Κάθε φορά που η τουρκική οικονομία αντιμετωπίζει προβλήματα υπάρχουν πολλές… πραγματικότητες. Η οικονομική πραγματικότητα με βάση τα στοιχεία που δημοσιεύουν οι τουρκικές αρχές, αυτή των… πραγματικών συνθηκών στην πραγματική οικονομία και η πολιτική πραγματικότητα του Τούρκου προέδρου. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εκτός από το γεγονός ότι έχει επιβάλει τις δικές του οικονομικές πρακτικές – όπως τη μείωση των επιτοκίων για να καταπολεμηθεί ο πληθωρισμός - έχει πολλές φορές απορρίψει τις προβλέψεις και τις αξιολογήσεις διεθνών οργανισμών, κάνοντας μάλιστα πραγματικότητα το όνειρό του, να ιδρύσει τουρκικό οίκο αξιολόγησης για να αξιολογείται η Τουρκία όπως… της αξίζει.
Πρόσφατα η Moody’ s χαρακτήρισε την τουρκική οικονομία ως την πιο ευάλωτη μεταξύ των χωρών του G20 και λίγες ημέρες μετά ο υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας εκτίμησε ότι αντιθέτως θα είναι από τις οικονομίες που θα πλήξει λιγότερο η πανδημία και θα ξεπεράσει την κρίση πολύ γρήγορα. Το ΔΝΤ, από την πλευρά του «βλέπει» ύφεση 5% το 2020 που θα είναι η δεύτερη ύφεση σε λιγότερο από δύο χρόνια. Είπαμε, υπάρχουν πολλές πραγματικότητες.
Σήμερα ο Ερντογάν προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της παντελούς έλλειψης ρευστότητας για να πληρωθούν τα δάνεια σε ξένο νόμισμα και της προσφυγής στο «μισητό» Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όμως για να τα καταφέρει του λείπουν αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια. Το βραχυπρόθεσμο χρέος της Τουρκίας σε ξένο νόμισμα διαμορφώνεται στα 170 δισ. δολάρια, ή 22,5% του ΑΕΠ, με το μεγαλύτερο κομμάτι να επιβαρύνει τον τραπεζικό τομέα.
Αρκεί να πούμε ότι τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας δεν ξεπερνούν, ακόμη και με τον πιο ευνοϊκό τρόπο μέτρησης (αυτόν της τουρκικής κυβέρνησης) τα 107 δις. δολάρια. Συνεπώς, το πρόβλημα της Τουρκίας είναι κάτι παραπάνω από πραγματικό. Στην ουσία η χώρα βρίσκεται σε έκτακτη ανάγκη για εξωτερική βοήθεια, όμως για να φτάσει ο Ερντογάν να χτυπήσει επίσημα την πόρτα του ΔΝΤ είναι δεδομένο ότι θα προσπαθήσει να εξαντλήσει κάθε άλλη επιλογή.
Δικαιολογημένα, πάντως, προσπαθεί να αποφύγει το ΔΝΤ, αφού είναι προφανές και εύλογο να χρησιμοποιηθεί η προσφυγή της χώρας ως… αντιπολιτευτικός κριός από τα υπόλοιπα κόμματα. Θα θεωρηθεί επίσης ότι ο επί χρόνια παντοδύναμος ηγέτης – και αυτός που «έδιωξε» το ΔΝΤ - υπέστη συντριπτική ήττα και ότι έχει αποδυναμωθεί, καθώς είναι ο ίδιος που συνεχώς τονίζει πως η Τουρκία είναι υπερδύναμη και δεν έχει κανέναν ανάγκη.
Τα οικονομικά, ωστόσο, δεδομένα είναι τέτοια που ο Ερντογάν στην ουσία χρειάζεται ένα θαύμα για να γλιτώσει την επιβολή δυσάρεστων για τους πολίτες μέτρων από το γνώριμο από τη δεκαετία του ‘60 για την Τουρκία ΔΝΤ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Capital Economics, ο Τούρκος πρόεδρος έχει μπροστά τους δύο καθόλου εύκολες επιλογές πριν αναγκαστεί να ζητήσει βοήθεια για να μην χρεοκοπήσει η χώρα του. Η πρώτη είναι η επιβολή capital controls για να σταματήσει η εκροή κεφαλαίων και η δεύτερη η εξασφάλιση διμερών δανείων από «συμμάχους».
Αυτή τη στιγμή όλα κρέμονται σε μία κλωστή. Βλέπετε, το «πακέτο» διάσωσης που χρειάζεται η Τουρκία είναι γιγαντιαίο αν συγκριθεί με τα 57 δις του υφιστάμενου πακέτου της Αργεντινής, πόσω μάλλον με της Ελλάδας. Η εξάπλωση της επιδημίας στην Τουρκία έχει κλιμακωθεί και πλέον εμφανίζει τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων στις αναδυόμενες αγορών, με εξαίρεση βέβαια την Κίνα και πλέον ο κίνδυνος εκτίναξης της ανεργίας έχει κάνει ακόμη και φιλοκυβερνητικές εφημερίδες να αναφέρονται στην προοπτική προσφυγής στο ΔΝΤ.
Όπως εκτιμά η Capital Economics, το πακέτο διάσωσης που θα χρειαστεί η Τουρκία θα καλύψει τα ¾ των συνολικών υφιστάμενων δανείων του ΔΝΤ και γι’ αυτό το λόγο δεν αποκλείεται να υπάρξουν αντιδράσεις από μέλη του Ταμείου, οι οποίες ενδέχεται να καμφθούν κυρίως λόγω των έκτακτων συνθηκών του κορονοϊού, ωστόσο πολλά θα κριθούν από τη στάση που θα κρατήσει ο Ντόναλντ Τραμπ.
Τα τελευταία χρόνια οι τουρκικές αρχές έχουν λάβει μέτρα για να ξεπεράσουν τους οικονομικούς κλυδωνισμούς που προκαλούσαν άλλες φορές οι εμμονές του Ερντογάν στο δόγμα «ανάπτυξη με κάθε κόστος» και άλλες φορές οι πολιτικές και γεωπολιτικές συγκρούσεις του. Έχουν επιβάλλει περιορισμούς για να δυσκολέψουν τόσο το σορτάρισμα της τουρκικής λίρας όσο και την κίνηση κεφαλαίων, που σημαίνει ότι όσο επιδεινώνονται οι συνθήκες τόσο πιο κοντά βρισκόμαστε στην επιβολή capital controls, ως ένα πρώτο ισχυρό μέτρο άμυνας, αμφιβόλου ωστόσο αποτελεσματικότητας. Άλλες πιθανές ενέργειες από τον Ερντογάν είναι η μείωση των εισαγωγών, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό και η εξασφάλιση διμερών δανείων.
Όπως και να ‘χει, η Τουρκία μοιάζει να βρίσκεται σε αδιέξοδο. Ο Ερντογάν θέλει να διασώσει το πολιτικό του μέλλον, όμως αυτή η κρίση είναι πολύ διαφορετική από κάθε προηγούμενη και έχει αποδείξει ότι «γονατίζει» σε διάστημα λίγων εβδομάδων οικονομίες πολύ πιο ισχυρές από την τουρκική.
