Μέχρι πριν ενάμιση χρόνο, η μεταφορά εμπορευμάτων ανά τον κόσμο, κυρίως μέσα σε γιγαντιαία καράβια (containerships) γεμάτα μεταλλικά εμπορευματοκιβώτια (containers), ήταν μία σχεδόν αυτοματοποιημένη διαδικασία. Εκατοντάδες καράβια ξεκινούσαν καθημερινά για να διασχίσουν θάλασσες και ωκεανούς, να παραδώσουν τα κιβώτια γεμάτα εμπορεύματα στον προορισμό τους και να ξεκινήσουν μετά το αντίστροφο ταξίδι, πάλι με γεμάτα containers. Και οι αποστολείς και οι παραλήπτες των διαφόρων προϊόντων, έτοιμων ή ημιτελών, ήξεραν με μεγάλη ακρίβεια την διάρκεια του ταξιδιού και μπορούσαν να κάνουν με άνεση τον προγραμματισμό τους.
Όπως πλέον γνωρίζουμε όλοι, η κατάσταση έχει αλλάξει άρδην. Από το ξέσπασμα της πανδημίας και μετά, για διάφορους λόγους, οι διεθνείς θαλάσσιες εμπορευματικές μεταφορές έχουν αποδιοργανωθεί πλήρως. Κανείς δεν μπορεί να είναι πλέον σίγουρος για το πότε θα μπορέσει να στείλει ένα προϊόν ή πότε θα το παραλάβει. Οι καθυστερήσεις διαρκούν από εβδομάδες έως και μήνες, ανάλογα με το προϊόν, ενώ το κόστος της μεταφοράς έχει ανέβει κατακόρυφα, γιατί τα ταξίδια διαρκούν περισσότερο, και, κυρίως, εξαιτίας της μεγάλης ανόδου των ναύλων που χρεώνουν οι μεταφορικές εταιρείες. Η κατάσταση στα μεγάλα λιμάνια είναι πολύ δύσκολη αφού πολύ συχνά τα κιβώτια παραμένουν για μέρες στο λιμάνι περιμένοντας ένα άλλο πλοίο ή ένα φορτηγό ή ένα τραίνο να τα παραλάβει, ενώ λόγω του συνωστισμού πολλά καράβια περιμένουν για μέρες αγκυροβολημένα έξω από το λιμάνι μέχρι να ξεφορτώσουν τα κιβώτιά τους.
Οι αιτίες που οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση είναι λίγο πολύ γνωστές και έχουν παρουσιαστεί αρκετές φορές από το liberal markets. Κάποιος θα μπορούσε να πει περιληπτικά πως με την πανδημία και τα διάφορα lockdown διαταράχθηκε η ισορροπία του συστήματος διεθνών θαλάσσιων μεταφορών. Η ισορροπία δεν αποκαταστάθηκε με την άρση των περιορισμών, την μερική υποχώρηση της πανδημίας και την ανάκαμψη της ζήτησης στις διάφορες οικονομίες. Και, σαν να μην έφθαναν αυτά, κάθε φορά που η κατάσταση αρχίζει να εξομαλύνεται, κάτι συμβαίνει και τα πράγματα χειροτερεύουν και πάλι, όπως γίνεται τις τελευταίες μέρες με νέα προβλήματα σε ορισμένα μεγάλα κινεζικά λιμάνια λόγω της επιδείνωσης των καιρικών συνθηκών.
Επειδή, όπως είπαμε, η ισορροπία δεν έχει αποκατασταθεί ακόμα, και κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά πότε θα γίνει αυτό, ο καθένας προσπαθεί να κάνει ό,τι μπορεί για να κάνει τα πράγματα καλύτερα, για το σύστημα ή για τον ίδιο. Όπως μαθαίνουμε από ένα εκτεταμένο ρεπορτάζ των New York Times, η κατάσταση στο λιμάνι της Σαβάννα είναι ενδεικτική για το συμβαίνει σε όλον τον κόσμο. Το λιμάνι βρίσκεται στον Ατλαντικό Ωκεανό, στις ακτές της πολιτείας της Γεωργίας στις ΗΠΑ, και είναι το τρίτο μεγαλύτερο της χώρας όσον αφορά την δυναμικότητα υποδοχής εμπορευματοκιβωτίων.
Ο διευθυντής του λιμανιού αναφέρει πως αναγκάζεται να αφήνει καράβια να περιμένουν μέχρι και δέκα μέρες αγκυροβολημένα, μέχρι να μπορέσουν να ξεφορτώσουν. Τα containers που βρίσκονται στο λιμάνι περιμένοντας κάποιον να τα παραλάβει είναι σχεδόν 80.000 χιλιάδες, διπλάσια από όσα ήταν πριν την εμφάνιση των προβλημάτων. Σε λίγο δεν θα υπάρχει αρκετός χώρος για την προσωρινή αποθήκευση των containers, τα οποία παραμένουν εκεί για περισσότερο χρόνο απ’ ότι συνήθως και λόγω έλλειψης οδηγών για τα φορτηγά που θα τα παραλάβουν.
Προκειμένου να αντιμετωπίσει την κατάσταση, η διοίκηση του λιμανιού κατασκευάζει νέους, μεγαλύτερους προβλήτες και επεκτείνει τους χώρους που θα μπορούν να φιλοξενούν τα containers μέχρι να τα παραλάβουν τα φορτηγά ή τα τραίνα. Όπως όμως παραδέχεται ο διευθυντής, όσο τα εμπορεύματα παραμένουν στο λιμάνι και τα καράβια έρχονται πολλές φορές μαζεμένα, τα έργα επέκτασης δεν μπορούν να βοηθήσουν και πολύ.
Βλέποντας αυτά, εδώ και μήνες, μεγάλες αμερικανικές εταιρείες αποφάσισαν να κινηθούν κάπως αυτόνομα. Επιχειρήσεις όπως η Walmart, η Costco, η Target, η Home Depot, αλλά και άλλες εκτός ΗΠΑ, όπως η IKEA, έχουν αρχίσει την απευθείας ναύλωση πλοίων, αποκλειστικά για δική τους χρήση. Δεν χρειάζεται να αναρωτηθούμε γιατί το έκαναν. Η Walmart μόνο, παραλαμβάνει ετησίως εμπορεύματα που αντιστοιχούν στο φορτίο δεκάδων χιλιάδων πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, το ίδιο και οι άλλες εταιρείες. Στην ανακοίνωση των οικονομικών τους αποτελεσμάτων τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, οι διοικήσεις των εταιρειών είχαν ήδη αναφερθεί στα σχέδιά τους. Όπως μάθαμε από πολύ πρόσφατο ρεπορτάζ του Reuters, τα σχέδια ήδη εφαρμόζονται. Τα πλοία που έχουν ναυλώσει αυτές οι εταιρείες δεν είναι τα κλασσικά containerships. Πολλά από αυτά είναι πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου, τα οποία υφίστανται κάποιες μετασκευές και χρησιμοποιούνται για την μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων.
Ένα πλεονέκτημά τους, παρά την μικρή χωρητικότητα σε σχέση με τα containerships, είναι το γεγονός πως μπορούν να αποφύγουν ένα λιμάνι στο οποίο υπάρχει συνωστισμός και η εκφόρτωση θα αργήσει και να πάνε σε οποιοδήποτε άλλο λιμάνι. Εκεί μπορούν να σηκώσουν τα κιβώτια και να τα τοποθετήσουν στους προβλήτες του λιμανιού με την χρήση των δικών τους γερανών, οι οποίοι συνήθως ξεφορτώνουν αγροτικά προϊόντα ή μεταλλεύματα. Αυτό δεν μπορεί να το κάνει ένα containership. Έτσι, η Walmart και οι άλλες τεράστιες εταιρείες μπορούν να ξεφύγουν λίγο από την μοίρα των υπόλοιπων εμπόρων και παραγωγών που αδυνατούν να ελέγξουν την εφοδιαστική αλυσίδα τους.
Παρά το γεγονός πως αυτή η μέθοδος δεν μπορεί να εφαρμοστεί μαζικά, γιατί τα μικρά λιμάνια δεν μπορούν να υποδεχθούν πολλά εμπορευματοκιβώτια, φαίνεται πως θα γίνει αρκετά πιο διαδεδομένη το επόμενο διάστημα. Από το ίδιο ρεπορτάζ πληροφορούμαστε πως η Cargill, η μεγαλύτερη εταιρεία εμπορίας και μεταφοράς αγροτικών προϊόντων, σκέφτεται να μετασκευάσει κάποια από τα δικά της πλοία προκειμένου να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κρίσιμης κατάστασης που επικρατεί στις θαλάσσιες εμπορευματικές μεταφορές.
Είναι προφανές πως οι επιχειρήσεις που έχουν την οικονομική δυνατότητα, μπορούν να αμυνθούν με κάποιο τρόπο και να αντιμετωπίσουν, έστω και μερικώς, την μεγάλη αναταραχή. Το ίδιο δεν ισχύει για τους μικρότερους, είτε είναι εισαγωγείς, είτε εξαγωγείς. Αυτοί είναι υποχρεωμένοι να περιμένουν την εξομάλυνση της κατάστασης, χωρίς να μπορούν στην ουσία να αντιδράσουν. Οι εισαγωγείς ψάχνουν εναλλακτικούς προμηθευτές, πιο κοντά στην έδρα τους, και οι εξαγωγείς, αν καταφέρουν να βρουν όλες τις πρώτες ύλες και τα εξαρτήματα για να ολοκληρώσουν την κατασκευή των προϊόντων τους, πρέπει να ελπίζουν πως οι τελικοί πελάτες τους θα τα παραλάβουν εγκαίρως. Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι εύκολο.
Τα ερχόμενα Χριστούγεννα θα είναι μία πολύ μεγάλη δοκιμασία για όλους. Πολύ λίγοι έμποροι μπορεί να είναι σίγουροι ότι θα έχουν γεμάτα τα ράφια στα καταστήματά τους και πολύ λίγοι παραγωγοί αντίστοιχα μπορούν να είναι σίγουροι πως τα μηνύματα από τους υπερπόντιους πελάτες τους θα είναι μηνύματα ευχών και όχι απελπισίας. Σίγουρο είναι όμως πως οι μεγάλες επιχειρήσεις σαν την Walmart έχουν σημαντικά μεγαλύτερες πιθανότητες να κοιμηθούν ήσυχες απ’ ότι όλοι οι μικρότεροι ανταγωνιστές ή/και συνάδελφοί τους, οι οποίοι, ανάλογα με την θρησκεία τους, δεν αποκλείεται να καταφύγουν στις παρακλήσεις προς τις επουράνιες δυνάμεις.
