Τι θα σκεφτόσασταν αν σας έλεγαν ότι ένας Έλληνας καθηγητής και η ομάδα του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ήταν από τους πρώτους που ασχολήθηκαν σε διεθνές επίπεδο με το Bitcoin και γενικότερα την τεχνολογία blockchain, πολύ πριν τα κρυπτονομίσματα μπουν στη ζωή μας; Ο Άγγελος Κιαγιάς, ο πρωτοπόρος επιστήμονας υπολογιστών και κρυπτογράφος που βρίσκεται πίσω από το πρωτόκολλο που υποστηρίζει το πιο ελπιδοφόρο κρυπτονόμισμα του πλανήτη, το Cardano, και θεωρείται ένας από τους πιο έμπειρους πανευρωπαϊκά στο χώρο της τεχνολογίας blockchain, μιλάει για όλα στο Liberal.gr.
Δίνει απάντηση στο ερώτημα του… ενός εκατομμυρίου για το αν το Bitcoin και τα υπόλοιπα κρυπτονομίσματα είναι φούσκα, περιγράφει το πως θα αλλάξει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα λόγω του blockchain και εκτιμά ότι η Ελλάδα έχει τη δυναμική να γίνει κέντρο της νέας αυτής τεχνολογίας χωρίς φοβερές επενδύσεις σε εξοπλισμό.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
Η κρυπτογραφία που γνωρίζαμε παλαιότερα είχε να κάνει με μυστικές υπηρεσίες και στρατιωτικές επιχειρήσεις. Σήμερα, η κρυπτογραφία ανοίγει έναν εντελώς νέο κόσμο, κυρίως μέσω της τεχνολογίας Blockchain και των κρυπτονομισμάτων. Μπορείτε να εξηγήσετε στους μη μυημένους τι ακριβώς αφορά;
Πράγματι η σύγχρονη κρυπτογραφία άπτεται μιας πολύ μεγαλύτερης γκάμας προβλημάτων σε σύγκριση με την κλασική κρυπτογραφία που είχε στόχο να λύσει προβλήματα κυρίως στον τομέα των στρατιωτικών και υπηρεσιακών επικοινωνιών. Το αντικείμενο της κρυπτογραφίας συμπεριλαμβάνει την τεχνολογία blockchain και την υλοποίηση κρυπτονομισμάτων αλλά είναι πολύ πιο ευρύ. Η κρυπτογραφία προσπαθεί να λύσει οποιοδήποτε πρόβλημα αναδιανομής της εμπιστοσύνης στα διάφορα στοιχεία ενός ψηφιακού συστήματος ώστε η ευπάθεια του συστήματος να ελαχιστοποιείται.
Ένα πρωτόκολλο blockchain παρέχει την λειτουργικότητα μιας βάσης δεδομένων συγκεκριμένης μορφής έτσι ώστε κανένας εξυπηρετητής (server) της βάσης να μην είναι εξ ?ολοκλήρου υπεύθυνος για την διαθεσιμότητα και την ακεραιότητα της. Αυτή η δυνατότητα ανοίγει μια σειρά από εφαρμογές που δεν ήταν εφικτές προηγουμένως και τα κρυπτονομίσματα είναι μία από αυτές.
Καλώς ή κακώς, οι περισσότεροι σήμερα συνδέουν το blockchain με τα crypto και την προοπτική εύκολου κέρδους λόγω των μεγάλων αποδόσεων του Bitcoin, του Ethereum, του Cardano και των υπόλοιπων κρυπτονομισμάτων τον τελευταίο χρόνο. Στον αντίποδα, οι «παλιοί» των αγορών μιλάνε για φούσκα. Βλέπετε να αλλάζουν σύντομα και οι δύο αυτές αντιλήψεις και τι απαντάτε σε όσους βλέπουν φούσκα;
Τα συστήματα blockchain και το «οικοσύστημα» που τα εξυπηρετεί παρέχουν πολύ εύκολη πρόσβαση στις αγορές κρυπτονομισμάτων και έτσι δεν είναι περίεργο που πολλοί ενδιαφέρονται να εξασκήσουν εξισορροπητική κερδοσκοπία (speculate όπως λέμε στα Αγγλικά) στις αγορές αυτές ακόμη και αν δεν καταλαβαίνουν βαθιά την τεχνολογία στην οποία στηρίζονται. Ούτως ή άλλως ο χώρος των χρηματοοικονομικών τεχνολογιών (fintech) γενικότερα έχει αρχίσει να ανοίγει σε μικροεπενδυτές πληθώρα από εργαλεία που στο παρελθόν δεν ήταν διαθέσιμα. Έτσι πολύς κόσμος βλέπει με ενθουσιασμό αυτές τις δυνατότητες και θέλει να συμμετέχει. Ταυτόχρονα φυσικά αυτό έρχεται και με κινδύνους απώλειας κεφαλαίου καθώς οι αγορές κρυπτονομισμάτων είναι ιδιαίτερα ευμετάβλητες.
Σε σχέση με το αν είναι φούσκα ή όχι -- ισχύει πάντοτε ότι τέτοιες ρήσεις είναι απλό να τις λέει κανείς για το παρελθόν και πολύ δύσκολο για το παρόν. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν νοοτροπία και μοιραία φούσκες θα δημιουργούνται στις αγορές – είναι αν θέλετε ένα βασικό τους χαρακτηριστικό ιδιαίτερα για αυτές τις αγορές που διαχειρίζονται νέες τεχνολογίες και είναι ακόμη δύσκολο κανείς να μοντελοποίησει τον τρόπο με τον οποίο θα εξελιχθούν. Η τεχνολογία blockchain όμως δεν είναι τουλίπες. Οι «παλιοί» των αγορών θα θυμούνται και την τεχνολογία του ψηφιακού εμπορίου στα τέλη της δεκαετίας του ?90 που είχε δημιουργήσει τεράστιο επενδυτικό ενδιαφέρον --- το οποίο κατόπιν μίκρυνε για να ξαναμεγαλώσει όμως, δημιουργώντας στην διαδικασία αυτή εταιρίες που πλέον είναι παγκόσμιοι κολοσσοί όπως η Amazon και η Google. Υπήρχαν και τότε κάποιοι που λέγαν ότι το ψηφιακό εμπόριο και γενικά οι εφαρμογές του Internet δεν θα δουλέψουν - π.χ. το άρθρο του Clifford Stoll στο Newsweek - 25 χρόνια μετά τέτοιες δυσοίωνες προβλέψεις μοιάζουν μάλλον με ανέκδοτο.
Στην Ελλάδα που ακριβώς βρισκόμαστε; Υπάρχουν υποδομές για να αναπτύξουν οι Έλληνες επιστήμονες νέες εφαρμογές τόσο της τεχνολογίας Blockchain όσο και λειτουργίες του ευρύτερου ψηφιακού σύμπαντος; Μπορεί η Ελλάδα να γίνει κέντρο καινοτομίας για το blockchain;
Το καλό με την Ελλάδα είναι ότι έχουμε καταπληκτικό ανθρώπινο δυναμικό με άρτια επιστημονική κατάρτιση. Έτσι, ιδιαίτερα στο χώρο των τεχνολογιών πληροφορικής και μάλιστα του blockchain υπάρχει η δυνατότητα να γίνουν αξιόλογες προσπάθειες στον Ελληνικό χώρο διότι δεν απαιτούνται φοβερές επενδύσεις σε εξοπλισμό. Ήδη υπάρχουν πολλοί που ασχολούνται σοβαρά με την τεχνολογία αυτή και θα ενθάρρυνα όσους ενδιαφέρονται να εμβαθύνουν περισσότερο.
Όλοι μας ακούμε για κρυπτονομίσματα, έξυπνα συμβόλαια, πλατφόρμες DeFi, NFTs και προσπαθούμε να εξοικειωθούμε με πολλές νέες ορολογίες. Πρέπει να φοβάται ο κόσμος το νέο αυτό ψηφιακό περιβάλλον; Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης σε θέματα ασφάλειας και αντιμετώπισης κυβερνοεπιθέσεων;
Να φοβάται ο κόσμος φυσικά και όχι -- δεν πρέπει να φοβόμαστε το καινούριο. Αλλά πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός σε σχέση με την κυβερνοασφάλεια – αυτό είναι απαραίτητο. Αν κάποιος θέλει να ασχοληθεί με το χώρο των κρυπτονομισμάτων, έξυπνων συμβολαίων και των σχετικών εφαρμογών όπως οι πλατφόρμες DeFi θα πρέπει να επενδύσει χρόνο στο να εξοικειωθεί με τις απαραίτητες διαδικασίες προστασίας μυστικών κλειδιών και πρόσβασης στις διαφορετικές λειτουργίες του συστήματος με ασφάλεια. Το καλό είναι ότι υπάρχει ήδη αρκετό υλικό στο Internet που διευκολύνει τους μέσους χρήστες να εξοικειωθούν με αυτές τις τεχνικές καθώς και διάφορες εταιρίες που δημιουργούν συσκευές οι οποίες παρέχουν καλό επίπεδο προστασίας εναντίον διάφορων ειδών κυβερνοεπιθέσεων αν τις χρησιμοποιεί κανείς σωστά. Παρ? όλα αυτά, υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν για να φτάσουμε στο σημείο να λέμε ότι το επίπεδο ασφάλειας για κάθε χρήστη είναι ανάλογό με την ασφάλεια που έχει κανείς στις συναλλαγές του με το κλασικό τραπεζικό σύστημα.
Πόσο απέχουμε από το να δημιουργηθεί ένα αποκεντρωμένο, «ανοιχτό», ασφαλές και αδιάβλητο χρηματοπιστωτικό οικοσύστημα που θα είναι ψηφιακό και θα αντικαταστήσει τις παραδοσιακές μορφές που γνωρίζουμε; Είστε από αυτούς που πιστεύουν ότι κάποια στιγμή παραδοσιακά νομίσματα όπως το δολάριο και το ευρώ θα αντικατασταθούν από κάποιο ψηφιακό νόμισμα που δεν θα είναι κεντρικής τράπεζας (CBDC);
Έχουν γίνει τέτοιες ραγδαίες εξελίξεις τα τελευταία δέκα χρόνια που είναι σίγουρο ότι στο μέλλον θα έχουμε μια εξ ολοκλήρου αναδιαμόρφωση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα γίνουν όλα πάνω σε μία συγκεκριμένη «ανοικτή» πλατφόρμα όπως αυτή του Bitcoin. Αντίθετα αυτό που πιστεύω ότι θα γίνει είναι η δημιουργία ενός πυκνά συνδεδεμένου χρηματοπιστωτικού διαδικτύου που θα συνδέσει πολλά συστήματα τα οποία θα περιλαμβάνουν ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών καθώς και διάφορα ανοικτά συστήματα παγκόσμιας εμβέλειας. Ψηφιακές αξίες διαφόρων μορφών και τύπων θα ρέουν από δίκτυο σε δίκτυο και η αγορά σε κάθε περίπτωση θα κρίνει το μέλλον του κάθε υποσυστήματος σε σχέση με την αξία που προσφέρει στο σύνολο.
Το τμήμα blockchain που εσείς ξεκινήσατε στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου θεωρείται ένα από τα πρώτα στην Ευρώπη που ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο πεδίο. Πιστεύετε ότι η τεχνολογία blockchain πρέπει να εισέλθει σύντομα σε περισσότερες ακαδημαϊκές σχολές;
Όλες οι σοβαρές σχολές πληροφορικής θα πρέπει να καλύπτουν το αντικείμενο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο – και επίσης πολλές σχολές οικονομικών σπουδών, νομικής και διαχείρισης επιχειρήσεων θα πρέπει επίσης να ακολουθήσουν. Φυσικά κανείς πρέπει να διδάσκεται αυτά τα πρωτόκολλα μέσα στο ευρύτερο επιστημονικό τους πεδίο, παραδείγματος χάριν δια μέσου της κρυπτογραφίας και των κατανεμημένων συστημάτων στην περίπτωση της πληροφορικής.
Είστε ο άνθρωπος που βρίσκεται πίσω από το blockchain σύστημα «Ουροβόρος» πάνω στο οποίο βασίζεται το τρίτο σήμερα μεγαλύτερο κρυπτονόμισμα στον κόσμο, το Cardano. Τι διαφορετικό έχει να προσφέρει το συγκεκριμένο οικοσύστημα;
Χωρίς να πάω σε τεχνικές λεπτομέρειες, η πιο σημαντική διαφοροποίηση είναι η επιστημονική προσέγγιση την οποία είχαμε στο σχεδιασμό του πρωτοκόλλου Ουροβόρος αλλά και του Cardano γενικότερα. Στο χώρο της κρυπτογραφίας και των κατανεμημένων συστημάτων όταν κάποιος σχεδιάζει ένα νέο αλγόριθμο δεν φτάνει να μοιάζει δύσκολο να σπάσει κανείς τις ιδιότητες ασφάλειας και ορθότητας του. Θέλουμε μαθηματικές αποδείξεις ορθότητας και ασφάλειας οι οποίες αποδεικνύουν πέρα από κάθε αμφιβολία το ποιες είναι ακριβώς οι ιδιότητες που ο αλγόριθμος ικανοποιεί. Όταν δημοσιεύσαμε το πρωτόκολλο Ουροβόρος δείξαμε για πρώτη φορά πως μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει μαθηματικά για να αναλύσει τις ιδιότητες ενός τέτοιου πρωτοκόλλου.
Διαθέτετε μεγάλη εμπειρία στο χώρο του blockchain και είστε επικεφαλής του «Blockchain Technology Laboratory» που λειτουργεί σε ΕΚΠΑ και Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας και τι πρέπει να περιμένουμε από την ομάδα σας;
Υπάρχουν πολλά ανοικτά προβλήματα στα οποία εγώ και η ομάδα μου δουλεύουμε πολύ εντατικά ώστε να δημοσιεύσουμε λύσεις για αυτά αλλά και να συνεισφέρουμε στην υλοποίηση συστημάτων όπως το Cardano. Αυτά περιλαμβάνουν κρυπτογραφικές τεχνικές προστασίας ασφάλειας προσωπικών δεδομένων σε συστήματα blockchain, παιγνιοθεωρητική ανάλυση αποκεντρωμένων πληροφοριακών συστημάτων, διασύνδεση μεταξύ διαφορετικών συστημάτων blockchain χωρίς ευπαθή σημεία, καθώς και τεχνολογίες διακυβέρνησης ανοικτών συστημάτων. Η λίστα είναι πολύ μεγάλη – το μόνο σίγουρο είναι ότι η μέρα μου δεν έχει αρκετές ώρες αλλά είμαι ευγνώμων που δουλεύω σε τόσο ενδιαφέρουσα επιστημονική περιοχή.
Πριν λίγα χρόνια είχατε αναπτύξει, με την ομάδα σας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ένα κρυπτογραφημένο ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας για τις εθνικές εκλογές. Γιατί δεν προχώρησε το συγκεκριμένο project και πόσο πιθανό είναι να το δούμε να υλοποιείται στο μέλλον;
Τα συστήματα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας και οι ιδιότητες τους είναι ένα από τα αγαπημένα μου αντικείμενα στο χώρο της κρυπτογραφίας. Ένας από τους λόγους είναι και η πολιτική τους διάσταση. Παρ?όλο που όλο το αντικείμενο της κρυπτογραφίας έχει γενικά και πολιτική χροιά, αυτή γίνεται ακόμη πιο φανερή όταν κάποιος προσπαθεί να λύσει ένα τόσο δύσκολο πρόβλημα όσο η εκτέλεση μιας ψηφοφορίας μέσω ενός πληροφοριακού συστήματος. Το project DEMOS στο οποίο αναφέρεστε έκανε πολύ σημαντικές επιστημονικές συνεισφορές σε σχέση με την επαληθευσιμότητα του αποτελέσματος μιας ηλεκτρονικής ψηφοφορίας – συγκεκριμένα σχεδιάσαμε για πρώτη φορά ένα σύστημα που επιτρέπει στους ψηφοφόρους να ελέγξουν το τελικό αποτέλεσμα ακόμη και όταν όλοι οι υπολογιστές οι οποίοι χρησιμοποιούνται κατά την διάρκεια της προετοιμασίας της εκλογικής διαδικασίας αλλά και της ψηφοφορίας έχουν διαβληθεί από ένα κακόβουλο αντίπαλο που προσπαθεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. Το project έληξε επιτυχώς με πιλοτικές εφαρμογές του συστήματος (π.χ. δείτε εδώ) αλλά χωρίς να προχωρήσουμε σε μεγαλύτερης κλίμακας εφαρμογή. Ίσως είμασταν λίγο «μπροστά από τον καιρό μας.» Παρόλ?αύτα πολλές από τις τεχνικές που ανέπτυξα τότε με την ομάδα μου τις εφαρμόζουμε τώρα σε συστήματα διακυβέρνησης συστημάτων blockchain τα οποία πιστεύω θα υλοποιηθούν π.χ. στην επερχόμενη φάση Voltaire του συστήματος του Cardano. Σύντομα θα δούμε τέτοια συστήματα να επανέρχονται γενικότερα στο προσκήνιο και να επιτρέπουν νέες μορφές δημοκρατικής διακυβέρνησης με μεγαλύτερη ευελιξία και καθολικότητα.
Who is who
Ο Άγγελος Κιαγιάς είναι επικεφαλής κυβερνοασφάλειας και ιδιωτικότητας του University of Edinburgh και διευθυντής του Blockchain Technology Laboratory. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι στα πεδία της ασφάλειας υπολογιστών, ασφάλειας πληροφοριών και εφαρμοσμένης κρυπτογραφίας με ιδιαίτερη έμφαση στις τεχνολογίες blockchain και κατανεμημένων συστημάτων, στο e-voting και στα secure multiparty protocols. Είναι επίσης αναπληρωτής καθηγητής στον τομέα της Θεωρητικής Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Έχει λάβει πολλές διακρίσεις και βραβεία για τις ερευνητικές του εργασίες. Είναι κάτοχος Διδακτορικού (διατριβή: Κρυπτογραφία βασισμένη στην ανασυγκρότηση πολυωνύμου) και M. Phil. από το City University της Νέας Υόρκης και πτυχίου στα Μαθηματικά από το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
