Πριν δύο εβδομάδες, είχαμε δει πως η ξαφνική ενεργοποίηση της Ινδίας στην παγκόσμια αγορά σιτηρών άρχιζε να ανακουφίζει την κατάσταση και να ηρεμεί τις κυβερνήσεις των χωρών της Βορείου Αφρικής που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα εφοδιασμού σε σιτάρι. Δυστυχώς, τα πράγματα άλλαξαν προς το χειρότερο, και μάλιστα πολύ απότομα. Κλείνοντας εκείνη την αναφορά μας στον ρόλο της Ινδίας, είχαμε ευχηθεί να μην επηρεαστεί η φετινή συγκομιδή σιταριού από τον καύσωνα που πλήττει την χώρα εδώ και αρκετές εβδομάδες (https://www.liberal.gr/market/i-india-ta%CE%90zei-ton-kosmo-sitari-gemizontas-tis-tsepes-ton-agroton-tis/446615).
Τελικά οι ευχές μας δεν έπιασαν τόπο, καθώς το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε η Ινδική κυβέρνηση απαγόρευσε τις εξαγωγές σιτηρών. Ήταν μία πολύ ξαφνική κίνηση, που αιφνιδίασε πάρα πολλούς, ειδικά εμπόρους και αγρότες μέσα στην χώρα. Ο λόγος της απαγόρευσης είναι η χειροτέρευση των εκτιμήσεων για το μέγεθος της συγκομιδής του ερχόμενου καλοκαιριού, εξαιτίας του παρατεταμένου καύσωνα. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι εκτιμήσεις κατέβηκαν από τα 111,32 εκατομμύρια τόνους στα 105 εκατομμύρια.
Δεδομένου του ότι οι εξαγωγές γίνονται κυρίως από το πλεόνασμα της παραγωγής, καθώς τουλάχιστον το 90% καταναλώνεται μέσα στην χώρα, αυτή η διαφορά είναι πολύ μεγάλη. Ειδικά αν σκεφθούμε, όπως είχαμε δει και πριν δύο εβδομάδες, πως η Ινδία ετοιμαζόταν να κάνει εξαγωγές ρεκόρ, ύψους περίπου 12 εκατομμυρίων τόνων, από 7,2 εκατομμύρια (που ήταν πάλι ποσότητα ρεκόρ), για τους 12 μήνες που τελείωσαν τον Μάρτιο που μας πέρασε. Αυτός δεν είναι όμως ο μόνος λόγος που οδήγησε την κυβέρνηση στην λήψη αυτής της απόφασης.
Όπως μαθαίνουμε από τους συντάκτες του Reuters, η εκτίμηση για μικρότερη συγκομιδή, σε συνδυασμό με τις μεγάλες εξαγωγές, άρχισε να ανεβάζει πολύ τις τιμές στην τοπική αγορά, με αποτέλεσμα πολλοί αγρότες να αρχίζουν να πωλούν το σιτάρι τους σε ιδιωτικό επίπεδο, παρακάμπτοντας τον κρατικό μηχανισμό αφού οι τιμές που πρόσφερε ήταν πλέον χαμηλότερες από τις τιμές της αγοράς. Το κράτος αγοράζει παραδοσιακά μεγάλες ποσότητες σιταριού, προκειμένου να μπορεί να μαζεύει μεγάλα αποθέματα ασφαλείας και ταυτόχρονα να κρατά ικανοποιημένους τους αγρότες.
Η άνοδος των τιμών φαίνεται πως έκανε την κυβέρνηση να φοβηθεί πως θα χάσει τον έλεγχο της κατάστασης και έτσι αποφάσισε να λάβει ριζικά μέτρα, καθώς είχαν ήδη αρχίσει οι διαμαρτυρίες των πολιτών. Η απόφαση της κυβέρνησης ήταν τόσο απότομη, που στα λιμάνια της χώρας, σύμφωνα με τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, έχουν «εγκλωβιστεί» σχεδόν δύο εκατομμύρια τόνοι σιτηρών, οι οποίοι ήταν έτοιμοι για εξαγωγή χωρίς να έχει ακόμα ολοκληρωθεί η πληρωμή από τους αλλοδαπούς αγοραστές. Με βάση την κυβερνητική απόφαση, μόνο οι πλήρως εξοφλημένες ποσότητες θα ταξιδέψουν εκτός Ινδίας, οπότε όλα τα υπόλοιπα θα μείνουν στην χώρα με μοναδικό αγοραστή το ινδικό δημόσιο, φέρνοντας σε πολύ δύσκολη θέση αγρότες, εμπόρους αλλά και πλοιοκτήτες.
Τα νέα από την Ινδία αναστάτωσαν την αγορά σιταριού, με τις τιμές να ανεβαίνουν στο υψηλότερο επίπεδο από τις αρχές του Μαρτίου, σημειώνοντας την ανώτατη δυνατή άνοδο. Στο κλείσιμο της χθεσινής συνεδρίασης στο χρηματιστήριο του Σικάγου, η τιμή του ενός μπούσελ έφθασε τα 12,47 δολάρια, σχεδόν 20% πιο πάνω από τις τιμές των αρχών του Μαΐου, 50% πάνω από τις τιμές λίγο πριν αρχίσει ο πόλεμος και πολύ κοντά στα υψηλά των 14 δολαρίων που σημειώθηκαν λίγο μετά την έναρξη των εχθροπραξιών, τα οποία πρέπει να σημειώσουμε πως κράτησαν για ελάχιστες ημέρες. Δεν αποκλείεται καθόλου να πλησιάσουμε και πάλι τα 14 δολάρια, ακόμα όμως και αν γίνει αυτό, το σημαντικό είναι να μην κρατήσει για πολύ.
Το αν θα γίνει αυτό δεν θα εξαρτηθεί μόνο από τις εξελίξεις στο ινδικό μέτωπο. Αν το πρόβλημά μας ήταν μόνο αυτό τα πράγματα δεν θα ήταν τόσο ανησυχητικά, γιατί η απαγόρευση των εξαγωγών δεν είναι τόσο απόλυτη όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Όπως μας εξηγούν το Reuters και το Bloomberg, η ινδική κυβέρνηση δεν θα σταματήσει να στέλνει σιτάρι σε άλλες χώρες, θα το κάνει όμως σε διακρατικό/διακυβερνητικό επίπεδο. Είναι βέβαιο πως θα συνεχίσει να εφοδιάζει το Μπαγκλαντές και την Σρι Λάνκα, τις δύο γειτονικές χώρες που έχουν μεγάλη ανάγκη.
Επίσης, από κυβερνητικές πηγές της Αιγύπτου, έγινε γνωστό πως οι παραγγελίες που έχει κάνει η κυβέρνηση της χώρας δεν εμπίπτουν στην απαγόρευση και θα εκτελεστούν κανονικά. Φαίνεται λοιπόν πως οι εξαγωγές δεν θα σταματήσουν εντελώς, θα είναι μάλλον λιγότερες από αυτές που αναμέναμε πριν μερικές εβδομάδες και θα γίνονται με πολιτικά/γεωπολιτικά κριτήρια και όχι με βάση τα κέρδη που θα μπορούσαν να αποκομίσουν οι αγρότες.
Αφού λοιπόν η ινδική βοήθεια θα είναι μικρότερη από την επιθυμητή, η εξέλιξη της παγκόσμιας αγοράς σιταριού θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από δύο παράγοντες. Την κατάσταση στην Ουκρανία και τις εκτιμήσεις για την ποιότητα και το ύψος της επερχόμενης συγκομιδής ανά τον κόσμο. Στην Ουκρανία τα πράγματα είναι αρκετά δύσκολα, αφού τα κλειστά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα έχουν αναγκάσει τη χώρα να στέλνει το σιτάρι, το καλαμπόκι και τα άλλα αγροτικά προϊόντα, οδικώς ή σιδηροδρομικώς προς τα λιμάνια άλλων χωρών όπως το Γκντανσκ στην Πολωνία και την Κωστάντσα στη Ρουμανία.
Η ροή των εξαγωγών έχει μειωθεί δραστικά, ενώ η οργάνωση του εμπορίου πάνω στα νέα δεδομένα δεν είναι καθόλου εύκολη, αφού τα παραπάνω λιμάνια δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στην τεράστια αύξηση της εμπορευματικής κίνησης. Σύμφωνα με το Bloomberg, οι συνολικές ουκρανικές εξαγωγές δημητριακών και καλαμποκιού μειώθηκαν κατά περίπου 80% για τον φετινό σε σχέση με τον περσινό Απρίλιο. Από 5 εκατομμύρια τόνους μειώθηκαν στα 1,1 εκατομμύρια.
Οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι αρκετά παρακινδυνευμένη, είναι όμως βέβαιο πως οι φετινές εξαγωγές σίγουρα θα είναι μειωμένες σε σχέση με πέρυσι, ενώ μεγάλη είναι η ανησυχία για την καλοκαιρινή συγκομιδή σιταριού και βέβαια για τη φθινοπωρινή σπορά. Ακόμα όμως και αν η κατάσταση στην Ουκρανία δεν βελτιωθεί καθόλου, αν οι καιρικές συνθήκες στον υπόλοιπο κόσμο είναι ευνοϊκές, η παγκόσμια παραγωγή θα είναι τέτοια που θα μπορέσει να ικανοποιήσει τη ζήτηση, πιθανώς και σε συνδυασμό με χρήση μέρους των μεγάλων αποθεμάτων που υπάρχουν σε διάφορες χώρες.
Για τον λόγο αυτό, η ξηρασία που επικρατεί στη Γαλλία το τελευταίο διάστημα δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική, αφού η ευρωπαϊκή χώρα είναι μία από τις βασικότερες παραγωγούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η τέταρτη μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα στον κόσμο, με περίπου το 10% των συνολικών εξαγωγών σιταριού. Τις τελευταίες ημέρες έχει αρχίσει να βρέχει, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό αφού το χώμα έχει ξεραθεί και δεν μπορεί να απορροφήσει εύκολα το νερό, ενώ τα υδάτινα αποθέματα είναι πολύ χαμηλά και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν εύκολα για το πότισμα των χωραφιών.
Η κατάσταση είναι προφανώς αρκετά δύσκολη, ειδικά μετά την ξαφνική έξοδο της Ινδίας από την αγορά, τη στιγμή που η παρουσία της είχε αρχίσει να εξισορροπεί τα πράγματα. Για να αποφύγουμε τα χειρότερα, μάλλον θα χρειαστούμε τη βοήθεια του καιρού. Αν οι καιρικές συνθήκες στις μεγάλες παραγωγούς εξαγωγικές χώρες του Βορείου Ημισφαιρίου βοηθήσουν να έχουμε μεγάλη και καλής ποιότητας συγκομιδή σίτου, τότε υπάρχουν σημαντικές πιθανότητες να αποφύγουμε ακραίες καταστάσεις.
Φυσικά, πολύ θα μπορούσε να βοηθήσει η λήξη των εχθροπραξιών στο ουκρανικό μέτωπο, αλλά φοβόμαστε πως «ο χορός της βροχής» είναι ένα πιο ασφαλές στοίχημα. Κάτι όμως πρέπει να αρχίσει να πηγαίνει καλύτερα, καθώς σε αντίθετη περίπτωση η άνοδος της τιμής του σιταριού και η δυσκολία εξεύρεσης ικανών ποσοτήτων μπορεί να μας κάνουν να ξεχάσουμε την έκρηξη της τιμής των καυσίμων.
