Καταιγισμό… προειδοποιητικών πυρών από ξένους αναλυτές δέχεται από χθες η τουρκική οικονομία, στον απόηχο της μεγάλης νίκης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η Citi προειδοποιεί για ανεξέλεγκτα ελλείμματα, η Morgan Stanley για κατάρρευση της τουρκικής λίρας και η Barclays καλεί τον Ερντογάν να αυξήσει τα επιτόκια στο 36% πριν φτάσει η μέρα της κρίσης. Στην ουσία, οι αγορές δίνουν άτυπη διορία λίγων μηνών στον Τούρκο πρόεδρο, να αλλάξει οικονομική πολιτική, αν και οι ίδιοι οι αναλυτές επενδυτικών οίκων παραδέχονται πως δεν θα πρέπει να έχουν ψευδαισθήσεις ότι ο «σουλτάνος» θα μετακινηθεί εύκολα από τις πάγιες ανορθόδοξες θέσεις του, που έχουν βυθίσει την Τουρκία στην ακρίβεια και στην αβεβαιότητα.
Τι θα συμβεί αν ο Ερντογάν αγνοήσει ξανά τις αγορές; Τα προβλήματα θα γιγαντωθούν και θα έρθει μία στιγμή που, όντας στην κόψη του ξυραφιού, θα κληθεί να πάρει πολύ κρίσιμες αποφάσεις. Μέχρι τότε, μάλλον θα πρέπει να περιμένουμε το ίδιο «μενού».
Ο Τούρκος πρόεδρος εισέρχεται στην τρίτη δεκαετία της κυριαρχίας του έχοντας γράψει ιστορία, όμως στο μέτωπο της οικονομίας θα πρέπει να δείξει μεγάλη ευελιξία τώρα που δεν υπάρχει η απειλή μιας εκλογικής ήττας. Τα προηγούμενα χρόνια, τήρησε πιστά το δόγμα «χαμηλά επιτόκια για υψηλή ανάπτυξη», θέλοντας να πουλήσει το αφήγημα μιας οικονομίας που καλπάζει, μετά τη νομισματική κρίση του 2018, όταν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ έφτασαν σε οριακό σημείο, και πολύ περισσότερο όσο πλησίαζαν οι εκλογές του 2023. Η αλήθεια ωστόσο είναι ότι η τουρκική οικονομία σήμερα δεν έχει καμία σχέση με τα χρόνια της άνθισης που πέτυχε ρυθμούς ανάπτυξης έως και άνω του 11%.
Το μήνυμα των αγορών είναι ξεκάθαρο. Η τουρκική λίρα σημειώνει αλλεπάλληλα ιστορικά χαμηλά, επιδεινώνοντας τις συνθήκες για τους Τούρκους πολίτες, ενώ αυξάνεται και το country risk, γεγονός που διώχνει τους επενδυτές. Όμως το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης πανηγυρίζει με κέρδη 4%, γιατί αποτελεί ίσως τη μοναδική εναλλακτική για καλές αποδόσεις, για όσους έχουν λίρες. Ο δείκτης BIST100 υποχωρεί κατά 16% από το ιστορικό υψηλό που κατέγραψε στις αρχές του 2023 αλλά ενισχύεται περίπου 450% από τα χαμηλά του στα τέλη του 2018.
Η τουρκική οικονομία σήμερα έχει πολλά πρόσωπα. Ένα είναι αυτό της απίστευτης ακρίβειας με τον πληθωρισμό να τρέχει εδώ και πολλούς μήνες πάνω από το 50%. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2022 ο πληθωρισμός στα τρόφιμα διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο στο εξωπραγματικό 71%, όταν ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ ήταν 15%. Τον περασμένο Οκτώβριο μάλιστα, οι τιμές των βασικών αγαθών που αγοράζουν τα νοικοκυριά αυξάνονταν με ρυθμό 171%.
Ένα άλλο πρόσωπο είναι αυτό της ανάπτυξης αφού το τουρκικό ΑΕΠ συνεχίζει να μεγεθύνεται, αλλά με… κάθε κόστος. Ένα τρίτο είναι αυτό του χρηματιστηρίου που εξαιτίας της μόνιμης διολίσθησης της τουρκικής λίρας δέχεται σημαντικές ροές εγχώριων κεφαλαίων και ένα τέταρτο είναι αυτό της επενδυτικής ανομβρίας και της υποτιμημένης λίρας. Πώς συνδυάζονται όλα αυτά μαζί και που μπορεί να οδηγήσουν;
Αξίζει να δούμε τι προτείνει η Citi και τι προτίθεται να κάνει ο Ερντογάν, για να γίνει αντιληπτό το χάσμα μεταξύ των ορθόδοξων πολιτικών που ζητούν οι αγορές και της στρατηγικής που θα ακολουθήσει ο Τούρκος πρόεδρος. «Πιστεύουμε ότι η εξομάλυνση των πολιτικών που εφαρμόζονται και η αύξηση των επιτοκίων περίπου στο 40%, θα αποτελούσαν συνετά βήματα προς την ανάκτηση της μακροοικονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, με φόντο το γεμάτο προκλήσεις outlook του πληθωρισμού», σημειώνει η Citi και προσθέτει: Στο μέτωπο της δημοσιονομικής πολιτικής, εκτιμούμε ότι χρειάζεται ένας συμπληρωματικός προϋπολογισμός που θα περιλαμβάνει μέτρα για τον περιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος, το οποίο αν δεν ληφθούν διορθωτικά μέτρα, μπορεί να φτάσει στο 9% του ΑΕΠ φέτος, από 0,2% το 2022.
«Οι υψηλές ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης έχουν ως αποτέλεσμα να συνεχιστούν οι μακροοικονομικοί κίνδυνοι και η τουρκική λίρα θα φτάσει στις 26 λίρες/δολάριο πολύ ταχύτερα από το αναμενόμενο για να διολισθήσει περαιτέρω στις 28 λίρες/δολάριο στο τέλος του έτους, στην περίπτωση που δεν υπάρξει αλλαγή κατεύθυνσης», σημειώνει, από την πλευρά της, η Morgan Stanley. Όλα αυτά, συνεπάγονται ότι το πιθανότερο είναι να ασχολούμαστε για πολύ καιρό με τις εξελίξεις στην τουρκική οικονομία, ενώ δεν αποκλείεται σύντομα να εφαρμοστούν πιο αυστηρά capital controls.
