Ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, στη συνέντευξη που είχε δώσει στον Άρη Πορτοσάλτε, είχε αναφερθεί στον μικρό αριθμό των τραπεζών στην Ελλάδα.
Ο μικρός αριθμός τραπεζών είναι λογικό να μειώνει τον ανταγωνισμό και αυτό φάνηκε από την πυροδότηση της αύξησης των επιτοκίων καταθέσεων που ξεκίνησε από τις μικρότερες τράπεζες συμπαρασύροντας και τις τέσσερις μεγάλες συστημικές τράπεζες.
Ο κύκλος της τραπεζικής ανάπτυξης στη χώρα μας μετά τη μεταπολίτευση είχε ξεκινήσει με τη βίαιη κρατικοποίηση του ομίλου Ανδρεάδη και συνεπακόλουθα της Εμπορικής Τράπεζας που συμπεριελάμβανε και την Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα, την Τράπεζα Αττικής και την Τράπεζα Πειραιώς.
Ακολούθησε η δημιουργία αρκετών ιδιωτικών τραπεζών, που επιθυμούσαν να ακολουθήσουν το πιο επιτυχημένο τραπεζικό μοντέλο που έχει γνωρίσει ποτέ η αγορά, που δεν ήταν άλλο από αυτό της Τράπεζας Εργασίας.
Αν γυρίσουμε πίσω στο χρόνο, θα βρεθούμε μέσα σε ένα περιβάλλον με πολλές κρατικές τράπεζες, με αρκετές ιδιωτικές τράπεζες, αλλά και ξένες τράπεζες με σημαντική δραστηριότητα.
Η Εθνική Τράπεζα, η Εμπορική Τράπεζα, η Ιονική Τράπεζα, η Αγροτική Τράπεζα, η Κτηματική Τράπεζα, η Στεγαστική Τράπεζα, η ΕΤΒΑ, η ΕΤΕΒΑ, η Τράπεζα Επενδύσεων, η Τράπεζα Επαγγελματικής Πίστεως, η Τράπεζα Εργασίας, η Τράπεζα Πίστεως, η Τράπεζα Αθηνών, η Τράπεζα Μακεδονίας – Θράκης, η Τράπεζα Κρήτης, η Τράπεζα Κεντρικής Ελλάδος, Ευρωεπενδυτική Τράπεζα (Eurοbank), η Επενδυτική Τράπεζα της Ελλάδος, η Γενική Τράπεζα, η Δωρική Τράπεζα, η Εγνατία Τράπεζα, η Τράπεζα Αττικής, η Τράπεζα Πειραιώς, η Τράπεζα Χίου, η Ωμέγα Τράπεζα, η First Business Bank, η Proton Bank, η ProBank, η Marfin Bank, η Λαϊκή Τράπεζα, η Τράπεζα Κύπρου, η Praxia Bank, η ABN AMRO, η American Express, η Midland, η Natwest, η Barclays, η ΑΝΖ, Royal Bank of Scotland, η Bayerische Hypo, η Citibank, η HSBC, η BNP, η Credit Lyonnais, η Societe Generale, η Bank Saderat Iran και άλλες τράπεζες συνέθεταν για χρόνια το τραπεζικό οικοσύστημα στη χώρα μας.
Σήμερα εκτός από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, ικανή παρουσία έχει η Optima Βank, φιλόδοξη εμφανίζεται η Pancreta Bank, ενώ για πολλοστή φορά προσπαθεί να διασωθεί η Attica Bank. Ξεχωριστή παρουσία έχει και η Viva Wallet που έχει εξαγοράσει τη τραπεζική άδεια της Praxia Bank.
Πώς συντελέστηκε αυτή η συρρίκνωση;
Σε πρώτη φάση είχε πραγματοποιηθεί ένας μεγάλος κύκλος συγχωνεύσεων και εξαγορών, όχι μόνο μεταξύ τραπεζών αλλά και Εταιρειών Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου και Εταιριών Ακινήτων, με σκοπό τη δημιουργία μεγάλων Τραπεζών πρωταθλητών.
Σε δεύτερη φάση η κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος λόγω της πτώχευσης, οδήγησε σε ένα νέο κύκλο αναγκαστικών εξαγορών για τη σωτηρία των καταθετών και του τραπεζικού συστήματος. Παράλληλα η υπερδεκαετής κρίση ανάγκασε τις ξένες τράπεζες να αποχωρήσουν, αφού οι κίνδυνοι ήταν μεγαλύτεροι από τις δυνατότητες ανάπτυξης.
Τι να περιμένουμε σήμερα;
Σύμφωνα με τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος το εγχώριο τραπεζικό σύστημα είναι το πιο συγκεντροποιημένο στην Ευρωζώνη. Ο σκοπός της ΤτΕ είναι η κεφαλαιακή ενίσχυση των μικρότερων τραπεζών και η δημιουργία μεγεθών που πιθανόν θα οδηγήσει στη δημιουργία μιας νέας ισχυρής σε μέγεθος τράπεζας.
Διότι μόνο έτσι θα μπορέσει να λειτουργήσει ο ανταγωνισμός στο επίπεδο των αποδόσεων των καταθέσεων και του κόστους των τραπεζικών προμηθειών. Μαζί με την Optima Bank, την Παγκρήτια Τράπεζα και την Τράπεζα Αττικής θα μπορούσε να συνυπολογιστεί σαν τέταρτη τράπεζα η Aegean Baltic Bank, η οποία επικεντρώνεται στη ναυτιλία και είναι υπό πώληση.
Ωστόσο, μεγαλύτερο ενδιαφέρον και μεγαλύτερη σημασία θα έχει η εμφάνιση και εγκατάσταση ξένων τραπεζών και όχι μόνο αυτών που προσφέρουν υπηρεσίες διαχείρισης περιουσίας / wealth management. Οι υπηρεσίες fintech και πληρωμών είναι ήδη διαθέσιμες από το εξωτερικό, δημιουργώντας κάποιες πρώτες πιέσεις στις χρεώσεις των τραπεζών. Το ίδιο συμβαίνει και με τις digital banks.
Προς το παρόν, το ενδιαφέρον προς το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι μόνο επενδυτικό. Σημαντικά funds από το εξωτερικό τοποθετούνται στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου που λαμβάνουν χώρα και παράλληλα έχει εκφραστεί συγκεκριμένο ενδιαφέρον για τη συμμετοχή ξένων στις διαδικασίες πώλησης των μετοχών του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στην Εθνική Τράπεζα και στην Τράπεζα Πειραιώς.
Το Κρατικό Επενδυτικό Κεφάλαιο της Σαουδικής Αραβίας ενδιαφέρεται να αγοράσει το 20% της Εθνικής Τράπεζας και το ιταλικό ΙΟΝ Group έχει ενδιαφερθεί για το 27% της Τράπεζας Πειραιώς.
Η εγχώρια τραπεζική αγορά είναι σχετικά μικρή για να δούμε μια ξένη τράπεζα να έρχεται για να στηθεί από την αρχή στην Ελλάδα. Τη στιγμή που στο εξωτερικό παρατηρείται μια συρρίκνωση των δικτύων των τραπεζικών υποκαταστημάτων, που η μάχη στο retail banking έχει μεταφερθεί στα κινητά τηλέφωνα και στα apps και που τα μεγάλα ομολογιακά deals μπορούν να γίνουν διασυνοριακά, ίσως να μην υπάρχει σήμερα ευκαιρία για στρατηγικούς τραπεζικούς επενδυτές.
Πιθανόν αυτό να αλλάξει όταν η χώρα αποκτήσει επενδυτική βαθμίδα. Πιθανόν να αλλάξει όταν η εθνική οικονομία συνεχίσει να αναπτύσσεται με ρυθμούς που θα τις επιτρέψουν να μπει στο στόχαστρο του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος.
Μέχρι να συμβεί αυτό, θα αρκεστούμε στη ρωσική KEDR Commercial Bank, τις κινεζικές Industrial and Commercial Bank of China (Europe) και Bank of China (Europe) Luxembourg και στα γραφεία που αναμένεται να ανοίξουν η Goldman Sachs, η Bank of America, η Deutsche Bank, η JPMorgan και η Nomura, που θα εστιάζουν στο investment banking, στο treasury business banking, στο asset και wealth management καθώς και στο private banking.
