπαίων πολιτών, θα επικρίνει την Ευρώπη για αναξιοπιστία σε ό,τι αφορά την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που ανέλαβε στην συμφωνία για το προσφυγικό και θα επιχειρήσει να θέσει τις σχέσεις Ε.Ε. -Τουρκίας σε ένα νέο πλαίσιο, υπό το πρίσμα του νέου ρόλου που ο ίδιος προσδίδει στην χώρα του.
Ιδιαίτερα σημαντική όμως αναμένεται να είναι και η τοποθέτηση του T. Erdogan για τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό.
Ο κ.Erdogan αναμένεται να επαναλάβει σε ανώτατο επίπεδο τις γνωστές θέσεις που συγκροτούν την αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας σε Αιγαίο και Μεσόγειο.
-Θα επαναλάβει ότι δεν δέχεται «μονομερείς» ενέργειες στο Αιγαίο και στην Κύπρο.
-Θα θέσει εκ νέου ζήτημα νόμιμων δικαιωμάτων της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο δυτικά των χωρικών υδάτων της Κύπρου , και θα επιχειρήσει να επιβάλλει σε ευρωπαϊκό πλαίσιο μάλιστα την διασύνδεση της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας (κράτους μέλους της Ε.Ε.) στην ΑΟΖ της , με την επίλυση του Κυπριακού η τουλάχιστον την εξασφάλιση της συναίνεσης και της ισότιμης συμμετοχής του ψευδοκράτους (υπό την μορφή της Τουρκοκυπριακής κοινότητας) στην έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του νησιού.
Το μεγάλο θέμα που θα ήθελαν να βρισκεται στην ατζέντα οι κ. Juncker και Tusk όταν ανήγγειλαν αυτή την συνάντηση, ήταν το μεταναστευτικό και ο κατευνασμός του κ. Erdogan ώστε να διατηρηθεί η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας και να σταματήσει να χρησιμοποιεί το προσφυγικό ως εργαλείο για την απόσπαση ανταλλαγμάτων από την Ε.Ε., με ορατό πάντοτε τον κίνδυνο να ανοίξουν και πάλι οι προσφυγικές ροές που θα βούλιαζαν σε πρώτη φάση κυρίως την Ελλάδα, αλλά θα αποδεικνύονταν δύσκολο να αναχαιτιστούν από τα μέχρι τώρα «σφραγισμένα» βόρεια σύνορα της χώρας μας.
Συγχρόνως η Κομισιόν, (σταθερά πιο φιλική προς την Τουρκία, σε αντίθεση με τον Πολωνό D. Tusk), κυρίως θα ήθελε να αναζητήσει τρόπους για υλοποίηση της αρχικής δέσμευσης για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης Ε.Ε.-Τουρκίας.
Η Τελωνειακή Ένωση άρχισε στις 31/12/1995 (τότε που η Ελλάδα απέσπασε την απόφαση για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Κύπρου),και είναι μια συμφωνία η οποία αφορά στα βιομηχανικά προϊόντα αλλά δεν καλύπτει τα αγροτικά προϊόντα και τις Υπηρεσίες ούτε όμως και την συμμετοχή τουρκικών εταιριών σε Ευρωπαϊκούς Δημόσιους Διαγωνισμούς.
Η Τουρκία επιδιώκει την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, για την οποία όμως πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι απρόθυμες και για οικονομικούς λόγους αλλά και για πολιτικούς, καθώς π.χ. στην Γερμανία ο κυβερνητικός συνασπισμός δύσκολα θα ενέκρινε μια νέα συμφωνία όσο συνεχίζεται η παραβίαση των αρχών του κράτους δικαίου και της Δημοκρατίας στην Τουρκία.
Όμως και με την απόφαση της τελευταίας Συνόδου Κορυφής υπενθυμίζεται παλαιότερη απόφαση της Ε.Ε. (21 Σεπτεμβρίου 2005) με την οποία καλούνταν η Τουρκία να επεκτείνει την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Τελωνειακής Ενωσης προς όλα τα κράτη μέλη, και προς την Κύπρο (μην αποκλείοντας τα λιμάνια και τα αεροδρόμια της ).
Αυτή η δέσμευση δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι στιγμής και είναι προφανές ότι η Λευκωσία δεν θα μπορούσε σε αυτή την περίπτωση να συναινέσει στην αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης.
Στο προσφυγικό η Ε.Ε. , θα φέρει στο τραπέζι την απόφαση για πρόσθετη βοήθεια 3 δις, αλλά για τον κ.Erdogan υπάρχουν άλλα ζητήματα: απαιτεί την χωρίς όρους εκταμίευση των κονδυλίων αυτών , απαιτεί την κατάργηση των θεωρήσεων για όλους τους τούρκους πολίτες που επισκέπτονται την Ε.Ε., και το άνοιγμα νέων κεφαλαίων των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, κάτι που υπό τις παρούσες συνθήκες θεωρείται εντελώς απίθανο.
