Του Κωνσταντίνου Χαροκόπου*
Το τελευταίο μαζικό sell off σε όλα τα κρυπτονομίσματα, που συνοδεύτηκε και από σημαντικό όγκο συναλλαγών, δείχνει πως οι επενδυτές δεν εγκαταλείπουν κάποιο κρυπτονόμισμα για να κινηθούν σε κάποιο άλλο, π.χ. να πουλούν bitcoin και να αγοράζουν ripple. Το sell off δείχνει πως για πρώτη φορά οι επενδυτές εγκαταλείπουν μαζικά τον χώρο των κρυπτονομισμάτων. Συγκεκριμένα, από τα 100 πιο δημοφιλή crypto, τα 93 έχουν καταρρεύσει τις τελευταίες ημέρες.
Το bitcoin έχει και πάλι την τιμητική του στον ηλεκτρονικό και έντυπο Τύπο το τελευταίο χρονικό διάστημα. Μια πρώτη αφορμή είναι οι μαζικές ρευστοποιήσεις των κρυπτονομισμάτων και η εκ νέου σημαντική υποχώρησης της τιμής του. Μια δεύτερη αφορμή στάθηκε το συμβάν της εισβολής hacker στο πληροφοριακό σύστημα της Γαλακτοβιομηχανίας ΔΕΛΤΑ. Ο hacker εισέπραξε τα λύτρα για την «απελευθέρωση των λειτουργιών της εταιρείας» σε bitcoin.
Τον περασμένο χειμώνα κατά τη διάρκεια του ανοδικού παροξυσμού των αγορών με τo bitcoin και τα υπόλοιπα κρυπτονομίσματα ο «Φιλελεύθερος» είχε κάνει ένα αφιέρωμα στο bitcoin με τίτλο «Αγοράστε bitcoin, είναι σίγουρος ο δρόμος για την καταστροφή». Το αφιέρωμα αυτό είχε ακολουθήσει την εκδήλωση του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, με θέμα «Bitcoin και Κρυπτονομίσματα: Ευκαιρία ή Ευσεβής Πόθος;».
Προσεγγίζοντας το θέμα από την καθαρά επενδυτική πλευρά του, το συμπέρασμα ήταν πως το bitcoin θα κατέστρεφε όσους επενδυτές αγόραζαν εκείνη την περίοδο. Εκ του αποτελέσματος η εκτίμησή μας αποδείχθηκε ορθή, καθώς το bitcoin έχει υποχωρήσει από την τιμή των 17.000 δολ. στην τιμή των 5.600 δολ., δηλαδή έχει καταγράψει μια πτώση της τάξης του -70%.
Bitcoin και blockchain
Το bitcoin, όπως και όλα τα κρυπτονομίσματα, βασίζεται στην τεχνολογία του blockchain. Το blockchain είναι η μεγάλη καινοτομία και όχι το bitcoin. To blockchain είναι η τεχνολογία ενός ψηφιακού ληξιαρχείου που έχει έρθει για να αλλάξει τον τρόπο της αρχειοθέτησης, της πιστοποίησης και της επικύρωσης πάσης φύσεως συναλλαγών, από τη μεταφορά κεφαλαίων μέχρι την εκκαθάριση εμπορικών πράξεων με αντισυμβαλλόμενους από διαφορετικές χώρες ή ηπείρους, από την εξόρυξη ενός βαρελιού αργού πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού μέχρι τη μεταφορά ενός κοντέινερ από την Κίνα στον Πειραιά, από την παραγωγή ενέργειας σε ένα πάρκο ανεμογεννητριών στη χερσόνησο της Γιουτλάνδης στη Δανία μέχρι και τη μεταφορά αυτής της παραχθείσας ενέργειας στην Ουγγαρία.
Κάθε πακέτο συναλλαγών εντάσσεται σε ένα ψηφιακό block, το οποίο επιβεβαιώνεται μέσω ενός αποκεντροποιημένου συστήματος, δηλαδή από ένα δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών που προσφέρει την υπολογιστική του ισχύ για τη ολοκλήρωση των συναλλαγών. Η επιβεβαίωση αυτή γίνεται από τους λεγόμενους miners, οι οποίοι και ανταμείβονται για τις υπηρεσίες τους με bitcoins. Με δυο λόγια, το bitcoin είναι η ανταμοιβή που προσφέρει το σύστημα του blockchain σε όσους παρέχουν υπολογιστική ισχύ επεξεργασίας σε αυτό το γιγαντιαίο ψηφιακό υπερληξιαρχείο.
Bitcoin και ενέργεια
Όπως είναι φυσικό, για να βρίσκεται όλη αυτή η ψηφιακή υποδομή του αποκεντροποιημένου και διάσπαρτου δικτύου ηλεκτρονικών υπολογιστών σε διαρκή λειτουργία, απαιτείται μεγάλη κατανάλωση ενέργειας τόσο για αυτή καθαυτή τη λειτουργία των υπολογιστών όσο και για την ψύξη των CPUs δηλαδή των κεντρικών μονάδων επεξεργασίας των υπολογιστικών συστημάτων. Για να υπάρξει οικονομία κλίμακος, δημιουργούνται μεγάλα συστήματα ψηφιακής επεξεργασίας, με ιδιαίτερα μεγάλη ισχύ, που ονομάζονται «Crypto mining farms», στα οποία γίνεται η «εξόρυξη» (mining) των κρυπτονομισμάτων, μέσω της απρόσκοπτης παροχής ψηφιακής υποδομής στην τεχνολογία και τη λειτουργία του blockchain.
Σε εκτενή ανάλυσή του για το ενεργειακό πρόβλημα που επιφέρει η βιομηχανία της εξόρυξης κρυπτονομισμάτων, το Βloomberg ανέφερε πως η υποστήριξη της λειτουργίας του blockchain απαίτησε μέσα στο 2017 ενέργεια ίση με την ενέργεια που καταναλώθηκε στη Νιγηρία των 191 εκατομμυρίων κατοίκων. Αντιλαμβανόμαστε εύκολα πως υπάρχει ένα σημαντικό ενεργειακό βάρος, ως αποτέλεσμα της διαδικασίας.
Φυσικά το κόστος της «φυσικής παραγωγής» του bitcoin εξαρτάται από το πού γίνεται η εξόρυξή του, δηλαδή από το μέρος στο οποίο είναι εγκατεστημένο το σύστημα των εκατοντάδων servers που παρέχουν υπολογιστική ισχύ καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Άλλες είναι οι απαιτήσεις για ψύξη, για παράδειγμα, στην Αριζόνα, που έχει υψηλές θερμοκρασίες, και άλλο στη Σιβηρία των χαμηλών θερμοκρασιών.
Άλλο είναι το κόστος σε χώρες με χαμηλές ενεργειακές τιμές και άλλο σε χώρες με ασταθές ενεργειακό σύστημα και υψηλές τιμές. Στην τελευταία διαθέσιμη έκθεση του 2017 για το κόστος εξόρυξης ενός bitcoin τα αποτελέσματα είναι ενδιαφέροντα, καθώς παρουσιάζεται ένα μεγάλο εύρος τιμών. Στην Ελλάδα το κόστος είναι $ 9.210, στη Γερμανία $ 14.275, στη Φινλανδία $ 7.122, στις ΗΠΑ $ 4.758, στη Νότια Κορέα $ 26.170, στη Ρωσία $ 4.675 και στη γειτονική Βουλγαρία $ 4.362.
Είναι προφανές ότι η τρέχουσα χαμηλή «χρηματιστηριακή τιμή» του bitcoin που μεταφράζεται σε $ 5.600 (δολάρια ΗΠΑ), δείχνει πως η πρωτογενής παραγωγή bitcoin αποτελεί μια ζημιογόνα δραστηριότητα σε αρκετά σημεία του πλανήτη. Αν εδώ συνυπολογισθεί και το γεγονός πως από τον σχεδιασμό του το σύστημα έχει περιορισμό στον συνολικό αριθμό των bitcoins που μπορούν να «παραχθούν» με όριο τα 21 εκατ. και το γεγονός πως ήδη έχουν «παραχθεί» 17,4 εκατ. bitcoins, τότε αντιλαμβανόμαστε πως τα προβλήματα και η αβεβαιότητα θα αυξάνονται.
Με ποια κριτήρια θα επένδυε κάποιος
Η χρηματιστηριακή συμπεριφορά του bitcoin και των λοιπών κρυπτονομισμάτων, όπως είναι το ripple και το litecoin, είναι αυτή που απασχολεί τους επενδυτές. Και δεν αναφερόμαστε σε αυτούς που έχουν αγοράσει κάποια στιγμή κάποιο κλάσμα του bitcoin ή σε αυτούς που έχουν αγοράσει 2-3 κρυπτονομίσματα από μόδα, από περιέργεια, από τεχνολογικό ενδιαφέρον για να παρακολουθούν τις εξελίξεις, αλλά σε αυτούς που επενδύουν σε αυτό το asset class, όπως επενδύουν σε νομίσματα, μετοχές, ομόλογα και ETFs.
Το τελευταίο μαζικό sell off σε όλα τα κρυπτονομίσματα, που συνοδεύτηκε και από σημαντικό όγκο συναλλαγών, δείχνει πως οι επενδυτές δεν εγκαταλείπουν κάποιο κρυπτονόμισμα για να κινηθούν σε κάποιο άλλο, π.χ. να πουλούν bitcoin και να αγοράζουν ripple. Το sell off δείχνει πως για πρώτη φορά οι επενδυτές εγκαταλείπουν μαζικά τον χώρο των κρυπτονομισμάτων. Συγκεκριμένα, από τα 100 πιο δημοφιλή crypto, τα 93 έχουν καταρρεύσει τις τελευταίες ημέρες.
H συνολική χρηματιστηριακή αξία του bitcoin, δηλαδή η συνολική αξία των bitcoins που έχουν παραχθεί πρωτογενώς και συναλλάσσονται, η οποία υπολογίζεται καθημερινά από την Blockchain Luxembourg SA, ανέρχεται σήμερα (που γράφεται αυτό το άρθρο) στα $ 96.610.259.108 και οι ημερήσιες συναλλαγές ανέρχονται στις 250.000-300.000. Παρ' όλη την προβολή που έχει στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στους κύκλους της τεχνολογίας και στο ψηφιακό κύμα που ακολουθούμε, το bitcoin δεν αποτελεί ένα asset class, που προσελκύει το σοβαρό ή το έξυπνο χρήμα.
Με ποια επενδυτικά κριτήρια θα επένδυε κάποιος στο bitcoin; Όλες οι επενδυτικές επιλογές εδράζονται σε μερικές βασικές αρχές. Ο κάθε επενδυτής επιλέγει το εργαλείο της επένδυσής του, σταθμίζοντας το ρίσκο του, την εν δυνάμει απόδοσή του, τα προσδοκώμενα μερίσματά του, τους αναμενόμενους τόκους κ.λπ. Έτσι επιλέγει το ταμιευτήριο με χαμηλό επιτόκιο, για να έχει διαθέσιμα μετρητά όποτε θέλει. Κλείνει τα χρήματά του σε μια προθεσμιακή κατάθεση και ξέρει πως με την εγγύηση της τράπεζας σε 6 ή σε 12 μήνες θα πάρει υψηλότερο τόκο.
Αγοράζει ένα ομόλογο, γνωρίζοντας πως σε 2, σε 5 ή σε 10 χρόνια θα εισπράξει το κεφάλαιό του και ετησίως θα εισπράττει τους αναλογούντες τόκους. Επενδύει σε ένα εταιρικό ομολογιακό δάνειο μετατρέψιμο σε μετοχές, για να εισπράξει υψηλούς τόκους, αλλά και να μετατρέψει τα ομόλογά του σε μετοχές. Επενδύει στο πετρέλαιο όταν βλέπει πως η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε ανάπτυξη και προσφεύγει στον χρυσό όταν μεγάλα και ανησυχητικά γεωπολιτικά γεγονότα εμφανίζονται στον ορίζοντα.
Επενδύει σε μετοχές προσδοκώντας μέρισμα και υπεραξίες. Εισέρχεται τον χώρο των παραγώγων, όταν επιθυμεί να αντισταθμίσει τον κίνδυνό του στις αγορές. Λαμβάνει θέσεις σε ζευγάρια ισοτιμιών συναλλάγματος, βασιζόμενος στα επιτόκια και στις προοπτικές των οικονομιών.
Αγοράζοντας bitcoin, τι προσδοκίες έχει; Σε ποια επενδυτικά κριτήρια ανταποκρίνεται; Αγοράζει ένα προϊόν που έχει εξορυχθεί σε κάποιο σημείο του ψηφιακού συστήματος, που αποτυπώνει ουσιαστικά στην τιμή του την απόσβεση του κόστους του hardware που απαιτήθηκε, μαζί με το ενεργειακό κόστος της παραγωγής του. Τι ενσωματώνει λοιπόν η χρηματιστηριακή τιμή του bitcoin; Ενσωματώνει την προσδοκία, πως κάποιος άλλος επενδυτής θα ενδιαφερθεί να το αγοράσει σε υψηλότερη τιμή. Ενσωματώνει τη δυνατότητα να το χρησιμοποιήσει σε μια συναλλαγή που επιθυμεί να πραγματοποιήσει κάτω από τα ραντάρ των φορολογικών και τραπεζικών αρχών. Ενα παράδειγμα είναι αυτό του hacker της ΔΕΛΤΑ.
Οι τρεις κίνδυνοι
Η επένδυση σε bitcoin χαρακτηρίζεται από τρεις συστημικούς κινδύνους. Ο πρώτος είναι ο αντισυστημικός χαρακτήρας του bitcoin, που το έχει θέσει στο στόχαστρο των φορολογικών, των τραπεζικών και των διωκτικών αρχών σε όλον τον κόσμο. Ο δεύτερος είναι τα χαρακτηριστικά των επενδυτών που εμπλέκονται στην αγορά του bitcoin, που είναι η ψηφιακή γενιά επενδυτών που δεν γνωρίζει τους βασικούς κανόνες της ελεύθερης διαπραγμάτευσης των αγορών, και οι χρήστες του μαύρου χρήματος. Και ο τρίτος είναι η έντονη χειραγώγηση των τιμών του bitcoin στις διάφορες πλατφόρμες διαπραγμάτευσης. Στην ερώτηση, αν μετά την πτώση υπάρχει επενδυτική ευκαιρία, θα απαντούσαμε πως η πτώση ξεκίνησε από τα $ 20.000 και πως κάθε χαμηλότερη τιμή αποδείχθηκε πως δεν ήταν ευκαιρία εισόδου.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Χαροκόπος είναι οικονομικός αναλυτής, με ειδίκευση στον σχεδιασμό σύνθετων επενδυτικών στρατηγικών
Αποποίηση ευθύνης: Το περιεχόμενο της στήλης είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 23 Νοεμβρίου
