Με ένα σκάφος έτοιμο να βυθιστεί παρομοίαζε την ελληνική οικονομία ο Γιώργος Παπανδρέου, στις 23 Απριλίου του 2010, όταν από το Καστελόριζο ουσιαστικά ανακοίνωσε μέσω του ιστορικού αυτού διαγγέλματος τη χρεοκοπία της Ελλάδας. Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβεί σύντομα και με την Ιταλία, καθώς η πιθανή αναθεώρηση του ελλείμματος από την Eurostat ενδέχεται να διογκώσει το έλλειμμα πάνω από το 10% του ΑΕΠ.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το 2018, οι αυτοαποκαλούμενοι σωτήρες της Ιταλίας, Λουίτζι Ντι Μάιο και Ματέο Σαλβίνι, υπόσχονταν ανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας, παράλληλο νόμισμα, αλλαγή των ευρωπαϊκών κανόνων και φυσικά… απεριόριστο έλλειμμα, όταν ανέλαβαν τα ηνία της χώρας.
Σήμερα, μία υπόθεση από τότε που οι δύο άσπονδοι πολιτικοί φίλοι ήθελαν να πάνε κόντρα στην Ευρώπη, αλλά αρκέστηκαν μονάχα σε κινήσεις εντυπωσιασμού, απειλεί με επιπρόσθετο βάρος 100 δισ. ευρώ τους Ιταλούς πολίτες. Απειλεί κατ’ επέκταση με δημοσιονομικό εκτροχιασμό την Ιταλία και κάνει τους αναλυτές να μιλούν για ένα νέο «Καστελόριζο».
Πόσο κοντά στον αποκλεισμό από τις διεθνείς αγορές βρίσκεται η Ιταλία και πόσο πιθανό είναι η Τζόρτζια Μελόνι να αναγκαστεί να ζητήσει οικονομική βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο;
Αν κρίνουμε βάσει των όσων προεξοφλούν οι αγορές, ένα τέτοιο ενδεχόμενο μοιάζει απίθανο καθώς η απόδοση του ιταλικού 10ετούς παραμένει στο 4,4% που δεν προμηνύει καταστροφή. Όμως πολλά μπορεί να αλλάξουν τις επόμενες ημέρες. H ιταλική κυβέρνηση ενδέχεται να αναγκαστεί την 1η Μαρτίου να αναθεωρήσει το έλλειμμα του 2021 και του 2022, από 7,2% και 5,6% αντίστοιχα, κοντά στο 10% του ΑΕΠ, μία εξέλιξη που θα μπορούσε να εκτροχιάσει μία από τις μεγαλύτερες αλλά και πιο ταλαιπωρημένες οικονομίες του ανεπτυγμένου κόσμου.
Το 2018, ο τότε κυβερνητικός συνασπισμός του Κινήματος Πέντε Αστέρων και της Λέγκας του Βορρά, των Ντι Μάιο και Σαλβίνι, πέρασε ένα μέτρο που έδινε στα νοικοκυριά το λεγόμενο «Superbonus». Τη δυνατότητα δηλαδή να προχωρούν σε εργασίες ανακαίνισης σπιτιού, στο πλαίσιο της ενεργειακής αναβάθμισης, λαμβάνοντας έκπτωση φόρου σε ποσοστό 110%. Το απίστευτο αυτό μέτρο είχε την πλήρη στήριξη του Κινήματος Πέντε Αστέρων, όμως και η Λέγκα που σήμερα βρίσκεται στον κυβερνητικό συνασπισμό υπό την Μελόνι, έχει το δικό της μερίδιο ευθύνης γιατί συμμετείχε και σε εκείνη την κυβέρνηση.
Στην ουσία, ήταν ένας μποναμάς για τα νοικοκυριά, αφού μπορούσαν να κάνουν τις εργασίες ανακαίνισης και να λαμβάνουν άμεσα έκπτωση στο τιμολόγιο που έκοβε το συνεργείο – για τις επιλέξιμες εργασίες. Μέσω του μέτρου, οι κατασκευαστές είχαν τη δυνατότητα να φοροδιαφεύγουν έως ένα βαθμό ενώ παράλληλα η έκπτωση φόρου ήταν μεταβιβάσιμη, λειτουργώντας ουσιαστικά ως ένα παράλληλο νόμισμα και μέσο συναλλαγών.
Στη συνέχεια, το 2021 όταν εφαρμόστηκε πλήρως το μέτρο, ο Μάριο Ντράγκι εξέφρασε ανοιχτά τη διαφωνία του αλλά το Κίνημα Πέντε Αστέρων απείλησε να ρίξει την κυβέρνηση στην περίπτωση ακύρωσης του μέτρου. Σήμερα, η κυβέρνηση της Μελόνι έχει ήδη περιορίσει το όφελος του μέτρου στον προϋπολογισμό του 2023. Γιατί κάπου εδώ… αρχίζουν τα δύσκολα.
Σύμφωνα με τους κανόνες της Eurostat, αν οι εκπτώσεις φόρου έχουν τα χαρακτηριστικά του Superbonus, πρέπει να θεωρούνται πληρωτέες, ήτοι να υπολογίζονται ως δαπάνες και να επιβαρύνουν το δημόσιο έλλειμμα και το χρέος. Ο γνωστός Ιταλός οικονομολόγος και καθηγητής του LSE, Λορέντζο Κοντόνιο, υποστηρίζει ότι θα μπορούσαν να προσμετρηθούν, είτε στο έλλειμμα, είτε στο χρέος και γι’ αυτό το λόγο, η ιταλική κυβέρνηση αναγκάστηκε να παρέμβει την περασμένη εβδομάδα και να ακυρώσει τη δυνατότητα μεταβίβασης των εκπτώσεων.
Ο υπουργός Οικονομίας, Τζανκάρλο Τζορτζέτι δήλωσε ότι η απόφαση είχε στόχο να εμποδίσει τις επιπτώσεις ενός κακού μέτρου και πρόσθεσε ότι το Superbonus είναι ένα τόσο στρεβλό μέτρο που πρέπει να αλλάξει για να μην τινάξει στον αέρα τα δημόσια οικονομικά. Ήταν σαν να παραδέχεται ότι οι διαπραγματεύσεις με την Eurostat δεν έχουν αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Η Eurostat ζητάει από τα κράτη-μέλη στοιχεία για το έλλειμα και το χρέος, που σχετίζονται με τη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ), σε ένα προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα δύο φορές το χρόνο, στα τέλη Μαρτίου και στα τέλη Σεπτεμβρίου. Σκοπός της ΔΥΕ είναι να διορθώσουν οι χώρες το υπερβολικό έλλειμμα και/ή τα επίπεδα χρέους. Συνήθως, τα κράτη-μέλη αναθεωρούν τα στοιχεία πριν τα υποβάλουν στην Εurostat και η στατιστική αρχή αποδέχεται όλες τις τροποποιήσεις, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν δοθεί οι απαιτούμενες εξηγήσεις.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι υπάρχουν τριβές μεταξύ της ιταλικής κυβέρνησης και της Eurostat σχετικά με την αντιμετώπιση του Superbonus και την υποβολή των τελικών στοιχείων στα τέλη Μαρτίου.
Πολλά θα κριθούν από το αν θα υποχρεωθεί η ιταλική κυβέρνηση να «χρεώσει» στα δημόσια οικονομικά το συνολικό κόστος του Superbonus από τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του μέτρου ή σε βάθος χρόνου. Σε κάθε περίπτωση το κόστος είναι μεγάλο και υπολογίζεται σε 100 με 110 δισ. ευρώ. Πιθανή αναθεώρηση του ελλείμματος και του χρέους για τα έτη 2021 και 2022 θα ξυπνήσει μνήμες… Απριλίου 2010 όταν ο Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε με φόντο το Καστελόριζο ότι η Ελλάδα χρειαζόταν οικονομική βοήθεια κι έτσι ξεκίνησε η πολυετής κρίση της χώρας μας και η κρίση χρέους της Ευρωζώνης.
Το υπουργικό συμβούλιο έχει εγκρίνει διάταξη που απαγορεύει τη μεταβίβαση των εκπτώσεων φόρου, όμως ο κ. Κοντόνιο σημειώνει πως η κατάσταση μοιάζει με τις μουσικές καρέκλες και κάποια στιγμή πολλές επιχειρήσεις θα απειληθούν με λουκέτο καθώς θα μείνουν με χαρτιά στα χέρια που δεν θα έχουν καμία αξία.
