Όπως έλεγε ο Jesse Livermore, ο Αμερικανός επενδυτής πάνω στη ζωή του οποίου βασίστηκε το – απαραίτητο για κάθε χρηματιστή – βιβλίο «Reminiscences of a Stock Operator», το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ο κάθε ένας που ασχολείται με τον κόσμο των επενδύσεων είναι να καταλάβει αν βρισκόμαστε σε bull market ή bear market, αν δηλαδή η βασική τάση των αγορών είναι ανοδική η καθοδική. Εκ των υστέρων μπορούμε να πούμε χωρίς κανέναν δισταγμό πως το 2022 ζήσαμε ένα δυνατό bear market.
Το πρόβλημα είναι πως αυτά πρέπει να τα καταλαβαίνουμε εκ των προτέρων. Για το 2023 δεν είναι και τόσο εύκολο να αποφασίσουμε τι είδους αγορά θα έχουμε. Το πιθανότερο είναι να βρισκόμαστε ακόμα μέσα σε μία κατά βάση πτωτική αγορά η οποία όμως αυτή την στιγμή δείχνει σαν να ξεκουράζεται και να σκέφτεται τα επόμενα βήματά της: θα ξεκινήσει σύντομα μία νέα καθαρά πτωτική κίνηση η οποία θα φέρει τους βασικούς αμερικανικούς χρηματιστηριακούς δείκτες κατά 20% χαμηλότερα από τα τωρινά επίπεδα και θα τελειώσει κάπου εκεί δίνοντας μεγάλες αγοραστικές ευκαιρίες; Θα εκπλήξει την πλειοψηφία των επενδυτών κάνοντας μία δυνατή ανοδική κίνηση για να αρχίσει από πιο ψηλά την νέα πτωτική κίνηση; Ή θα μας αφήσει άφωνους αποχωρώντας και αφήνοντας την θέση της σε μία νέα ανοδική αγορά;
Είναι γεγονός πως το μεγαλύτερο μέρος των επενδυτών, των χρηματιστηριακών αναλυτών και των σχολιαστών του οικονομικού Τύπου θεωρεί το πρώτο σενάριο μακράν το πιθανότερο από τα τρία. Το δεύτερο σενάριο ακούγεται από πολύ λίγους ενώ το τρίτο σενάριο μάλλον δεν ακούγεται από κανέναν αλλά ποτέ δεν ξέρει κανείς τι μπορεί να γίνει στον κόσμο.
Η λογική βάση πίσω από το πρώτο σενάριο είναι αρκετά απλή: η οικονομία θα αδυνατίσει περαιτέρω σε όλο τον κόσμο, καθώς τα αποτελέσματα των αυξήσεων των επιτοκίων δεν έχουν φανεί ακόμα σε όλη τους την έκταση, την ίδια στιγμή που για τις περισσότερες επιχειρήσεις θα αρχίσει σημαντική μείωση του περιθωρίου κέρδους τους. Αυτός ο συνδυασμός θα φέρει την πτώση των τιμών των μετοχών και τις μεγάλες αγοραστικές ευκαιρίες κάποια στιγμή μέσα στο πρώτο εξάμηνο του έτους. Από ένα σημείο και μετά τα πράγματα θα αρχίσουν να καλυτερεύουν με τον πληθωρισμό να τίθεται σταδιακά υπό έλεγχο και τα επιτόκια να αρχίζουν την αντίστροφη πορεία τους.
Το δεύτερο σενάριο δεν έχει απόλυτα ξεκάθαρη θεμελιώδη υποστήριξη. Λίγο πολύ προβλέπει πως η οικονομική κατάσταση είναι τέτοια που θα αναγκάσει τις κεντρικές τράπεζες και κυρίως την Fed να αλλάξει στάση πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι φανταζόμαστε. Όταν γίνει αυτό, η αντίδραση των αγορών μετοχών και ομολόγων θα είναι πολύ δυνατή και θα οδηγήσει τις αγορές αρκετά παραπάνω από τα τωρινά επίπεδα, ίσως και πάνω από τις 4.300 μονάδες του δείκτη S&P 500, απ’ όπου θα αρχίσει μία νέα καθοδική πορεία διότι κάποια στιγμή θα φανεί πως ο πληθωρισμός είναι τελικά πιο ανθεκτικός.
Όσο για το τρίτο σενάριο, υποθέτουμε πως θα μπορούσε να ισχύσει αν φανεί πως είμαστε κοντά στην ομαλή προσγείωση, το soft landing όπως λένε στις ΗΠΑ, δηλαδή στην επιτυχημένη αντιμετώπιση του πληθωρισμού με ελάχιστη ζημιά στην οικονομία.
Για όσους επενδυτές αναρωτιούνται αυτή την στιγμή ποιο από τα σενάρια μπορεί να ισχύει ή αν κάποιο άλλο είναι το επικρατέστερο, οι επόμενες εβδομάδες θα τους προσφέρουν αρκετή βοήθεια. Οι ανακοινώσεις σχετικά με την πορεία του πληθωρισμού, την οικονομική ανάπτυξη, την εξέλιξη των πωλήσεων των επιχειρήσεων και την κατάσταση της αγοράς εργασίας θα είναι αρκετές.
Πολλά θα είναι και τα εταιρικά νέα από τα μέσα του μήνα και μετά, με πλήθος εταιρειών να ανακοινώνει τα οικονομικά τους αποτελέσματα και να δίνει στην αγορά τις εκτιμήσεις για την συνέχεια αλλά και για την πορεία της οικονομίας. Ο συνδυασμός αυτών των πληροφοριών θα μας δώσει αρκετές ενδείξεις σχετικά με το που πάνε τα πράγματα και με το αν επιβεβαιώνονται οι οπαδοί του πρώτου σεναρίου που περιμένουν την οικονομία να αδυνατίζει και τα εταιρικά περιθώρια κέρδους να αρχίζουν να ροκανίζονται.
Ακόμα περισσότερες πληροφορίες όμως θα πάρουν από την ίδια την χρηματιστηριακή αγορά και την συμπεριφορά της κάθε φορά που θα έρχονται ειδήσεις, είτε για την οικονομία είτε για τις επιμέρους επιχειρήσεις. Αν η αγορά κινείται με διαφορετικό τρόπο από τον «αναμενόμενο» είναι πολύ πιθανόν να μας δίνει ένα σημάδι για τις προθέσεις της. Μιλώντας για τον βασικότερο από όλους τους χρηματιστηριακούς δείκτες, δηλαδή τον S&P 500, τυχόν πειστική διάσπαση προς τα κάτω του επιπέδου των 3.700 – 3.760 μονάδων θα είναι μία ισχυρή ένδειξη υπέρ του πρώτου σεναρίου ενώ τυχόν υπέρβαση της περιοχής των 3.950 – 3.980 μονάδων θα κάνει το δεύτερο σενάριο να φαίνεται λιγότερο απίθανο.
Από την στιγμή που κάποιος επενδυτής καταλήξει σε κάποια άποψη για την γενικότερη τάση της αγοράς, το δεύτερο βήμα είναι η επιλογή των στόχων για αγορά ή και για πώληση. Για τις πωλήσεις δεν έχουμε πολλά να πούμε, εφ’ όσον κάποιος πιστεύει πως οι αγορές θα σημειώσουν μεγάλη πτώση καλό είναι να μειώσει γενικά την επενδυτική του έκθεση. Αν όμως θέλει να αγοράσει κάτι τα πράγματα είναι λιγότερο απλά.
Κατά την άποψή μας το σύστημα που δούλευε πολύ καλά για δέκα τουλάχιστον χρόνια, δηλαδή η αγορά μετοχών των μεγάλων τεχνολογικών επιχειρήσεων σε κάθε σημαντική διόρθωση των αγορών δεν είναι καθόλου σίγουρο πως θα συνεχίσει να αποδίδει. Η αδιάκοπη ανάπτυξη αυτών των επιχειρήσεων δεν είναι πλέον δεδομένη και αυτό τις κάνει πιο ευαίσθητες στις διακυμάνσεις του οικονομικού κύκλου και να μοιάζουν περισσότερο με τις κλασσικές βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να υπάρχουν μέσα στα χαρτοφυλάκια, απλώς σημαίνει πως οι περισσότερες από αυτές δεν πρέπει να θεωρούνται πλέον άτρωτες, όπως βλέπουμε αυτές τις μέρες με τις περιπέτειες της Tesla.
Η στροφή προς την λεγόμενη πραγματική οικονομία και ορισμένους κλάδους που αναμένεται να αναπτυχθούν τα επόμενα χρόνια είναι μία πολύ λογική κίνηση. Οι εταιρείες που ασχολούνται με την εξόρυξη και την επεξεργασία ορυκτών και μετάλλων αποτελούν σίγουρα μία ενδιαφέρουσα περίπτωση. Το ίδιο ισχύει για αυτές που ασχολούνται με την κατασκευή οπλικών συστημάτων κάθε είδους. Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζουν και αυτές που παίζουν ενεργό ρόλο στον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικού ρεύματος.
Μπορεί να ακούγεται παράξενο αλλά οι παραδοσιακές αυτοκινητοβιομηχανίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ είναι μία αρκετά ενδιαφέρουσα επενδυτική πρόταση, ειδικά στην περίπτωση που οι τιμές τους θα κατέβουν ακόμα περισσότερο. Όποιοι έχουν διάθεση για περισσότερη μελέτη μπορούν να ψάξουν τις εταιρείες του κλάδου της βιοτεχνολογίας που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο εξαγοράς των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών. Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν την εξέταση των επιμέρους μεγεθών κάθε εταιρείας, αφού η εποχή που όλες οι μετοχές ανέβαιναν μαζικά ανεξάρτητα από την ποιότητά τους ίσως αργήσει να επιστρέψει σύντομα.
Το ότι ο Jesse Livermore έλεγε πως το σημαντικότερο πράγμα είναι το να αναγνωρίσει την τάση της αγοράς δεν σημαίνει πως αυτό είναι κάτι εύκολο. Πρέπει όμως να το προσπαθήσει κανείς πριν φτιάξει την στρατηγική του για μία χρονιά που ίσως αποδειχθεί και αυτή δύσκολη και επικίνδυνη για τους επενδυτές, όπως η προηγούμενη. Όποιος το καταφέρει θα έχει αποκτήσει ένα σημαντικό πλεονέκτημα στην προσπάθεια αντιμετώπισης των τρικυμιωδών χρηματιστηριακών υδάτων. Αν κάνει και σωστές επιλογές μετοχών θα έχει σίγουρα μία πολύ καλή επενδυτική χρονιά.
