H πανδημία έχει οδηγήσει Κεντρικές Τράπεζες και κράτη σε πρωτοφανείς σε μέγεθος παρεμβάσεις. Η απόφαση της ΕΚΤ να αγοράσει 750 δισ. ευρώ ομόλογα ανεξαρτήτως διαβάθμισης αξιόχρεου και ελεύθερου ορίου πάρθηκε μετά την απόφαση του Βερολίνου να δώσει την έγκριση για στροφή 180 μοιρών στην πολιτική της Ευρωζώνης, με κατάργηση όλων των «εμποδίων» που αφορούν τη διαμόρφωση των δημοσίων δαπανών.
Σαφέστατα αυτό που είναι άξιο λόγου, πέραν της στροφής της Γερμανίας έστω κατά κάποιες μοίρες, είναι τα ομολογουμένως υψηλά αντανακλαστικά της ΕΚΤ. Πόσο μάλλον αν θυμηθούμε το μεγάλο χρονικό διάστημα που είχε απαιτηθεί στην χρηματοπιστωτική κρίση έναντι να αποφασισθεί το ευρωπαϊκό QE.
Οι «κακές γλώσσες» βέβαια έχουν την εξήγηση. Καθώς το γερμανικό και το γαλλικό τραπεζικό σύστημα δέχονται μια άνευ προηγουμένου πίεση, η Λαγκάρντ δεν είχε κανένα περιθώριο για καθυστερήσεις.
Η στήλη δεν θα υιοθετήσει τις φήμες για το τεράστιο πρόβλημα που «ψιθυρίζεται» στα πηγαδάκια της αγοράς ότι δημιούργησαν τα εξαιρετικά διαδεδομένα παράγωγα «autocallable» στην αγορά της Ν. Κορέας -αφορούν ασφάλειες αποδόσεων μετοχών- στις γαλλικές τράπεζες, καθώς το μείγμα που έζησαν οι αγορές στις 16 και 17 Μαρτίου ήταν ούτως ή άλλως εκρηκτικό για όλους, ακόμα και για όσους δεν διέθεταν τα συγκεκριμένα παράγωγα. Οι τιμές μετοχών, ομολόγων, παράγωγων προϊόντων, χρυσού, πετρελαίου και λοιπών εμπορευμάτων σημείωσαν πτώση στα όρια κατάρρευσης με τη συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου να εκτοξεύεται, υποχρεώνοντας την ΕΚΤ να προχωρήσει σε μια πράξη ευθείας υπέρβασης του καταστατικού της εξαγγέλοντας το QE των 750 δισ. ευρώ το οποίο θα περιλαμβάνει και τίτλους διαβάθμισης non investment grade.
Την ίδια μέρα η Fed προχώρησε στην απόφαση να ανοίξει γραμμές παροχής ρευστότητας σε δολάριο σε όλες τις μεγάλες Κεντρικές Τράπεζες , μια κίνηση ματ έναντι να αποφευχθεί η κατάρρευση των περιφερειακών νομισμάτων. Ειδικότερα, η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε συμφωνίες ανταλλαγής-swap- συνολικού ύψους 60 δισ. δολαρίων με τις Κεντρικές τράπεζες της Αυστραλίας, Βραζιλίας, Νότιας Κορέας, Μεξικού, Σιγκαπούρης και Σουηδίας και συμφωνίες συνολικού ύψους 30 δισ. δολαρίων με τις Κεντρικές Τράπεζες της Δανίας, της Νορβηγίας και της Νέας Ζηλανδίας. Οι συμφωνίες έχουν διάρκεια έξι μηνών, ενώ στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι η Fed έχει ήδη ανάλογες συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Επιπλέον, στις 20 Μαρτίου η Fed σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τη ρευστότητα σε πολιτειακό και δημοτικό επίπεδο, διεύρυνε το πρόγραμμα αγοράς assets, ανακοινώνοντας ότι θα αγοράζει και χρεόγραφα βραχυπρόθεσμης λήξης τα οποία εκδίδουν Πολιτείες, δήμοι και κομητείες ανά τις ΗΠΑ. (σ.σ: Μέχρι τότε υπενθυμίζουμε ότι η Fed είχε περιοριστεί στην αγορά κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ και ενυπόθηκων χρεογράφων).
Η τάση των αγορών μπορεί να μην αντιστράφηκε, αλλά, σαφέστατα αποφύγαμε τα χειρότερα.
Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι σε αυτή την φάση οι αγορές προσπαθούν να προεξοφλήσουν την ύφεση που θα ακολουθήσει την πανδημία, για αυτό και αντιδρούν περισσότερο στις ειδήσεις για την καμπύλη της επιδημίας που θα καθορίσει και τη διάρκεια του lockdown, παρά στις παρεμβάσεις των Κεντρικών Τραπεζών. Γι’αυτό το λόγο άλλωστε είχαμε ευρεία αντίδραση στις αγορές την 24η Μαρτίου που είχαμε κάποια ψήγματα αισιοδοξίας για την ιταλική καμπύλη της επιδημίας και όχι την 23η Μαρτίου όπου είχαμε βομβαρδισμό ανακοινώσεων μέτρων στήριξης από ΕΚΤ, FED, αλλά και γερμανική κυβέρνηση.
Όμως το γεγονός ότι οι Κεντρικές Τράπεζες διασφαλίζουν τις ανοικτές πιστωτικές γραμμές έναντι να αποφύγουμε τις χρεοκοπίες και τα domino effect που θα προκαλούσαν, είναι και αυτό που μας προφυλάσσει από την κατάρρευση.
Στην ουσία οι Κεντρικές Τράπεζες τροφοδοτούν με ρευστότητα κάθε «τρύπα» που δημιουργεί η αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας, προστατεύοντας ταυτόχρονα τις χρηματαγορές από ελεύθερη πτώση.
Μέσα από αυτό το πρίσμα, αν η καμπύλη της επιδημίας μας οδηγήσει σε μια ανευ προηγουμένου ύφεση, προφανώς και στην αμέσως επόμενη φάση θα συζητηθεί στην Ευρώπη ακόμα και η έκδοση ευρωομολόγων, με άμεση αμοιβαιοποίηση του χρέους που θα προκύψει από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής τα επόμενα χρόνια έναντι να αντιμετωπισθεί η γενικευμένη ύφεση. Άλλωστε, δεν θα υπάρχει για κάποιες οικονομίες άλλος τρόπος να στηριχτεί το τεράστιο πρόγραμμα υποδομών που θα πρέπει να διενεργηθεί έναντι να πάρουν και πάλι μπρος. Τότε λοιπόν, ναι, η απόφαση θα παρθεί. Τώρα όμως, είναι νωρίς.
Ας δούμε τη νοητική διαδρομή που οδηγεί νομοτελειακά στο ευρωομόλογο.
Του πεπρωμένου φυγείν αδύνατον
- To lockdown που έχει επιβάλλει ο SARS-CoV-2 έχει προκαλέσει σοκ προσφοράς και ζήτησης ταυτόχρονα, τόσο σε επίπεδο αγαθών, όσο και υπηρεσιών. Δεδομένου ότι στο τέλος της ημέρας το εισόδημα όλων προκύπτει από την παραγωγή, τα εισοδήματα των νοικοκυριών μειώνονται γρήγορα, οδηγώντας τις οικονομίες σε ένα πτωτικό σπιράλ.
- Το πρόβλημα με τον εναγκαλισμό προσφοράς και ζήτησης σε μια πτωτική πορεία είναι ότι δημιουργείται μια πρώτης τάξης ωρολογιακή βόμβα. Οι επιχειρήσεις με μεγάλο σταθερό κόστος που υφίστανται απότομη πτώση του κύκλου εργασιών τους , βρίσκονται αντιμέτωπες με προβλήματα ρευστότητας, τα οποία αν δεν αντιμετωπιστούν σε αυτή τη φάση σε κεντρικό επίπεδο , μπορεί να οδηγήσουν σε χρεοκοπία. Αν αυτό συμβεί, οι τράπεζες και άλλες οντότητες που έχουν δανείσει λεφτά σε αυτές τις επιχειρήσεις, θα βρεθούν επίσης απέναντι σε τεράστια προβλήματα. Για αυτό άλλωστε μαζικά οικονομικά σοκ συχνά οδηγούν σε τραπεζικές κρίσεις.
- Και όχι μόνο. Οι κυβερνήσεις καθώς επεμβαίνουν έναντι να αμβλύνουν την κρίση, επίσης κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν δημοσιονομικούς κινδύνους. Στην περίπτωση της πανδημίας που διανύουμε, οι εθνικές κυβερνήσεις θα χρειαστεί να διασώσουν επιχειρήσεις- συμπεριλαμβανομένων και τραπεζικών ιδρυμάτων αν χρειαστεί- από τη χρεοκοπία χορηγώντας οικονομική στήριξη και επιδοτήσεις και να βοηθήσουν εργαζόμενους με τη χρηματοδότηση προσωρινών σχημάτων ανεργίας.
- Ήδη η γαλλική κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο να προχωρήσει σε κρατικοποιήσεις εταιρειών, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Μπρούνο Λε Μερ, ο οποίος δήλωσε στο Reuters: «Η γαλλική κυβέρνηση είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει όλα τα μέτρα για να προσφέρει υποστήριξη σε μεγάλες εταιρείες που υποφέρουν από την αναταραχή στις χρηματοπιστωτικές αγορές, συμπεριλαμβανομένης της κρατικοποίησης, αν προκύψει τέτοια αναγκαιότητα».
- Οι κυβερνήσεις λοιπόν δεν έχουν άλλη επιλογή από το να στηρίξουν τις επιχειρήσεις, τις τράπεζες και τα νοικοκυριά με προβλήματα. Και όλα αυτά πρέπει να γίνουν σε μια περίοδο μείωσης των φορολογικών εσόδων, που σημαίνει ότι τα κυβερνητικά ελλείμματα και τα επίπεδα δημοσίου χρέους, θα εκτοξευτούν.
- Όσο πιο πολύ όμως αυξάνεται το χρέος τους, τόσο μεγαλύτερο είναι το ρίσκο να πανικοβληθούν οι κάτοχοι ομολόγων. (σ.σ: θυμηθείτε την κρίση κρατικού χρέους 2010-2012). Οι χώρες δε που βιώνουν τις μεγαλύτερες αυξήσεις χρέους ως αποτέλεσμα της κρίσης του κορονοϊού είναι η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία οι οποίες τυγχάνει να είναι μεταξύ των τεσσάρων μεγαλύτερων οικονομιών της ευρωζώνης. Στην κρίσιμη αυτή λεπτομέρεια θα έρθει να δράσει πυροσβεστικά η δράση της νομισματικής πολιτικής. Βλέπετε ενίοτε η μεγαλύτερη αρετή της νομισματικής χρηματοδότησης είναι ότι απαλλάσσει τις εθνικές κυβερνήσεις από την υποχρέωση έκδοσης νέων ομολόγων.
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 28ης Μαρτίου 2020
** Αποποίηση Ευθύνης: Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμια περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλάμβανονται ως τέτοιες.
