Μπορεί η Ολλανδία να είναι μία σχετικά μικρή χώρα αλλά σε κάποιους τομείς ανήκει στις μεγαλύτερες παγκόσμιες δυνάμεις. Ένας από αυτούς είναι η βιομηχανία μικροεπεξεργαστών και η δύναμη της Ολλανδίας οφείλεται σε μία και μόνο εταιρεία, την ASML (ASML AMSTERDAM, NYSE), χωρίς τα μηχανήματα της οποίας είναι σχεδόν αδύνατον να δουλέψει εργοστάσιο παραγωγής μικροεπεξεργαστών.
Η εξειδίκευσή της στα λιθογραφικά μηχανήματα που χρησιμοποιούνται για την χάραξη των κυκλωμάτων πάνω στην επιφάνεια πυριτίου που αποτελεί την βάση κάθε μικροεπεξεργαστή της έχει δώσει μία σχεδόν μονοπωλιακή δύναμη στην παγκόσμια τεχνολογική βιομηχανία. Το μεγάλο της ατού αυτή την εποχή είναι οι μηχανές EUV (Extreme Ultraviolet Lithography), οι οποίες κοστίζουν πάνω από 150 εκατομμύρια δολάρια η κάθε μία και χρειάζονται πάνω από έναν χρόνο για να κατασκευαστούν στα εργοστάσιά της.
Οι μηχανές EUV είναι απόλυτα απαραίτητες σε κάθε εργοστάσιο που θέλει να κατασκευάσει μικροεπεξεργαστές τελευταίας τεχνολογίας. Η ταϊβανέζικη Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSM NYSE) και η νοτιοκορεατική Samsung Electronics (005930 SEOUL) είναι ίσως οι μεγαλύτεροι πελάτες της, καθώς κατασκευάζουν στα εργοστάσιά τους τους πιο σύγχρονους μικροεπεξεργαστές, συνήθως για λογαριασμό εταιρειών όπως η Nvidia (NVDA NASDAQ), η AMD (AMD NASDAQ) και η Apple (AAPL NASDAQ).
Αυτές οι μηχανές δεν πωλούνται στην Κίνα, καθώς η Ολλανδική κυβέρνηση δεν έχει δώσει στην ASML την απαιτούμενη άδεια για εξαγωγές εξοπλισμού. Η απόφαση της Ολλανδικής κυβέρνησης δεν είναι καθόλου άσχετη με την προσπάθεια της αμερικανικής κυβέρνησης και του προέδρου Μπάιντεν να εμποδίσει την κινεζική βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας από το να πλησιάσει τις αντίστοιχες δυτικές.
Αυτός ο αγώνας των ΗΠΑ, ο οποίος ξεκίνησε από την περίοδο του πρώην προέδρου Τραμπ, έχει ενταθεί επί προεδρίας Μπάιντεν και κάθε τόσο ανακοινώνονται νέοι περιορισμοί στις πωλήσεις προϊόντων που μπορεί να χρησιμεύσουν στην Κίνα στην προσπάθειά της να ακολουθήσει τις δυτικές χώρες και τους Ασιάτες συμμάχους τους (Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ταϊβάν) στην τεχνολογική πρωτοπορία.
Η Ολλανδική κυβέρνηση δεν θέλησε να φέρει αντιρρήσεις στους αμερικανούς συμμάχους, καθώς η τεχνολογία EUV θα μπορούσε δυνητικά να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή εξελιγμένων μικροεπεξεργαστών, εξαιρετικά χρήσιμων στην αμυντική βιομηχανία της Κίνας. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως η Ολλανδία και η ASML είναι πρόθυμες να συμπορευθούν με τις ΗΠΑ σε ο,τιδήποτε έχει σχέση με την Κίνα. Αυτό έγινε ξεκάθαρο νωρίτερα φέτος όταν οι ΗΠΑ ζήτησαν, ή μάλλον απαίτησαν, από την ASML να σταματήσει την πώληση στην Κίνα και των λιθογραφικών μηχανών της προηγούμενης γενιάς, των DUV (Deep Ultraviolet Lithography).
Αυτή η κίνηση δεν εξόργισε μόνο την Κίνα, η οποία την χαρακτήρισε σχεδόν «τρομοκρατική ενέργεια», αφού στην ουσία ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό της κινεζικής βιομηχανίας μικροεπεξεργαστών. Θύμωσε πολύ και την ASML και την Ολλανδική κυβέρνηση. Όπως είχαμε ενημερωθεί σχετικά και από το Black Box της 25ης Οκτωβρίου (Η άνοιξη των Ναυπηγείων, τα «χρυσά» malls της Lamda και η ανάπτυξη της Real | Liberal.gr), η ενόχληση της Ολλανδίας είναι μεγάλη, σε σημείο που να έχει κάνει τον πρωθυπουργό της χώρας Μαρκ Ρούτε, να προσπαθεί να οργανώσει ένα είδος ευρωπαϊκής άμυνας απέναντι στις μεγάλες αμερικανικές πιέσεις.
Την θέση της Ολλανδίας είχε εκφράσει ξεκάθαρα και η υπουργός Εξωτερικού Εμπορίου και Ανάπτυξης Liesje Schreinemacher, η οποία είχε δηλώσει πως η χώρα της δεν πρόκειται να ακολουθήσει τυφλά την αμερικανική «γραμμή» και θα υπερασπιστεί την εθνική της ασφάλεια και τα οικονομικά της συμφέροντα. Είχε προσθέσει μάλιστα πως στο ζήτημα της πώλησης εξοπλισμού για την κατασκευή εργοστασίων μικροεπεξεργαστών στην Κίνα, η Ολλανδία διατηρούσε το δικαίωμα να πάρει την δική της απόφαση και να μην εντάξει το θέμα στις ευρύτερες εμπορικές σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Bloomberg από τα μέσα Νοεμβρίου, ανώτεροι αμερικανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Άλαν Εστέβεζ, υφυπουργού εμπορίου για θέματα βιομηχανίας και ασφαλείας, θα επισκέπτονταν την Ολλανδία στο τέλος του Νοεμβρίου για να συζητήσουν ζητήματα σχετικά με τους ελέγχους στις εξαγωγές. Το διεθνές πρακτορείο πρόσθεσε τότε πως δεν υπήρχαν σημαντικές ελπίδες για την επίτευξη άμεσης συμφωνίας.
Εδώ είναι ενδιαφέρον να προσθέσουμε πως στην διαμάχη της ASML με τις ΗΠΑ έχουν εμμέσως εμπλακεί και οι αμερικανικές εταιρείες κατασκευής εξοπλισμού για εργοστάσια μικροεπεξεργαστών, οι οποίες διαμαρτύρονται στην κυβέρνησή τους διότι οι ίδιες έχουν ήδη σταματήσει να πουλάνε τα προϊόντα τους στην Κίνα την στιγμή που οι Ευρωπαίοι και Ιάπωνες συνάδελφοί τους δεν δείχνουν διάθεση συμπόρευσης με την αμερικανική γραμμή.
Προφανώς, οι αμερικανοί θα προσπαθήσουν να πείσουν τους ευρωπαίους όπως η ASML να ακολουθήσουν κοινή γραμμή με τις ΗΠΑ στο θέμα της κινεζικής βιομηχανίας μικροεπεξεργαστών αλλά δεν γνωρίζουμε τι θα προσφέρουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση σαν αντάλλαγμα.
Μία πρώτη γεύση για το τι έχει κατά νου η αμερικανική πλευρά πρέπει να πήρε ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ την προηγούμενη εβδομάδα και τις συνομιλίες του με τον Τζο Μπάιντεν. Οι δύο πρόεδροι συζήτησαν διεξοδικά το θέμα των εμπορικών σχέσεων των ΗΠΑ με την E.E. όχι μόνο σε ό,τι έχει σχέση με τους μικροεπεξεργαστές και την προσπάθεια περιορισμού της κινεζικής βιομηχανίας αλλά γενικότερα, καθώς η ευρωπαϊκή πλευρά είναι εξοργισμένη με τις τεράστιες επιδοτήσεις στον τομέα των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, των μπαταριών και της πράσινης τεχνολογίας που προβλέπει το περίφημο Inflation Reduction Act (IRA).
Το IRA, το οποίο έγινε νόμος του κράτους το καλοκαίρι που μας πέρασε, προβλέπει την επιχορήγηση όσων επιχειρήσεων έχουν (ή αποκτήσουν) παραγωγική βάση στις ΗΠΑ στους τομείς που μόλις αναφέραμε. Η ενόχληση των ευρωπαίων είναι απόλυτα δικαιολογημένη γιατί βλέπουν πως ακόμα και οι δικές τους επιχειρήσεις αρχίζουν να σκέπτονται να καθυστερήσουν ορισμένες επενδύσεις τους σε χώρες της Ε.Ε. και να επεκταθούν άμεσα στις ΗΠΑ σαν αποτέλεσμα της εφαρμογής του IRA.
Μία δεύτερη, και μάλλον καλύτερη γεύση, πρέπει να πήραν οι αντιπρόεδροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργκρέτε Βεστάγκερ και Βάλντις Ντομπρόβσκις, οι οποίοι εκπροσώπησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση στις εργασίες του Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας Ε.Ε. – ΗΠΑ, οι οποίες έλαβαν χώρα προχθές Δευτέρα κοντά στην αμερικανική πρωτεύουσα. Της αμερικανικής αντιπροσωπείας ηγήθηκαν ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν με την υπουργό εμπορίου Τζίνα Ραϊμόντο (η Ραϊμόντο είναι η φωνή του Τζο Μπάιντεν στα θέματα μικροεπεξεργαστών).
Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Bloomberg, το κλίμα που επικράτησε ήταν καλό, καθώς η πλευρά των ΗΠΑ συνέχισε αυτό που οι αμερικανοί ονομάζουν «charm offensive» δηλαδή επίθεση γοητείας, την οποία ξεκίνησε την προηγούμενη εβδομάδα ο Τζο Μπάιντεν συζητώντας με τον Γάλλο πρόεδρο.
Ο υπουργός Μπλίνκεν δήλωσε πως οι ΗΠΑ άκουσαν τις ανησυχίες των ευρωπαίων φίλων τους σχετικά με κάποιες προβλέψεις του IRA και πρόσθεσε πως δημιουργήθηκε ήδη μία κοινή επιτροπή από κοινού με την Ε.Ε. προκειμένου να αποκτήσουν ορμή οι σχετικές συζητήσεις και να βρεθεί τρόπος να λυθούν οι διαφορές, όπως ακριβώς είπε ο πρόεδρος Μπάιντεν.
Από την ευρωπαϊκή πλευρά, ο Βάλντις Ντομπρόβσκις δήλωσε πως αποχώρησε από την συνάντηση πιο αισιόδοξος απ’ ότι ήταν κατά την προσέλευσή του και τόνισε πως τα θέματα αυτά πρέπει να λυθούν επειγόντως, αφού η εφαρμογή της νομοθεσίας IRA προβλέπεται να ξεκινήσει στις αρχές του 2023. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών που συμβουλεύθηκε το Bloomberg, η εξεύρεση λύσης δεν είναι τόσο εύκολη, αφού το IRA αποτελεί ήδη νόμο του κράτους.
Το πιθανότερο είναι πως θα γίνει μία προσπάθεια τροποποίησης κάποιων διατάξεων του νόμου έτσι ώστε να ανοίξουν κάποια παραθυράκια για την ικανοποίηση κάποιων από τα πολλά ευρωπαϊκά αιτήματα. Αν πάντως η διαδικασία εξεύρεσης λύσεων δεν προχωρήσει όσο γρήγορα ζήτησε ο Ντομπρόβσκις, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε μία ευρωπαϊκή απάντηση στα πρότυπα του αμερικανικού IRA, δηλαδή μία πολιτική επιδοτήσεων που θα προσελκύσει επενδύσεις προς τις χώρες της Ε.Ε.
Για να επανέλθουμε στο αρχικό μας θέμα, η υπουργός Ραϊμόντο υποστήριξε πως το θέμα της ASML δεν συζητήθηκε συγκεκριμένα κατά την διάρκεια των εργασιών του Συμβουλίου. Παραδέχθηκε όμως πως συζητήθηκε το γενικότερο ζήτημα των περιορισμών στις εξαγωγές μικροεπεξεργαστών και συμφωνήθηκε η συστηματική ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ε.Ε. σε θέματα που έχουν σχέση με τις ελλείψεις μικροεπεξεργαστών και την πολιτική κρατικών επιδοτήσεων στον συγκεκριμένο τομέα.
Σύμφωνα με πληροφορίες από στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η αμερικανική πλευρά αναφέρθηκε στην ανάγκη συμπόρευσης των Ευρωπαϊκών χωρών με την γραμμή των ΗΠΑ στο θέμα του ελέγχου των εξαγωγών microchips, χωρίς όμως να καταφέρει να αποσπάσει την σύμφωνη γνώμη της ευρωπαϊκής πλευράς.
Προφανώς υπάρχουν πολλές διαφωνίες μεταξύ των δύο μερών, όχι μόνο στο θέμα των μικροεπεξεργαστών και των πωλήσεων σχετικού εξοπλισμού προς την Κίνα αλλά και σε γενικότερα θέματα εμπορικής και βιομηχανικής πολιτικής. Η κοινή στάση ΗΠΑ και Ε.Ε. στο ζήτημα της ρωσικής εισβολής δεν εγγυάται την συμπόρευση και σε άλλα ζητήματα.
Αν το παζάρι που φαίνεται πως έχει ξεκινήσει προκειμένου να βρεθεί ένας τρόπος αρμονικής συνεργασίας σε θέματα βιομηχανίας και εμπορίου δεν φέρει γρήγορα αποτέλεσμα ίσως να πρέπει να προετοιμαζόμαστε για άλλου είδους «εχθροπραξίες» αυτή την φορά μεταξύ συμμάχων. Ας ελπίσουμε πως οι αμερικανικές δηλώσεις περί πρόθεσης επίλυσης των διαφορών με τους Ευρωπαίους φίλους δεν γίνονται μόνο για λόγους εντυπώσεων.
