Τρίβουν τα μάτια τους οι επενδυτές, βλέποντας το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης να σημειώνει απίστευτες επιδόσεις με κέρδη άνω του 120% φέτος, την ώρα που, όπως έγινε χθες γνωστό, ο πληθωρισμός στην Τουρκία επιτάχυνε για 17ο διαδοχικό μήνα για να βρεθεί τον Οκτώβριο στο εξωπραγματικό επίπεδο του 85,5% και η τουρκική λίρα γράφει συνεχώς νέα ιστορικά χαμηλά, επιδεινώνοντας ακόμη περισσότερο την οικονομική κατάσταση στη χώρα.
Οι Τούρκοι δείχνουν να θεωρούν καταφύγιο το χρηματιστήριο, στην προσπάθειά τους να διασώσουν ό,τι μπορούν από τις οικονομίες τους, οι οποίες χάνουν συνεχώς τόσο σε αξία λόγω της κατά 75% υποτίμησης της λίρας, όσο και σε αγοραστική δύναμη εξαιτίας της ακρίβειας.
Πιστός στο δόγμα του, ο Ερντογάν αποφάσισε πριν από δύο εβδομάδες να μειώσει ξανά η κεντρική τράπεζα τα επιτόκια, δίνοντας προτεραιότητα στη χαλαρή πολιτική που πυροδοτεί την ανάπτυξη με κάθε κόστος, ακόμη και αν αυτή είναι επίπλαστη και στην ουσία δεν υπάρχει για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Στις 20 Οκτωβρίου, η CBRT μείωσε τα επιτόκια κατά 150 μονάδες βάσης ή 1,5%, στο 10,5% από 12%. Ήταν ο τρίτος διαδοχικός μήνας μείωσης των επιτοκίων παρά τον τρομακτικό πληθωρισμό του 85%, ενώ αναμένεται νέα ανάλογου μεγέθους μείωση στο 9% μέσα στο Νοέμβριο.
Οι πολίτες, είτε ως απλοί καταθέτες είτε ως επενδυτές, φοβούνται ότι μέχρι τις εκλογές θα συνεχιστεί το ίδιο μοτίβο που στέλνει τη λίρα συνεχώς σε χαμηλά και προσπαθούν μέσω της αγοράς μετοχών να μετριάσουν τον αντίκτυπο στα εισοδήματα και τις αποταμιεύσεις τους. Αν κάποιος έβαζε τα χρήματά του στον βασικό δείκτη του χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης BIST 100, πριν από ακριβώς ένα χρόνο, θα μπορούσε σήμερα να κατοχυρώσει κέρδη της τάξης του 165%.
Αν ο ίδιος επενδυτής άφηνε τα χρήματά του σε μετρητά θα έχαναν σε αγοραστική δύναμη περίπου 85%, όσο και ο ρυθμός που τρέχει ο πληθωρισμός. Αν τα έβαζε σε μία τραπεζική κατάθεση, ακόμη και με το μέτρο προστασίας των καταθέσεων από την πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, θα έπαιρνε ένα επιτόκιο κοντά στο 20% που στην πραγματικότητα είναι αρνητικό.
Επομένως, το χρηματιστήριο αποτελεί μία λύση αντιστάθμισης κινδύνου στις πολύ περίεργες συνθήκες που λειτουργεί η τουρκική οικονομία. Ο δείκτης BIST 100 από τις περίπου 800 μονάδες όταν ξέσπασε η κρίση του 2018 με την Αμερική για τον πάστορα Άντριου Μπράνσον, έφτασε πάνω από τις 1.400 μονάδες πριν ξεσπάσει η πανδημία και κατέρρευσε στις 850 μονάδες τον Μάρτιο του 2020. Από τότε, έχει ακολουθήσει μία πορεία προς τη στρατόσφαιρα με κέρδη 400%.
Ταυτόχρονα, για όσους ξένους έχουν την τόλμη να τοποθετήσουν τα χρήματά τους σε μία αγορά που σήμερα θεωρείται από τις πιο επικίνδυνες του πλανήτη λόγω των ανορθόδοξων πολιτικών του Ερντογάν με τα επιτόκια, η ισχύς του δολαρίου καθιστά εξαιρετικά φθηνές τις τουρκικές μετοχές. Παρ’ όλα αυτά, η άνοδος που παρατηρείται στις εισροές επενδυτικών κεφαλαίων συνεχίζει να είναι ανεπαρκής για να αντισταθμίσει τις εκροές επενδυτικών κεφαλαίων που υπολογίζονται σε μερικά δισεκατομμύρια δολάρια. «Οι τουρκικές αρχές συνηθίζουν να εφαρμόζουν μη συμβατικά μέτρα, με συχνά αντιφατικούς στόχους, οι οποίοι τελικά αδυνατούν να διαφυλάξουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα», σχολίασε πρόσφατα η S&P Global.
Ανησυχίες για τη σταθερότητα των τραπεζών εξέφρασαν για πρώτη φορά και οι εκπρόσωποι του κλάδου που συναντήθηκαν με στελέχη της τουρκικής κυβέρνησης. Αιτία οι νέοι κανόνες που αναγκάζουν στην ουσία τις τράπεζες να αγοράζουν κρατικά ομόλογα για να υποχωρήσει το κόστος δανεισμού και να ικανοποιηθούν οι προεκλογικές ανάγκες του κόμματος AKP ή με άλλα λόγια οι δαπάνες του προϋπολογισμού για το 2023. Η εν λόγω στρατηγική είχε αποτέλεσμα η απόδοση του τουρκικού 10ετούς ομολόγου να υποχωρήσει από το 24,8% τον Ιούνιο σε 11,5% σήμερα, όμως οι τράπεζες προειδοποιούν για μακροπρόθεσμους συστημικούς κινδύνους.
Ο πιο πρόσφατος από τους κανόνες ανακοινώθηκε πριν δύο εβδομάδες και υποχρεώνει τις τράπεζες που οι καταθέσεις τους σε τουρκικές λίρες είναι μικρότερο του 50% επί των συνολικών καταθέσεων, να διατηρούν του χρόνου 7 ποσοστιαίες μονάδες περισσότερα κρατικά ομόλογα. Μόνο αυτός ο κανόνας «γέννησε» ζήτηση για τουρκικά ομόλογα κοντά στα 5 δισ. δολάρια.
Στην πραγματική οικονομία, τα στοιχεία της τουρκικής στατιστικής υπηρεσίας δείχνουν ότι οι τιμές στα τρόφιμα αυξήθηκαν σε ένα χρόνο κατά 99%, το κόστος στέγασης ενισχύθηκε κατά 85% και το κόστος μεταφοράς αυξήθηκε κατά 117%.
