Της Θεανούς Δαμιάνας Αγαλόγλου*
Δυόμισι μήνες μετά την επίσκεψη του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Benjamin Netanyahu στις ΗΠΑ, ο Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Mahmoud Abbas βρέθηκε επίσης στο Λευκό Οίκο, όπου συνάντησε τον Αμερικανό Πρόεδρο Donald Trump. Σκοπός της επίσκεψης ήταν η αναζήτηση κοινού τόπου με σκοπό την ουσιαστική επανέναρξη των συνομιλιών για επίλυση του Παλαιστινιακού. Λίγες ώρες πριν από την επίσκεψη του Abbas, η Χαμάς προέβη σε μία ενδιαφέρουσα πολιτική κίνηση καθώς για πρώτη φορά στην 30ετή ιστορία της αποδέχεται τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους με βάση τα σύνορα του 1967, ενώ μέχρι σήμερα είχε ως στόχο την ένοπλη αντίσταση κατά του Ισραήλ και την αντικατάστασή του με ισλαμικό κράτος. Ακολούθως, το ερώτημα που τίθεται είναι αν πρέπει να υπάρχει αισιοδοξία για πιθανή επανέναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Η επίσκεψη του Abbas στο Λευκό Οίκο είναι από μόνη της σημαντική καθώς ο Trump τον δέχθηκε πριν από πολλούς άλλους παγκόσμιους ηγέτες. Φυσιολογικά, λοιπόν, η υποδοχή που επιφύλαξε ο Trump στον Abbas, ενόχλησε το Ισραήλ. Και αυτό γιατί ο Αμερικανός Πρόεδρος σχεδόν εξίσωσε στη συνέντευξη Τύπου τη γενικότερη συμβολή του Abbas στην ειρήνη με αυτή του Shimon Peres. Από την οπτική γωνία του Ισραήλ, ο Abbas όχι μόνο δεν ενδιαφέρεται για την ειρήνευση αλλά την ίδια στιγμή χρηματοδοτεί Παλαιστίνιους κρατουμένους στο Ισραήλ, τους οποίους το Ισραήλ χαρακτηρίζει τρομοκράτες. Επίσης, ο ηγέτης της Παλαιστινιακής αρχής κατηγορείται πως στη διδακτορική του διατριβή αμφισβήτησε το ολοκαύτωμα και ότι το εν λόγω εγχειρίδιο χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση των νέων Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη, παρόλο που ο ίδιος το 2014 προχώρησε σε διορθωτική δήλωση για να ξεχωρίσει τη θέση του.
Παρά την θερμή υποδοχή που επιφύλαξε ο Trump στον Abbas, ο πρώτος εξακολουθεί να θεωρείται φίλος του Ισραήλ. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψης του Netanyahu, ο Αμερικανός Πρόεδρος έδειξε πως υπαναχωρεί από τη θέση των προκατόχων του George Bush και Barack Obama για τη δημιουργία δύο κρατών. Τότε είχε αναφέρει πως ακόμη και με την ύπαρξη ενός κράτους δεν θα είχε πρόβλημα, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Guterres. Έτσι, η δέσμευσή του για προώθηση της ειρηνευτικής διαδικασίας και εύρεση λύσης για το Παλαιστινιακό είναι αρκετά ασαφής όσο ο ίδιος δεν ξεκαθαρίζει τον δρόμο που πρόκειται να ακολουθήσει η διακυβέρνησή του για να πετύχει αυτόν τον στόχο.
Επίσης, ο Abbas, δεν κατάφερε να επιστρέψει από τις ΗΠΑ έχοντας εξασφαλίσει μία δέσμευση του Trump ότι θα πιέσει το Ισραήλ για πάγωμα των εποικισμών στη Δυτική Όχθη. Ο Trump ναι μεν έχει ενθαρρύνει τον Netanyahu να περιορίσει τους εποικισμούς, αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Ο Αμερικανός Πρόεδρος τον Ιανουάριο είχε εκφράσει την έντονη αντίθεσή του με σχετικό ψήφισμα του ΟΗΕ να σταματήσει το Ισραήλ τους εποικισμούς. Μάλιστα, τότε, είχε κατακρίνει τη στάση του Obama, ο οποίος επέλεξε να μην ασκήσει βέτο η Ουάσινγκτον.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και μόνο που ο Trump δέχθηκε τον Abbas, αποτελεί επιτυχία για τον δεύτερο, τουλάχιστον συμβολικά. Ωστόσο, δεν χρειάζεται να υπάρχει ιδιαίτερη αισιοδοξία. Ακόμη και σε ό,τι αφορά την προαναφερθείσα τακτική της Χαμάς, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να ξεκαθαρίσει η στάση της. Φαίνεται ότι σε αρχικό στάδιο ενδιαφέρεται ίσως να δώσει μία ευκαιρία στον Abbas να διαπραγματευτεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και να συνεχίσει να βελτιώνει τη σχέση της με την Αίγυπτο. Τον Μάρτιο ο Ismail Haniyeh, ο οποίος πλέον αποτελεί το νέο ηγέτη της Χαμάς αντικαθιστώντας τον βετεράνο Khaled Mashal, πήγε στην Αίγυπτο αναζητώντας καλύτερη συνεργασία σε θέματα ασφαλείας τόσο στην χερσόνησο του Σινά όσο και στην Λωρίδα της Γάζας. Υπενθυμίζεται ότι η Χαμάς είχε τα έτη 2012-2013 καλή συνεργασία με το Κάιρο λόγω της εκεί παρουσίας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας αλλά στη συνέχεια οι σχέσεις πάγωσαν καθώς η νέα κυβέρνηση του el-Sisi αποφάσισε να συνεργαστεί στενά με το Ισραήλ για τον αποκλεισμό της Λωρίδα της Γάζας. Φαίνεται λοιπόν, ότι μπορεί να ανοίξει μία νέα σελίδα για την συνεργασία Καΐρου-Χαμάς.
Πάντως, από την δική του πλευρά, το Ισραήλ, το οποίο επίσης συνεργάζεται στενά με την Αίγυπτο τους τελευταίους μήνες, δεν εμπιστεύεται τις κινήσεις της Χαμάς. Και μόνον άλλωστε το γεγονός ότι η Χαμάς δεν αναγνωρίζει το κράτος του Ισραήλ αποτελεί την εξήγηση. Ταυτόχρονα, το Ισραήλ καταδικάζει την τακτική που ακολουθεί η Χαμάς κατά τη διάρκεια της λεγόμενης τρίτης Ιντιφάντα, η οποία έχει ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2015. Παρόλο που η Χαμάς, δεν συντονίζει απαραίτητα τα τρομοκρατικά χτυπήματα δεν παύει να χαιρετίζει την δράση των τρομοκρατών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί, το χτύπημα με φορτηγό στις 8 Ιανουαρίου σε βάρος Ισραηλινών στρατιωτών. Παράλληλα, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η εσωτερική πολιτική κατάσταση στα Παλαιστινιακά εδάφη.
Τα εσωτερικά προβλήματα μεταξύ των Παλαιστινίων αποτελούν έναν επιπρόσθετο ανασταλτικό παράγοντα. Αν και φαινομενικά, η Χαμάς δίνει χείρα βοηθείας στον Abbas, πρακτικά ίσως ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο να ενισχύσει την επιρροή της μεταξύ των Παλαιστινίων της Δυτικής Όχθης όπου η δημοτικότητα του Abbas πέφτει διαρκώς και ο ίδιος αμφισβητείται από αντιπάλους του όπως ο Marwan Barghouti. Παράλληλα, κάθε άλλο παρά πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι -με τον Abbas στην εξουσία- η Χαμάς ενδιαφέρεται πρακτικά για μία ειρηνευτική συμφωνία. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ήταν μεν σωτήριο για τον Παλαιστινιακό λαό αλλά θα μπορούσε να απομακρύνει πολλούς υποστηρικτές της από αυτήν αδρανοποιώντας τους πολιτικούς της στόχους.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το Ισραήλ και η Παλαιστινιακή Αρχή βλέπουν προς το μέλλον έχοντας εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις. Από την μία πλευρά, το Ισραήλ, επιθυμεί δικαίως την ασφάλειά του. Και από την άλλη οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν το δικό τους κράτος, γίνονται συχνά θύματα της ισραηλινής βίας στην Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και αντιμετωπίζουν προβλήματα διεθνούς απομόνωσης, φτώχειας και εξαθλίωσης. Ο Trump, ο οποίος στο παρελθόν, είχε προκαλέσει τους Παλαιστινίους κάνοντας λόγο για πιθανή μετακίνηση της Πρεσβείας των Ηνωμένων Πολιτειών από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ, μπορεί πράγματι να ασκήσει πίεση στο Ισραήλ. Ωστόσο, ακόμα και αν το πράξει και ο Netanyahu καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, παραμένει αμφίβολο κατά πόσο ο ίδιος ο Abbas, σε περίπτωση που ξεπεράσει τα πολιτικά του προβλήματα, θα αποδεχθεί κάποια συμφωνία. Η εμπειρία από τη στάση του στο Camp David μαζί με τον Yasser Arafat εντείνει την υπάρχουσα απαισιοδοξία.
*Η κ. Θεανώ Δαμιάνα Αγαλόγλου είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Διεθνών Σχέσεων από το London School of Economics and Political Science.
Photo by Salih Zeki Fazlioglu/Anadolu Agency/Getty Images/Ideal Image
