Είθισται προς το τέλος της χρονιάς όλα τα μέσα ηλεκτρονικού και έντυπου τύπου να φιλοξενούν αναλύσεις, απόψεις και επενδυτικές προτάσεις για την επόμενη χρονιά. Γίνονται αφιερώματα για τις «μετοχές της ελπίδας και των κερδών» μιας χρονιάς που έρχεται, που πιστεύουμε σχεδόν πάντα ότι θα είναι καλύτερη. Το ενδιαφέρον των αναγνωστών είναι πολύ μεγάλο για το τι βλέπουν οι αναλυτές, οι αρθρογράφοι , οι εξειδικευμένοι δημοσιογράφοι , για τα «γκανιάν» του ελπιδοφόρου νέου 'έτους.
Ίσως εδώ, ταιριάζει η σοφή λαϊκή παροιμία: «δώσε σε κάποιον ένα ψάρι και θα ζήσει μια μέρα, μάθε του να ψαρεύει και θα ζήσει μια ζωή».
Κατά τη διάρκεια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, ένα σωρό αρκτικόλεξα «τρομοκράτησαν» το ευρύ κοινό: CDS- ECB-CAC-PSI-OSI-ESM εισήλθαν βίαια στην καθημερινότητα του πολίτη μέχρι τη στιγμή που ερωτηθήκαμε μέσω δημοψηφίσματος αν αποδεχόμαστε το … “preliminary debt sustainability analysis”.
Η υπερχρέωση της χώρας, οδήγησε τους πολίτες στην λήψη πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων και στην ανάληψη ευθυνών μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο και συχνά δυσνόητο περιβάλλον. Αυτό, δεν αφορούσε μόνο εκείνους που διέθεταν χαμηλό εισόδημα ή άτομα χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου, αλλά και άτομα που λόγω ελλιπούς ενημέρωσης και ασύμμετρης πληροφόρησης αδυνατούσαν να διαχειριστούν τα περιουσιακά τους στοιχεία έχοντας κάποιο στοιχειώδη προϋπολογισμό ή ακόμα και κάποιο χρηματοοικονομικό μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Βάσει των δεδομένων αυτών, ο πολίτης καθίσταται έρμαιο δημαγωγών πολιτικών, ελαχιστοποιεί την ορθολογική σκέψη και αποκτά αγελαία συμπεριφορά με αποτέλεσμα μια ”εύκολη” ψήφο που οδηγεί στην φαντασιακή κατάργηση ενός συγκεκριμένου πακέτου μέτρων χωρίς να σκέφτεται με τι αυτό θα αναπληρωθεί.
Υπάρχουν συγκεκριμένες έρευνες που τρέχουν κατά διαστήματα, οι οποίες αφορούν όλο το φάσμα του οικονομικού εγγραμματισμού και στις οποίες αποτυπώνεται η αδυναμία μεγάλου μέρους του πληθυσμού να κατανοήσει βασικές χρηματοοικονομικές αρχές όπως πχ ο απλός τόκος των καταθέσεων του ή τα οφέλη που προκύπτουν από τον ανατοκισμό τους.
Ακόμα, μεγάλο ποσοστό ερωτηθέντων αδυνατεί να αντιληφθεί την ανάληψη κινδύνου, να καταλάβει δηλαδή τη σχέση μεταξύ της υψηλότερης απόδοσης μίας επένδυσης με τον υψηλότερο κίνδυνο που αυτή ενσωματώνει.
Κατ΄ αυτόν τον τρόπο διευρύνεται η κοινωνική ανισότητα ,καθώς μεταφέρεται παραγόμενος πλούτος σε προνομιακές ομάδες πληθυσμού, αποτέλεσμα και ενός συμπεριφορικού σφάλματος, που οι έρευνες επισημαίνουν και που είναι η υπερβολική αυτοπεποίθηση ( overconfidence) που εμφανίζεται, περισσότερο στους άνδρες παρά στις γυναίκες.
Στο χώρο των αγορών αυτός ο συχνός χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός γίνεται ακόμα πιο οδυνηρός καθώς οι αγορές κινούνται πλέον με μεγάλη ταχύτητα ενσωματώνοντας πληροφορίες και μελλοντικές προσδοκίες που απαιτούν ένα συνδυασμό συνειδητότητας, γνώσης, δεξιοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών, στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για τη λήψη σωστών χρηματοοικονομικών αποφάσεων. Στην περίπτωση της φετινής χρονιάς που η υγειονομική κρίση επεκτάθηκε στην χρηματοοικονομική ( financial contagion) προκαλώντας ασύμμετρες συνέπειες, ο μέσος επενδυτής είχε ιδιαίτερη δυσκολία να αντιληφθεί και να σταθμίσει τις επιπτώσεις του παρόντος και τις προσδοκίες του μέλλοντος.
Ένα επιτυχημένο παράδειγμα προσπάθειας χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού υλοποιείται στην Ινδία. Σε δύο χιλιάδες σχολεία στην Ινδία «τρέχει» ένα πιλοτικό πρόγραμμα κατά τη διάρκεια του οποίου οι μαθητές παρακολουθούν κάποια μαθήματα και λαμβάνουν πιστοποίηση από την Κεντρική Τράπεζα. Αυτό αποτελεί κίνητρο για τους μαθητές, για να εμπλουτίσουν το βιογραφικό τους.
Ως εκ τούτου δεν μένει παρά να στρέψουμε την προσοχή μας στην χρηματοοικονομική εκπαίδευση,θέμα που έχει ήδη απασχολήσει τα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και να προωθήσουμε προγράμματα οικονομικού αναλφαβητισμού που θα ενδυναμώσουν περισσότερο τις ευάλωτες ομάδες, με σκοπό την ένταξη τους σε ισότιμη βάση στη λήψη πολιτικών και χρηματοοικονομικών αποφάσεων.
Ένα όπλο εν κατακλείδι, για να αντιμετωπίζουμε το χρηματιστήριο με σοβαρότητα και επενδυτική ετοιμότητα, είναι η απόκτηση εκείνων των εργαλείων που μας επιτρέπουν να υλοποιούμε ένα επενδυτικό πλάνο σύμφωνα με το προσωπικό μας προφίλ, την διάθεση ανάληψης κινδύνου, την επιλογή εταιρειών με growth story, την ανίχνευση της «μεγάλης εικόνας». Τότε δεν θα μας αρκεί ένα ψάρι για το σημερινό πιάτο.
