Photo by Anadolu Agency/Getty Images/Ideal Image
Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*
Η κρίση της Συρίας έχει ήδη εισέλθει στο έκτο χρόνο και παρά την εξάντληση των εμπλεκομένων δεν διαφαίνονται ελπίδες επίλυσης. Αντίθετα, ο αριθμός των, άμεσα και έμμεσα, εμπλεκομένων σταδιακά αυξάνεται γεγονός που σύμφωνα με στατιστικές μελέτες μεγιστοποιεί και την πιθανή διάρκεια της σύγκρουσης. Στα πρώτα στάδια της κρίσεως, η εκτεταμένη και απροκάλυπτη εμπλοκή των σουνιτικών μοναρχιών προκάλεσε την αντίδραση του σιϊτικού Ιράν και των συμμάχων του.
Την αρχική ολόπλευρη υποστήριξη των δυνάμεων της αντιπολίτευσης από τις δυτικές χώρες ακολούθησε η αντίστοιχη ρωσική στήριξη του καθεστώτος Assad. Με πρόσχημα την έξαρση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη, από το 2014, τα αεροσκάφη της συμμαχίας που ηγούνται οι ΗΠΑ, βομβαρδίζουν θέσεις των τζιχαντιστών. Λίγο αργότερα, το Σεπτέμβριο του 2015, οι ρωσικές δυνάμεις επενέβησαν ενεργά παρέχοντας κυρίως αεροπορική, λογιστική και πληροφοριακή υποστήριξη στη Δαμασκό κατά των δυνάμεων της αντιπολίτευσης. Το σκηνικό έχει καταστεί ακόμη πιο σύνθετο από τον πρόσφατο Αύγουστο, με την περιορισμένη τουρκική στρατιωτική επέμβαση στη Βόρεια Συρία με κύρια στόχευση τους Κούρδους μαχητές και δευτερευόντως τις δυνάμεις του ISIS.
Συνεχείς παλινδρομήσεις στα πεδία των μαχών αποδεικνύουν την αδυναμία επικράτησης οποιοδήποτε αντιπάλου ως αποτέλεσμα της πολυδιάσπασης των παρατάξεων και της φθοράς που έχουν υποστεί άπαντες. Οι ομάδες των αντικαθεστωτικών καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αντιλήψεων, συμφερόντων, δοξασιών που κυμαίνεται από την επιδίωξη εγκαθίδρυσης ενός καθεστώτος μεσαιωνικού θρησκευτικού φανατισμού μέχρι και την απλή συμμετοχή σε λεηλασίες και πράξεις βαρβαρότητας και ατομικού πλουτισμού. Ξένοι μαχητές που συμμετέχουν στις συγκρούσεις επιδεικνύουν μια παντελή αδιαφορία έως και σκληρότητα έναντι των ντόπιων κατοίκων και οι πράξεις ανελέητης και αδικαιολόγητης βίας είναι στην καθημερινότητα όλων των πλευρών.
Αντίστοιχα, οι εξαντλημένες δυνάμεις του καθεστώτος της Δαμασκού έχουν υποκατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από « ιδιωτικούς στρατούς» που προσπαθούν να διαφυλάξουν τα συμφέροντα των «αφεντικών» τους και τις εγκληματικές ενέργειες που τροφοδοτούν την ισχύ τους. Παράλληλα, οι συριακές ένοπλες δυνάμεις προσπαθούν με χρήση μεμακρυσμένων πυρών να καταστρέψουν τους αντιπάλους, αποφεύγοντας δικές τους απώλειες και αδιαφορώντας για τις παράπλευρες απώλειες. Δεκάδες είναι πλέον οι μεγαλύτερες ή μικρότερες οργανώσεις που συμμετέχουν στη σύγκρουση με αντικρουόμενα έως και απροσδιόριστα συμφέροντα και σύνηθες το φαινόμενο της μεταπήδησης από τη μια πλευρά στην άλλη.
Η παραπάνω κατάσταση οδηγεί στο μηδενισμό των ελπίδων επίτευξης μιας προσωρινής έστω εκεχειρίας καθόσον είναι αναρίθμητος ο αριθμός των εμπλεκομένων που δυναμιτίζουν την κάθε διαμεσολάβηση και καθιστούν ματαιοπονία κάθε προσπάθεια εξεύρεσης λύσεως . Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε ότι ορισμένοι εξ αυτών, ένεκα πεποιθήσεων, αρνούνται οποιαδήποτε συνδιαλλαγή και επιδιώκουν μόνο την τελική και άνευ όρων επικράτηση τους, αντιλαμβανόμαστε τη δυσκολία οποιοδήποτε εγχειρήματος επιβολής της ειρήνης.
Photo by Anadolu Agency/Getty Images/Ideal Image
Ακόμη όμως και οι γειτονικές χώρες που υποδαυλίζουν τις συγκρούσεις δύσκολα πλέον μπορούν να υποχωρήσουν καθώς το κόστος της μέχρι σήμερα εμπλοκής είναι υψηλό και διακινδυνεύονται θέματα γοήτρου και επικράτησης σε ένα παιχνίδι «μηδενικού αθροίσματος». Αντίστοιχη και η αντίληψη των οπαδών του καθεστώτος Assad που έχουν συνδέσει ακόμη και τη φυσική τους επιβίωση από τη διατήρηση του ελέγχου μέρους της Συρίας πάση θυσία.
Η τουρκική επέμβαση όπως προείπαμε έχει περιπλέξει ακόμη περισσότερο την κατάσταση και αναμένεται να φανούν τις επόμενες ημέρες οι προθέσεις της Άγκυρας και οι κατευθύνσεις που θα ακολουθήσουν οι υποστηριζόμενοι από αυτήν αντάρτες. Η τουρκική επέμβαση προφανώς είχε την αποδοχή Ουάσιγκτον και Μόσχας, ενδεχομένως και της Τεχεράνης. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει επιτραπεί στους υποστηριζόμενους από την Άγκυρα αντάρτες να κινηθούν ανατολικά του Ευφράτη ή ακόμη και να έρθουν σε σύγκρουση με το συριακό στρατό πέριξ της πόλεως Aleppo. Επιθυμητή εξέλιξη είναι η εκκαθάριση της τουρκικοσυριακής μεθορίου και η ταυτόχρονη κίνηση των ετερόκλητων συμμάχων (συμπεριλαμβανομένων και των SDF) κατά της Racca προς εξουδετέρωση του ISIS.
Για άλλη μια φορά, κομβικής σημασίας είναι η επίτευξη μιας κοινής αμερικανορωσικής συμφωνίας για την αντιμετώπιση της συριακής κρίσεως. Ευλόγως κανείς αναρωτιέται αν τα συμφέροντα των δύο υπερδυνάμεων είναι τόσο πολύ αποκλίνοντα που εμποδίζουν την εξεύρεση μιας κοινής πορείας. Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι δεν υφίστανται αγεφύρωτες διαφορές στο ζήτημα της συριακής κρίσεως και της ευρύτερης περιοχής. Τα δυσεπίλυτα θέματα αφορούν την περιοχή της Ουκρανίας όπου η Μόσχα δεν εμφανίζεται πρόθυμη για συμβιβασμούς καθώς κρίνει ότι θίγονται καίρια συμφέροντα στο ζωτικό της χώρο.
Με αυτή τη στόχευση, η Ρωσία επιδιώκει να επιτύχει μια συνολική διευθέτηση των προβλημάτων εκμεταλλευόμενη τη στρατιωτική της παρουσία (επίσημη και ανεπίσημη) στις περιοχές των συγκρούσεων. Ο χρόνος όμως για τη επίτευξη μιας συμφωνίας εξαντλείται εν όψει των αμερικανικών προεδρικών εκλογών και κάθε πρωτοβουλία φαίνεται ότι θα ξεκινήσει την άνοιξη από τον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου καθώς η κυβέρνηση Obama δύσκολα θα αποδεχθεί τις ρωσικές απαιτήσεις. Έως τότε, όλοι οι εμπλεκόμενοι θα προσπαθήσουν να ισχυροποιήσουν τις θέσεις τους δοκιμάζοντας τις αντοχές των αντιπάλων και βολιδοσκοπώντας με προσεκτικές κινήσεις τις αντιδράσεις των υπερδυνάμεων.
Συγχρόνως η γειτονική μας Τουρκία, του «σουλτάνου» Ερντογκάν, έχει καταστεί ο απρόβλεπτος εκείνος παράγοντας που εσκεμμένα ή ένεκα λανθασμένων επιλογών, μπορεί να ανοίξει την «πόρτα του φρενοκομείου». Ο «σουλτάνος» ασφαλώς και το γνωρίζει, προσπαθεί να το εκμεταλλευτεί κατάλληλα, ισορροπώντας όμως στην κόψη του ξυραφιού και έχοντας προκαλέσει πολλάκις μικρούς και μεγάλους δρώντες.
* Ο κ. Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι Υποστράτηγος (εα) ([email protected])
- Πτυχιούχος τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου
- Μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
- Διευθυντής Μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ)
- Συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)
- Διαλέκτης στη Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ)
